Nasze organizacje w pełni zgadzają się, że nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, w tym w zakresie przepisów dotyczących stref czystego transportu (SCT), jest niezbędna i powinna zostać zakończona w najbliższym możliwym czasie. To kluczowy akt prawny dla zmniejszenia emisji zanieczyszczeń z transportu, a po ponad trzech latach od jej uchwalenia dokonano już wielu ocen jej skuteczności. W zakresie dotyczącym tworzenia i funkcjonowania SCT, oceny te zawsze są negatywne. Obecnie obowiązujące przepisy są źle skonstruowane i oderwane od rzeczywistości, na skutek czego żadna taka strefa obecnie nie funkcjonuje. Jedyna jaka została utworzona, w krakowskiej dzielnicy Kazimierz, została zlikwidowana po zaledwie kilku miesiącach.

Długo oczekiwany projekt ustawy o zmianie ustawy elektromobilności i paliwach alternatywnych został przygotowany w listopadzie ub.r. Zawierał on propozycje zmian w zapisach dotyczących SCT. W wyniku dwudniowych konsultacji publicznych, które odbyły się w styczniu br., powstała nowa propozycja zmian w przepisach dotyczących SCT. Mimo że propozycja zawarta w projekcie ustawy z dnia 11 lutego 2021 roku nie uwzględniała wszystkich postulatów zgłoszonych w procesie konsultacji przez stronę społeczną, stanowiła jednak krok w dobrym kierunku, stwarzając bardziej przyjazne warunki do implementacji SCT w polskich miastach.

Po skierowaniu projektu do Komitetu ds. Europejskich, na długi czas prace nad nowelizacją zamarły, aż do lipca 2021. W dniu 2 lipca cały pakiet dokumentów, obejmujący oprócz projektu ustawy również projekty rozporządzeń wykonawczych, skierowany został na Komisję Prawniczą, czyli do kolejnego etapu rządowego procesu legislacyjnego. Niestety, po lekturze tekstu projektu nowelizacji, datowanego na dzień 2 lipca br. okazuje się, że w porównaniu do tekstu opublikowanego po konsultacjach publicznych zaszły w nim liczne zmiany. Z dużym niepokojem odnotowujemy fakt, że z projektu ustawy zostały usunięte wszystkie propozycje zmian przepisów dotyczących stref czystego transportu (art. 39 i 40).

Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z transportu, zwłaszcza drogowego, ma istotne znaczenie przede wszystkim dla realizacji krajowych celów w zakresie jakości powietrza, a w dłuższej perspektywie również dla osiągnięcia długoterminowego celu neutralności klimatycznej. Pojazdy spalinowe są znaczącym źródłem zanieczyszczeń powietrza, które negatywnie wpływają na zdrowie i jakość życia milionów ludzi w Polsce. To realny problem, który musimy rozwiązać najszybciej, jak się da.

Dotychczasowe działania na rzecz poprawy jakości powietrza na terenach miejskich koncentrują się na ograniczeniu tzw. niskiej emisji, czyli likwidacji źródeł ogrzewania (pieców) zasilanych paliwami stałymi, głównie węglem. W skali kraju ten sektor odpowiada za największy wolumen zanieczyszczeń emitowanych do powietrza i jest główną przyczyną znacznego przekraczania norm jakości powietrza na terenach zurbanizowanych, zwłaszcza w okresie grzewczym. Jednak emisje z pojazdów także są znaczącym źródłem emisji szkodliwych dla zdrowia substancji – przede wszystkim tlenków azotu (NOx) oraz drobnych cząstek stałych (PM). W odniesieniu do wyjątkowo szkodliwych dla zdrowia ludzi tlenków azotu przeprowadzone badania wskazują, że w największych polskich miastach pojazdy są odpowiedzialne nawet za ponad 75% ich emisji. Dotychczas jednak nie podjęto działań niezbędnych do naprawy tej sytuacji, w tym nie utworzono dedykowanych programów wsparcia mających na celu ograniczenie emisji z pojazdów, takich jak dla ograniczenia niskiej emisji ze źródeł ogrzewania (np. Program Czyste Powietrze).

Zmiana przepisów mająca na celu zapewnienie odpowiednich warunków do tworzenia stref czystego transportu jest więc niezwykle istotnym i pilnym zadaniem w ramach działań na rzecz poprawy jakości powietrza w polskich miastach. Jednocześnie służyłaby ona wsparciu działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Dlatego też zwracamy się do Pana Premiera z apelem o przywrócenie, w ramach obecnie trwającego rządowego procesu legislacyjnego, propozycji zmian zapisów dotyczących stref czystego transportu.

W załączeniu przekazujemy kierunkowe postulaty, które naszym zdaniem powinny znaleźć się w projekcie nowelizacji, aby strefy czystego transportu stały się realnym i możliwym do wdrożenia przez władze samorządowe instrumentem dla poprawy jakości powietrza. Jednocześnie proponujemy, aby przed zakończeniem rządowego procesu legislacyjnego, propozycje dotyczące zmian w przepisach związanych ze strefami czystego transportu zostały omówione ze stroną samorządową w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Sygnatariusze apelu:

Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych

Instytut na Rzecz Ekorozwoju

Polski Klub Ekologiczny - Okręg Mazowiecki

Green Car Club

Instytut Zielonej Gospodarki

Fundacja Pro Kolej

Warszawski Alarm Smogowy

ClientEarth Prawnicy dla Ziemi

Do wiadomości:

1. Pan Michał Kurtyka, Minister Klimatu i Środowiska

2. Pan Łukasz Schreiber, Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów

3. Pan Mariusz Kamiński, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego

4. Pan Grzegorz Schreiber, Marszałek Województwa Łódzkiego, Związek Województw RP, Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego

5. Pan Dariusz Wieczorek, Przewodniczący Stałej Podkomisji ds. Elektromobilności, Sejm RP

6. Pan Rafał Trzaskowski, Przewodniczący Rady Unii Metropolii Polskich

7. Pan Zygmunt Frankiewicz, Prezes Zarządu Związku Miast Polskich

8. Pan Leszek Drogosz, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cités

Załącznik do Apelu w sprawie przywrócenia propozycji zmian zapisów dotyczących stref czystego transportu w projekcie ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych