W badanym okresie w całej populacji mieszkanek i mieszkańców Warszawy zaobserwowano wzrost dziennego poziomu umieralności z powodu ogółu przyczyn z wyłączeniem przyczyn zewnętrznych^[1] związany z wystąpieniem fali upałów przeciętnie o 13,8% w stosunku do dni o podobnej charakterystyce meteorologicznej (gorących, lecz nie objętych falą upałów), natomiast wśród mężczyzn ogółem aż o 17,2%.

Wyniki badania przedstawiono w raporcie „Analiza wpływu wysokiej i niskiej temperatury na umieralność mieszkańców Warszawy”^[2]. Najważniejsze wnioski z badania dotyczą grup najbardziej narażonych na zwiększoną umieralność z powodu fal upałów. Ustalono m.in., że w badanym okresie w całej populacji Warszawy umieralność z powodu ogółu przyczyn bez przyczyn zewnętrznych wzrosła o 13,8%; analogicznie umieralność mężczyzn ogółem wzrosła o 17,2%; umieralność osób w wieku 70+ ogółem o 15,3%; umieralność mężczyzn w wieku 70+ o 24,3%; mężczyzn ogółem z powodu chorób układu krążenia o 1,3% i kobiet w wieku 0-69 lat z powodu chorób układu oddechowego (33,3%).

Jeśli przełożymy wzrost procentowy poziomu umieralności na wartości bezwzględne liczby zgonów, można stwierdzić, że każdy dzień występowania fali upałów wiązał się ze wzrostem dziennej liczby zgonów w całej populacji mieszkańców Warszawy z powodu ogółu przyczyn o 5,4, natomiast wśród osób w wieku 70 lat i więcej następował wzrost o 4,1 zgonu. Analiza wpływu okresów „niebezpiecznej temperatury” na umieralność wykazała także, że istnieje opóźniony efekt fali upałów – w okresie do 7 dni od pierwszego dnia upalnego podwyższona umieralność występowała o co najmniej jeden dzień dłużej niż fala upałów.

Należy podkreślić, że opisane wyniki pokazują efekt ściśle zdefiniowanego okresu warunków meteorologicznych, jakim jest fala upałów. Problem związku wzrostu temperatury ze stanem zdrowia jest jednak szerszy. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono również, że w miesiącach od maja do września w dni, w których maksymalna dzienna temperatura była wyższa niż 20oC, umieralność mieszkańców Warszawy wzrasta przeciętnie o 1,6% wraz ze wzrostem temperatury o 1^oC.

- W Polsce jesteśmy dość dobrze przygotowani na silne mrozy, ale na fale gorąca już nie. To nowe dla nas, nasilające się zjawisko związane z ociepleniem klimatu. Powinniśmy już teraz adaptować do tych warunków, wypracować lokalne strategie adaptacji do zmian klimatu i podjąć nowe rodzaje działań. Pomocą w przezwyciężeniu upałów mogą być kurtyny wodne, fontanny, publiczne poidełka z wodą, tworzenie i aranżacja zieleni miejskiej tak, aby uzyskać jak najwięcej cienia w letnie dni czy nawet lepsza izolacja budynków, która chroni nas nie tylko przed chłodem w zimie – komentuje wyniki badania dr Wojciech Szymalski z Instytutu na rzecz Ekorozwoju.

Badaniem objęto dane dotyczące mieszkanek i mieszkańców Warszawy w latach 2008-2013. Analizę wpływu wyższej temperatury na umieralność przeprowadzono dla okresu od maja do września, na podstawie bazy danych z indywidualnymi rekordami zgonów uzyskanej z Głównego Urzędu Statystycznego. Dane dotyczyły dziennej liczby zgonów z powodu: (1) ogółu przyczyn z wyłączeniem przyczyn zewnętrznych, (2) chorób układu krążenia oraz (3) chorób układu oddechowego. W raporcie zawarto wyniki dla całej populacji, populacji w wieku 0-69 lat oraz 70 lat i więcej lat dla mężczyzn oraz kobiet. Fala upałów zdefiniowana została jako okres co najmniej trzech następujących po sobie dni z temperaturą maksymalną powietrza powyżej 30 ^oC.

Badanie przeprowadzono w ramach projektu „ADAPTCITY”, realizowanego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju, który ma na celu przygotowanie Warszawy, w tym władze miasta i jego mieszkańców, do skutków zmieniającego się - w wyniku globalnego ocieplenia - klimatu. Natężenie częstotliwości i intensywności fal upałów jest jednym z wyzwań, na które poszukuje się odpowiedzi w projekcie. Jak podkreślają, m.in. w Piątym Raporcie (2014 r.) naukowcy z Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), organu ONZ, częstotliwość i intensywność fal upału na świecie będzie się zwiększać w najbliższych dekadach, skutki tego odczuje także Polska.

Więcej informacji o projekcie i adaptacji do skutków zmian klimatu można przeczytać na stronie www.adaptcity.pl.

^[1] Przyczyny zewnętrzne, to przyczyny, które nie dotyczą stanu zdrowia człowieka, ale są związane np. z wypadkami, urazami zewnętrznymi.
^[2] Raport opracowany przez zespół naukowców z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - PZH w składzie: dr Daniel Rabczenko, prof. dr Bogdan Wojtyniak i mgr Wojciech Seroka.