Do tej pory tylko w Wielkiej Brytanii istnieje pełna definicja ubóstwa energetycznego jak również zestaw polityk publicznych nakierowanych na rozwiązanie tego problemu, a także pewna – dość krótka wciąż – historia badań nad tym zjawiskiem, których początek datuje się na lata 80-90te.

W Polsce pierwsze, wstępne poszukiwania w tym zakresie zostały przeprowadzone ledwie w 2012-13 roku, a pierwsze, pełne ujęcie tego zjawiska w kategoriach socjo-ekonomicznych opracowano w 2015 roku w zespole Instytutu na rzecz Ekorozwoju i Instytutu Badań Strukturalnych. Nie tylko w naszym kraju, ale i w całej Europie jest to nowe wyzwanie, z którymi mierzyć się muszą zarówno badacze zjawiska jak również przedstawiciele instytucji publicznych począwszy od Komisji Europejskiej, przez rządy narodowe, po ośrodki pomocy społecznej w europejskich miastach i wsiach.

Mimo braku powszechnie uzgodnionej konceptualizacji tego zjawiska ubóstwo energetyczne można definiować w następujący sposób: jest to zjawisko polegające na doświadczeniu trudności w zaspokojeniu podstawowych potrzeb energetycznych w miejscu zamieszkania za rozsądną cenę. W skład tych podstawowych potrzeb wchodzi utrzymanie adekwatnego standardu ciepła jak również zaopatrzenie w pozostałe rodzaje energii niezbędne do funkcjonowania biologicznego i społecznego członków gospodarstwa domowego.

W oparciu o brytyjskie rozwiązania adaptowana została do polskiego kontekstu metodologia obliczania skali ubóstwa energetycznego. Zgodnie z nią ubóstwem energetycznym dotkniętych jest 17,1% Polaków, czyli 6,44 mln osób. Najczęściej doświadczają go mieszkańcy budynków jednorodzinnych (35%), mieszkańcy starych budynków (oddanych do użytku w latach 1946-1960, 32%), budynków o dużej powierzchni (od 91 do 120m2 – 31%), a także mieszkańcy wsi (32%). Wysokie odsetki ubogich energetycznie znajdziemy także w gospodarstwach domowych rencistów (29%), rodzinach wielodzietnych (pięcioro dzieci i więcej - 26%) i utrzymujących się ze świadczeń społecznych (24%). Badania potwierdziły także hipotezę, że ubóstwo energetyczne jedynie częściowo pokrywa się z ubóstwem dochodowym. Tylko 33% ubogich energetycznie jest jednocześnie uboga dochodowo.

Dysponując pogłębioną diagnozą zjawiska można podjąć się budowania rozmaitych rozwiązań mających na celu zmniejszanie ubóstwa energetycznego. Wymaga to z jednej strony przeglądu istniejących polityk publicznych i sprawdzenie ich efektywności w rozwiązywaniu problemów tej grupy. Niewątpliwie jednak nowo skonceptualizowane zjawisko wymaga także zastosowania nowych rozwiązań, które będą ściśle skalibrowane do potrzeb ubogich energetycznie gospodarstw domowych. Tym nowym wyzwaniom związanym z ubóstwem energetycznym w Polsce poświęcony jest wykład Dominika Owczarka.

Dominik Owczarek - analityk i kierownik projektów w Instytucie Spraw Publicznych (ISP), studiował na Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Jagiellońskim i Freie Universität-Berlin. Specjalizuje się w zagadnieniach polityki społecznej, dialogu społecznego i obywatelskiego oraz studiów miejskich. W ISP koordynuje Krajowe Centrum Dialogu Społecznego i Warunków Pracy współpracujące z Eurofound. Prowadził projekty dla Banku Światowego, Komisji Europejskiej, UN-HABITAT, Europe-Asia Foundation. Współpracował także z polskimi ministerstwami, samorządami lokalnymi, instytucjami kultury, polskimi i zagranicznymi uczelniami, think-tankami oraz organizacjami pozarządowymi. Członek International Association for People-Environment Studies (IAPS) i Forum Rewitalizacji, członek sieci Trade Unions related Research Institutes z ramienia ISP. Współautor pierwszej polskiej definicji ubóstwa energetycznego.

Seminarium odbyło się w ramach cyklu spotkań „Polityka mieszkaniowa w XXI w. Dobre praktyki dla polskich miast” realizowanym przez Fundację Blisko. Celem cyklu jest pokazanie alternatyw mieszkaniowych, które mogą zostać wdrożone przez polskie samorządy. Spotkania są dedykowane dla miejskich działaczy i działaczek zajmujących się polityką miejską, a szczególnie polityką mieszkaniową, organizacji pozarządowych, samorządów. Aby zagwarantować wielosektorowe podejście organizujemy je we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami pozarządowymi oraz grupami nieformalnymi. Cykl będzie prowadził do wymiany doświadczeń. Powstanie biblioteka tekstów dotyczących omawianych problemów, która będzie dostępna na stronie: fundacjablisko.pl.