Naukowcy z National Evolutionary Synthesis Center i Yale University analizowali ostatnio ponad pięć tysięcy gatunków roślin kwitnących, sięgając do publikacji na temat pochodzenia różnych ich grup oraz do historycznych danych na temat temperatur i opadów. Na tej podstawie ocenili, jak szybko każda z tych grup roślin zajmowała nowe nisze ekologiczne, gdy zmieniły się warunki klimatyczne.

Badacze dostrzegli duże różnice pomiędzy zdolnością przystosowawczą roślin drzewiastych i zielnych. Do pierwszej grupy zaliczamy rośliny zazwyczaj długowieczne, nie zamierające na zimę, o silnie zdrewniałych łodygach, m.in. drzewa, krzewy, różne krzewinki i pnącza. Rośliny zielne mają z kolei delikatną, niezdrewniałą łodygę i w naszym klimacie zamierają na zimę.

Gdy biolodzy przyjrzeli się historii obu tych grup, zauważyli, że dawniej rośliny drzewiaste przystosowywały się do nowego klimatu od dwóch do dziesięciu razy wolniej niż zielne. "Rośliny drzewiaste ewoluowały tak, by zająć mniej więcej ten sam zakres stref klimatycznych, co zielne, ale potrzebowały na to więcej czasu" - podkreślił główny autor badań, Stephen Smith z National Evolutionary Synthesis Center w Durham w USA.

Naukowcy tłumaczą, że rośliny długowieczne - drzewa i krzewy - potrzebują zwykle więcej czasu na to, by osiągnąć zdolność do reprodukcji, niż szybko rosnące rośliny zielne. "Niektóre rośliny zdrewniałe potrzebują wielu lat na to, by po raz pierwszy wytworzyć kwiaty. Zielnym zajmuje to kilka miesięcy" - powiedział jeden z autorów badania, Jeremy Beaulieu z Yale University.

Ponieważ cykle reprodukcyjne drzew i krzewów są dłuższe, w roślinach tych wolniej kumulują się zmiany genetyczne, ułatwiające przystosowanie do nowych warunków.

Wiedząc, jak rośliny reagowały na dawne zmiany temperatur, naukowcy mogą trafniej przewidywać, jak zniosą one ocieplenie w przyszłości. Grupy roślin zdrewniałych są wobec zmian klimatu w wyraźnie gorszym położeniu - podkreślają.

Czy oznacza to, że czeka nas powolny zanik ekosystemów zdominowanych przez drzewa, np. lasów deszczowych? Niewykluczone - mówią badacze. "Jeśli z tym pytaniem zwrócimy się ku przeszłości, widzimy ryzyko, że drzewa nadal będą reagować wolniej niż rośliny zielne - nawet dziesięć razy wolniej. Jednak jeśli tempo zmian klimatu będzie sto razy szybsze niż dawniej, wszystkie rośliny mogą mieć kłopoty. Rodzaj zmian, jakich obecnie doświadczamy, nie ma w historii precedensu" - dodał Smith.

Badanie, o którym mowa, dotyczyło zmian zachodzących w ostatnich stu milionach lat. Natomiast większość modeli klimatycznych przewiduje wyraźne ocieplenie już w najbliższym wieku - zwracają uwagę naukowcy. "Taki przedział czasu może być zbyt krótki dla jakiejkolwiek rośliny" - dodał Beaulieu.