Już dziś zmiany klimatyczne powodują nieuniknione, duże zmiany dotykające nasze środowisko, społeczeństwa i gospodarkę. W ciągu ostatnich 30 lat liczba oraz intensywność susz i powodzi w Europie dramatycznie wzrosła. Na całym świecie negatywne skutki wspomnianych zmian są z każdym rokiem coraz bardziej widoczne: wysokie temperatury zwiększają ryzyko wymierania gatunków i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, topniejące lodowce mają wpływ na dostawy wody i potęgują ryzyko powodzi, a przymusowe migracje z najbardziej zagrożonych terenów mogą powodować konflikty i zakłócać bezpieczeństwo.

Od 1998 roku Europę nawiedziło około 100 poważnych powodzi, pociągając za sobą 700 ofiar śmiertelnych, zmuszając ponad pół miliona ludzi do ucieczki i powodując straty na kwotę wielu miliardów euro. Problem braku wody dotyka około 100 milionów obywateli UE w ponad połowie państw członkowskich.

Istnieje obawa, że na skutek zmian klimatycznych ekstremalne zjawiska pogodowe będą częstsze i bardziej intensywne. To znacząco utrudni pracę w sektorach takich jak rolnictwo, energetyka, transport, opieka zdrowotna czy turystyka. Zmiany dotkną gospodarkę oraz społeczeństwo poprzez wpływ na fizyczne i biologiczne elementy ekosystemów: wodę, glebę, powietrze i różnorodność biologiczną.

Dlatego też musimy nauczyć się przewidywać szkody wyrządzone przez zmiany klimatyczne i podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze lub łagodzące negatywne skutki, tj. podjąć działania adaptacyjne. Wczesna interwencja pozwoli zaoszczędzić na naprawie szkód w przyszłości. Przykłady działań adaptacyjnych to wyhodowanie upraw odpornych na susze, opracowanie sposobów bardziej wydajnego wykorzystania wody tam, gdzie tego surowca brakuje, oraz wzmocnienie przybrzeżnych systemów ochrony przeciwpowodziowej.

Odpowiedzialność za proces adaptacji nie może spoczywać wyłącznie na osobach prywatnych czy firmach. Jako że wpływ zmian znacząco różni się w zależności od regionu, większość strategii będzie musiała powstać na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Dotąd zaledwie niewielka liczba państw członkowskich UE opracowała strategie dotyczące radzenia sobie ze skutkami zmian klimatycznych. Aby zagwarantować całościowe i strategiczne podejście, Komisja Europejska zaprezentowała białą księgę English opisującą działania, które mogą wzmocnić Europę w obliczu zmieniającego się klimatu.

Podejście UE

W białej księdze zaproponowano dwustopniową strategię służącą dostosowaniu UE do skutków zmian klimatycznych. Celem dokumentu jest opracowanie unijnych ram działania oraz dostarczenie narzędzi pozwalających ocenić potrzeby i niezbędne środki oraz podejmować decyzje na właściwym szczeblu. Zadaniem Unii Europejskiej będzie wspieranie wysiłków państw członkowskich poprzez zintegrowane i skoordynowane podejście na poziomie UE. Zgodnie z założeniem, dotychczasowe działania mają zostać uzupełnione, a nie zastąpione nowymi.

„Odpowiedzialność za proces adaptacji nie może spoczywać wyłącznie na osobach prywatnych czy firmach.”

Pierwszy etap dotyczy okresu do 2012 roku, kiedy to zostaną opracowane podstawy dla bardziej kompleksowej unijnej strategii adaptacyjnej na lata po 2013 roku. Działania w pierwszym etapie obejmą cztery kluczowe obszary. Pierwszy z nich będzie dotyczył potrzeby zbudowania solidnej bazy wiedzy. Informacje z całej Unii Europejskiej są niezbędne, aby umożliwić podejmowanie skutecznych decyzji. Pomimo że już dziś dysponujemy znaczącą ilością informacji, dane na temat wpływu zmian klimatycznych są niewystarczające i istotnie różnią się w poszczególnych regionach. W związku z tym w białej księdze zaproponowano utworzenie Europejskiego Ośrodka Informacji (European Clearing House), który pełniłby funkcję bazy danych na temat wpływu zmian klimatycznych, trudności i dobrych praktyk w dziedzinie działań dostosowawczych i który usprawniłby proces wymiany informacji w całej Europie. Uruchomienie Systemu wymiany informacji English planowane jest na 2011 rok.

Po drugie, jako że zmiany klimatyczne dotkną wiele sektorów, niezbędne będzie włączenie działań dostosowawczych do wszystkich kluczowych polityk. Zmiany pogodowe będą miały wpływ na rolnictwo i rybołówstwo, ale także na plany infrastrukturalne i polityki w dziedzinie transportu, energii, leśnictwa, różnorodności biologicznej, wody i zdrowia. Włączenie inicjatyw adaptacyjnych do wspomnianych obszarów polityki pozwoli w dłuższej perspektywie ograniczyć zagrożenia w poszczególnych sektorach.

Działania dostosowawcze będą także wymagały odpowiednich środków finansowych. Trzeci kluczowy obszar dotyczy różnych publicznych i prywatnych metod finansowania. Propozycje zakładają lepsze wykorzystanie dostępnych unijnych mechanizmów finansowych oraz stworzenie nowych rozwiązań (np. ubezpieczeń) i instrumentów rynkowych.

Wreszcie UE zwiększy wysiłki na rzecz włączenia inicjatyw adaptacyjnych do wszystkich polityk zewnętrznych w celu wsparcia krajów najbardziej dotkniętych zmianami klimatycznymi oraz współpracy w zakresie działań dostosowawczych z krajami partnerskimi.

Ograniczenie emisji jest nadal niezbędne

Podczas gdy działania adaptacyjne to ważny element strategii w obliczu zmian klimatycznych, równie istotna jest redukcja emisji gazów cieplarnianych (proces określany mianem łagodzenia zmian klimatycznych). Celem Unii Europejskiej jest ograniczenie globalnej temperatury do 2°C powyżej poziomu sprzed industrializacji, tzn. do granicy, powyżej której zmiany klimatyczne mogą stać się nieodwracalne. To oznacza, że w ciągu najbliższej dekady musimy ustabilizować globalne emisje i do 2050 roku ograniczyć je do połowy poziomu z roku 1990.

UE zobowiązała się do szybkich działań służących redukcji emisji gazów cieplarnianych w postaci pakietu energetyczno-klimatycznego przyjętego w grudniu 2008 roku. Wspólnota dąży także do przekształcenia Europy w społeczeństwo niskoemisyjne. Niemniej jednak samo łagodzenie zmian jest niewystarczające – skutki zmian klimatycznych prawdopodobnie będą poważniejsze niż się spodziewamy i wystąpią niezależnie od podjętych działań.

Przyszłość

Dobra współpraca pomiędzy UE oraz władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi będzie kluczem do sukcesu pierwszego etapu zaproponowanych działań adaptacyjnych. Komisja planuje utworzenie Zespołu kierującego ds. oddziaływania i adaptacji (Impact and Adaptation Steering Group, IASG), którego zadaniem będzie wspieranie koordynacji inicjatyw oraz czuwanie nad postępem prac. Członkami tego organu konsultacyjnego będą eksperci z państw członkowskich UE zaangażowani w tworzenie krajowych i regionalnych planów adaptacyjnych. Będą oni współpracowali z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, świata nauki oraz biznesu. Prace grupy wesprą techniczne zespoły robocze.

źródło: Komisja Europejska
www.ec.europa.eu