Opracowanie ekspertów sekretariatu OECD obejmuje okres od marca 2012 r. (od publikacji poprzedniego raportu) do lutego 2014 r. Autorzy publikacji potwierdzają olbrzymi progres gospodarczy, który dokonał się w Polsce w ciągu ostatnich 15 lat. – Polska osiągnęła znaczny postęp w restrukturyzacji gospodarki, zwiększając jej konkurencyjność oraz podnosząc jakość warunków życia do poziomu innych państw europejskich – powiedział podczas oficjalnej prezentacji raportu sekretarz generalny OECD, Ángel Gurria.

Jednakże nadal w kraju widoczne są istotne braki, które ograniczają potencjał gospodarczy. Aby osiągnąć długoterminowy i zrównoważony rozwój, niezbędne są dalsze reformy. Głównymi przeszkodami są wysokie bezrobocie i restrykcyjne przepisy na rynku produktowym, które utrudniają aktywność przedsiębiorstw. W opinii ekspertów OECD Polska może i powinna rozwijać się przez reformę rynku pracy i wspieranie konkurencyjności (także w energetyce).

Wzrost zatrudnienia

Wskaźnik zatrudnienia jest niski, szczególnie wśród kobiet, rynek pracy jest mocno podzielony, a ochrona zatrudnienia ma poważne luki. Publiczne służby zatrudnienia borykają się z niedostatkiem funduszy i są nieefektywne. Również niewłaściwie zaprojektowana jest polityka rodzinna i emerytalna.

Eksperci OECD doradzają ograniczenie dualizmu rynku pracy przez objęcie wszystkich umów o świadczenie pracy takimi samymi zasadami opodatkowania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, jakim podlegają umowy o pracę. Należy zwiększyć nakłady na publiczne służby zatrudnienia, co wygeneruje lepiej wykwalifikowanych pracowników. Zaostrzenie wymogów dotyczących aktywnego poszukiwania pracy, poprzez częściowe uzależnienie większej liczby świadczeń od posiadania lub poszukiwania pracy, zmniejszy bierne działania obywateli w tym kierunku. Ponadto ważne jest, aby monitorować wpływ długiego urlopu macierzyńskiego na zatrudnienie matek.

Wzmocnienie konkurencji na rynku produktowym

Rynek produktowy podlega zniechęcającym, restrykcyjnym regulacjom. Rejestracja działalności gospodarczej jest procesem uciążliwym, a procedury upadłościowe są kosztowne i czasochłonne. Przy udzielaniu zamówień publicznych kryterium najniższej ceny ma zbyt duże znaczenie, przetargi utrudnia również obecność własności publicznej w gospodarce. Konkurencja w branżach sieciowych, poza telekomunikacją, jest mała.

W celu poprawy tego stanu rzeczy, należy zmniejszać koszty oraz czas trwania procedur wejścia na rynek i wyjścia z rynku oraz zmniejszyć zaangażowanie skarbu państwa w konkurencyjnych sektorach gospodarki. Kluczowa jest również zmiana zasad udzielania zamówień publicznych: o wyborze dostawcy powinna decydować najlepsza proporcja ceny do oferowanych korzyści, a nie najniższa cena. Warto także wprowadzić kryteria wyboru oparte częściowo na cenie, a częściowo na wymaganiach technicznych, w tym ocenie oddziaływania na środowisko.

Stan środowiska i energetyka

Polska poczyniła w minionej dekadzie postępy w zakresie zmniejszenia energochłonności oraz emisji dwutlenku węgla, jednak niezbędne są dalsze redukcje. Aby zminimalizować koszty tych działań, należy wprowadzić jednolite, jawne i ukryte, ceny emisji CO2 we wszystkich sektorach gospodarki poza systemem EU-ETS i dostosować je do cen obowiązujących w tym systemie.

Średni poziom zanieczyszczenia powietrza jest wysoki, zwłaszcza w miastach. Jego źródłem są głównie: wytwarzanie energii opartej na spalaniu węgla, niskie emisje z domowych gospodarstw i transport. Emisje z transportu można ograniczyć dzięki większemu uzależnieniu stawek podatku od wpływu na środowisko danego środka transportu oraz rozwijaniu sieci kolejowej.

Autorzy raportu zwracają uwagę na zagrożenia i szanse dla polskiej energetyki. „Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych" zakłada zwiększenie udziału OZE w krajowym miksie energetycznym do 15% w 2020 roku. Tymczasem wykorzystanie zielonej energii jest w Polsce nadal niedostateczne. Poza współspalaniem, rozwój innych odnawialnych technologii jest mocno ograniczony.

Konkurencyjność energii zielonej może podnieść wycena efektów kosztów zewnętrznych energetyki. Konieczna jest również poprawa wydajności i sposobu zarządzania sieciami energetycznymi oraz rozbudowa transgranicznych połączeń, co zwiększy konkurencyjność i ciągłość dostaw. Pomoże w tym uproszczenie formalności związanych z podłączaniem nowych źródeł mocy do sieci energetycznej. Zrównoważenie podaży i popytu jest niezwykle istotne w przypadku elektrowni wiatrowych i słonecznych, których moc wytwórcza zależy od warunków pogodowych.  Eksploatacja złóż gazu łupkowego powinna być prowadzona bardzo ostrożnie, by zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia środowiska. Niezbędne jest stałe monitorowanie zagrożeń środowiskowych związanych z wydobyciem gazu łupkowego. Istotne dla rozwoju OZE jest także uniezależnienie od nacisków politycznych decyzji związanych z energetyką jądrową oraz określenie i egzekwowanie surowych norm bezpieczeństwa i ochrony środowiska w celu minimalizacji ryzyka związanego z tą technologią.

Bardziej zrównoważony wzrost gospodarczy to szansa dla Polski, by dogonić kraje o najwyższym poziomie dobrobytu. Ryzyko, że nie uda się w pełni wykorzystać potencjału gospodarki, potęguje jednak ogólny brak zaufania do najważniejszych instytucji publicznych.

Olga Bakanowska, ChronmyKlimat.pl
na podstawie: MG, OECD

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Fundacja – Instytut na rzecz Ekorozwoju, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.