9 października odbyła się debata on-line „Węgiel a zdrowie. Czy możliwe jest zdrowe społeczeństwo w gospodarce węglowej?”. Wzięli w niej udział:

• Łukasz Adamkiewicz, doradca ds. węgla i zdrowia Health and Environment Alliance (HEAL);
• dr hab. Michał Krzyżanowski, epidemiolog, wieloletni pracownik WHO, obecnie bierze udział w projektach naukowych prowadzonych przez King‘s College London;
• dr Andrzej Jagusiewicz, Główny Inspektor Ochrony Środowiska;
• dr Maciej Bukowski, ekspert, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych;
• Agaton Koziński, dziennikarz Polska The Times;
• dr Andrzej Kassenberg, ekspert, Instytut na rzecz Ekorozwoju.

Debatę poprowadziła Justyna Piszczatowska, dziennikarka portalu wysokienapiecie.pl.

Zapraszamy Czytelników do zapoznania się z podsumowaniem debaty przygotowanym przez Łukasza Adamkiewicza, doradcę ds. węgla i zdrowia z Health and Environment Alliance (HEAL).

Uczestnicy debaty rozmawiali o jakości powietrza w Polsce i jego wpływie na zdrowie. Mimo wyeliminowania problemu tlenków siarki, które były główną przyczyną kwaśnych deszczów w Polsce, zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju nadal przekracza dopuszczalne poziomy. Polska, a w szczególności południowe regiony kraju charakteryzują się znaczącymi przekroczeniami pyłu PM₁₀ (83% stref, w których dokonuje się monitoringu jakości powietrza – 2012r.) i PM_2.5 (48% stref – 2012r.). Większa ilość przekroczeń pyłu PM₁₀ od PM_2.5 wynika z poziomów dobowych, które zostały ustalone tylko dla pyłu o większych cząstkach. Dodatkowo w tych samych województwach rejestruje się stężenia benzo(a)pirenu przekraczające 12-krotność normy, a dopuszczalny poziom przekroczony jest aż w przypadku 91% stref w 2012r.

Dane o jakości powietrza można przedstawić również w postaci populacji wyeksponowanej na określone poziomy stężeń pyłowych. W 2011 roku 33% Polaków żyło w środowisku przekraczającym poziom dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM₁₀ 40µg/m3, natomiast biorąc pod uwagę poziomy rekomendowane przez WHO (PM₁₀ 20µg/m³) aż 97% przebywa w środowisku będące niezdrowym dla człowieka (dane dotyczą miast).

Zanieczyszczenia powietrza powodują nie tylko choroby układu oddechowego wśród Polaków. Ekspozycja na substancje szkodliwe dla zdrowia może wywoływać choroby układu krążenia, a nawet nowotwory. Podczas debaty przedstawiono dane dotyczące liczby przedwczesnych zgonów oraz zewnętrznych kosztów zdrowotnych, które ponosi społeczeństwo. Na świecie co ósmy zgon spowodowany jest ekspozycją na zanieczyszczenie powietrza zarówno zewnętrznego i wewnętrznego. W Europie, jak i w Polsce problem zanieczyszczonego powietrza dotyczy głównie warunków zewnętrznych. W Europie, co roku przedwcześnie umiera ok. 430 tys. osób z powodu złej jakości powietrza, w Polsce to ok. 45 tys., co oznacza, że 10 zgon w naszym kraju spowodowany jest ekspozycją na zanieczyszczone powietrze. Starty oceniane są na poziome 39-118 mld euro w postaci zewnętrznych kosztów zdrowotnych. Koszty samej energetyki wynoszą 3,0-8,2 mld euro. Co prawda nie są to głównie koszty bezpośrednie, ponieważ koszty służby zdrowia wynoszą ok. 10% zewnętrznych kosztów. Jednak należy pamiętać również o chorobach przewlekłych i wynikających z nich obniżeniu jakości życia, dniach chorobowych czy też obniżonej wydajności w pracy.

Emisja ze spalania węgla ma znaczący udział w stężeniach pyłowych w powietrzu. Analizując poszczególne sektory źródeł stwierdzono, że za ok. 43% emisji pyłu pierwotnego PM_2.5 odpowiada spalanie węgla. Głównym źródłem emisji pierwotnej pyłów jest tzw. niska emisja, czyli gospodarstwa domowe. Na debacie został podniesiony również problem tzw. emisji wtórnej czyli procesów fizyko-chemicznych zachodzących w atmosferze zamieniający gazy, głównie dwutlenek siarki i tlenki azotu, w pył. Udział pyłu wtórnego w stężeniu pyłu PM₁₀ może sięgać nawet 30%, a jego dokładna wartość zależy od emisji prekursorów pyłu wtórnego, warunków meteorologicznych i rzeźby terenu. Za emisję dwutlenku siarki w Polsce w 90% odpowiada spalanie węgla. Uczestnicy stwierdzili, że w celu poprawy jakości powietrza, należy również uwzględnić zmiany dotyczące emisyjności transportu drogowego. Jednak zmiany w prawie w pierwszej kolejności powinny dotyczyć certyfikowania jakości węgla oraz emisyjności kotłów.

Ważnym elementem debaty były również koszty programów poprawy jakości powietrza. Część uczestników wskazała na koszty substytucji jakie generuje przemysł wydobywczy. Przedstawiono również możliwości rozwoju gospodarczego kraju, dzięki działaniom mającym zmniejszyć energochłonność zarówno gospodarstw domowych, jak również przedsiębiorstw i budynków użyteczności publicznej. Działania takie pozwalają ograniczyć emisję zanieczyszczeń oraz umożliwią oszczędności w paliwie. Podobnie sprawa przedstawia się w przypadku stref niskiej emisji dla pojazdów oraz kotłów niskoemisyjnych.

Uczestnicy debaty stwierdzili, że bez zmian w prawie na poziomie krajowym nie istnieje obecnie możliwość poprawy jakości powietrza w Polsce. Największy udział w emisji pierwotniej pyłów ma spalanie węgla w gospodarstwach domowych, które znacząco obniżają jakość zdrowia Polaków. Dlatego powinno się dążyć do zmian w prawie, które umożliwiają poprawę jakości powietrza, a tym samym redukujących zewnętrzne koszty zdrowotne.