W wielu miejscach na Ziemi w 2010 roku można było obserwować ekstrema pogodowe i rekordowo wysokie temperatury, wywołane przez zmieniający się klimat. Zmiany te nie omijają także Grenlandii, gdzie w ostatnich latach obserwuje się znaczny zanik pokrywy lodowej. Ostatnie badania glacjologów wykazały, że pokrywy lodowej na Grenlandii ubywa szybciej, niż powszechnie sądzono. W ubiegłym roku okres zaniku lodu wydłużył się o 50 dni w porównaniu do średniej z lat 1979-2009. Zaobserwowano przy tym rekordowo niskie opady śniegu i wyjątkowo obfite spływy wód roztopowych z lodowca.

 

Takie wnioski przedstawił Marco Tedesco, naukowiec badający procesy kriosfery na City College of New York (CCNY – CUNY). Wyniki badań, których Tedesco dokonał we współpracy z naukowcami z Belgii, Holandii i USA, opublikowano niedawno w czasopiśmie naukowym „Environmental Research Letters”. Badania oparły się na danych pochodzących z satelitarnych pomiarów temperatury powierzchni Ziemi, szacunkowych analiz tempa topnienia lodów, naziemnych stacji badawczych umiejscowionych na pokrywie lodowej oraz modeli komputerowych. Pracę naukowców sponsorowało WWF, amerykańska fundacja nauki (NSF) oraz NASA.

W Nuuk, stolicy Grenlandii, ubiegły rok odnotowano jako najcieplejszy od czasów rozpoczęcia pomiarów w 1873 roku. Aasiat, miasto na zachodzie wyspy prowadzi pomiary od 1950 roku – również według nich ubiegły rok był rekordowym. Sezon topnienia śniegu rozpoczyna się wcześniej niż zwykle, bo już pod koniec kwietnia, a kończy w połowie września. Śnieg pokrywa mniejszą powierzchnię, zmniejszając jej współczynnik odbicia. Obszary gołego lodu odbijają mniej promieniowania słonecznego, a pochłaniają więcej ciepła. Powierzchnia ziemi w konsekwencji dłużej i mocniej się nagrzewa, a to w połączeniu ze zmniejszoną ilością opadów śniegu potęguje proces topnienia lodowców. 

Obraz z satelitów wskazuje, że wzdłuż wybrzeża i na południu pokrywa lodowa jest cieńsza, niż w centrum wyspy. Może być to związane z większą ilością opadów śniegu w rejonach oddalonych od brzegu oraz, paradoksalnie, z ocieplaniem klimatu – w cieplejszym morzu zwiększa się parowanie wody z jego powierzchni, co wywołuje wzrost opadów. W centralnej części wyspy jest na tyle zimno, że opad tam natychmiast zamarza i włącza się w masę lodowca. 

Nie do końca wiadomo, jak zmiany temperatury wpływają na przyśpieszenie utraty lodu i jaki jest pełen mechanizm tego procesu. Powszechnie uważa się, że największy wpływ na rozpad lodu ma działalność wód roztopowych, które spływając szczelinami na dno lodowca rozsadzają go, a na dnie działają jak smar, ułatwiając przesuwanie lodu po powierzchni terenu. W lecie na powierzchni lodowca powstają całe rzeki o nieregularnych korytach. Prawdopodobnie udział w topnieniu mają wody morskie, które podmywają jęzor lodowcowy spływający do morza. Zjawisko to może przyśpieszać ocieplenie klimatu, które na wyższych wysokościach zwiększa ilość wody spływającej po lodowcu do morza. 

Mechanizm topnienia lodów nie jest jeszcze w pełni poznany, a kolejnych wątpliwości może dostarczyć nowe odkrycie grupy brytyjskich naukowców, prowadzących przez pięć lat pomiary satelitarne na sześciu lodowcach. Porównując ubytek lodu w poszczególnych latach doszli oni do wniosku, że niektóre lodowce poruszają się wolniej w cieplejsze lata niż w chłodniejsze. Może to oznaczać, że nie wszystkie są w takim samym stopniu podatne na wzrost ocieplenia. Niektórzy naukowcy uważają nawet, że tempo zaniku lodowca będzie w przyszłości wolniejsze niż obecnie.

W latach cieplejszych topnienie rozpoczyna się wcześniej, ale jego tempo spowalnia już w środku sezonu, o ok. 60 proc. pod koniec lata. W latach stosunkowo chłodnych tak się nie dzieje. Możliwe więc, że wody roztopowe nie mają tak dużego znaczenia.

Całkowita masa lodu jednak wciąż się kurczy, w tempie ok. 160 km³ na rok. Lodowce coraz szybciej spływają do morza. Kiedyś rdzenni mieszkańcy wyspy – Inuici podczas polowań mogli poruszać się po lodzie pieszo. Teraz zmuszeni są korzystać z kajaków, aby móc się przemieszczać pomiędzy krami.

W ostatnim raporcie z 2007 IPCC roku uznało, że nie zbadano wystarczająco wszystkich procesów mogących znacząco przyczynić się do topnienia lodów, aby móc dokładnie oszacować przyszły wzrost poziomu morza. Naukowcy pod kierownictwem Tedesco analizują obecnie kolejne czynniki, jak jeziora na powierzchni lodowców, działalność wód roztopowych oraz wpływ sadzy i pyłów obecnych w lodzie na jego współczynnik odbicia. Ostatnie badania nie uwzględniły także jednego z ważniejszych procesów odpowiedzialnych za zanik lodu, cielenia się grenlandzkich lodowców. 

Zależność tempa topnienia lodu od wzrostu ocieplenia nie jest liniowa – proces ten może gwałtownie przyśpieszyć, dlatego na wszystkie składniowe elementy układanki musimy patrzeć jak na całość systemu, uważa Tedesco. Wykorzystane technologie mają pomóc stworzyć pełen obraz wzajemnych relacji pomiędzy wszystkimi procesami, odpowiedzialnymi za topnienie lodu. Dzięki temu lepiej zrozumiemy, jak ocieplenie wpłynie na zachowanie grenlandzkich lodowców w przyszłości, a tym samym na wzrost poziomu morza.


OB, ChronmyKlimat.pl

na podstawie: www.nytimes.com, www.bbc.co.uk, www.klimatdlaziemi.pl, fot. www.sxc.hu   

 

Redakcja ChronmyKlimat.pl zezwala na przedruk tego artykułu, pod warunkiem podania źródła tekstu i zamieszczenia linku do portalu lub podlinkowanego logotypu.