Podczas zapoznawania się z tymi materiałami zwraca uwagę bardzo częste odnoszenie się do Alp, które – zdawałoby się – są jedynym dobrym przykładem na przedstawienie tego, czego można się spodziewać w związku ze zmianami klimatycznymi¹. Zauważyłem, że Alpy, które spełniają wszystkie wymogi atrakcyjnej „destynacji” – jak dziś określa się cel wyboru turystycznego – zdominowały w literaturze przedmiotu region karpacki.

Znalezienie w publikacjach odwołań do badań, analiz skutków zmian klimatycznych dla turystyki w paśmie karpackim jest trudne, czasami ma charakter przypadkowy. Oczywiście Karpaty, choćby z racji Konwencji², nie są obszarem porzuconym przez badaczy. Jest wręcz odwrotnie: nie tylko naukowcy, analitycy wywodzący się z krajów tego regionu wiążą swoją pracę z Karpatami. Obszar ten budzi zainteresowanie badaczy z innych części Europy. A jednak ten dorobek naukowy nie jest na tyle znany i rozpropagowany, aby na stałe wszedł do literatury turystycznej.

Istnieje sporo prac mówiących się o wpływie zmian klimatycznych na różnorodność biologiczną Karpat. Są to badania całościowe, krajowe lub lokalne. Publikacje te podejmują także próbę spojrzenia na skutki zmian klimatycznych w kontekście rozwoju społecznego. Dobrym przykładem jest też inicjatywa Forum Carpaticum, które podczas międzynarodowej konferencji „Integrating Nature and Society towards Sustainability” (Kraków, wrzesień 2010) jedną z kilku sesji poświęca zagadnieniom zmian klimatu, ich znaczeniu dla przyrody i społeczeństwa.

Obawiam się, że ten tak ważny dorobek naukowy badaczy Karpat nie przełoży się na wskazania, jak wrażliwa na zmiany klimatyczne turystyka powinna się rozwijać w najbliższej przyszłości.

Zwróćmy uwagę na fakt, że Karpaty w znacznym stopniu leżą na terenie państw, które niedawno stały się członkami Unii Europejskiej lub w krajach aplikujących do uzyskania członkostwa i które korzystają z funduszy mających wzmocnić rozwój tego regionu. Turystyka w tym rozwoju odgrywać będzie istotną rolę.

Dlaczego ważne jest, aby plany rozwoju turystyki w Karpatach brały pod uwagę skutki zmian klimatycznych?

Zmiany klimatyczne stymulują zrównoważony rozwój i bez wątpienia ograniczają rozwój niewłaściwy z punktu widzenia ochrony środowiska i społecznej odpowiedzialności względem przyszłych pokoleń. Wyznaczają standardy, jakimi musi kierować się rozwój danej dziedziny. Są to standardy przeciwdziałania zmianom i standardy adaptacji do zmian klimatu. Odnoszą się one również do turystyki. Ruch turystyczny zależy od charakterystyki klimatu danego regionu, relacja rozwój turystyki – zmiany klimatyczne jest specyficzna i trudna.

W regionie alpejskim świadomość tej zależności rozszerza się. Są jej świadome coraz to nowe kręgi inwestorów, zmieniają się procedury bankowe udzielania kredytów. Alpy to region, w którym analizuje się, jak zmiany klimatyczne wpłyną na poszczególne segmenty ruchu turystycznego, zwłaszcza na formy rekreacji zimowej. Problemy turystyki wobec zmian klimatu w obszarze górskim to nie tylko kwestia długość zalegania pokrywy śnieżnej³. To cała gama zagadnień od lokalizacji infrastruktury, rozwoju przestrzennego miast i wsi poprzez wybór systemu transportu po sposób budowania domów. To także szereg innych decyzji związanych ze zmianą długości sezonu turystycznego.

Czy skutki zmian klimatycznych ominą Karpaty? Z pewnością nie. Może będą łagodniejsze niż w Alpach? Czy umiemy odpowiedzieć na pytanie, jaka przyszłość czeka turystykę w tym bardziej na wschód położonym regionie? Zapewne nie będzie to wpływ jednakowy, jak w innych górach Europy, co mogą podpowiedzieć badania przyrody. Należy poprawiać i doskonalić modele powstające na podstawie wyników, które dostarczają raporty centrów badawczych. Już można zaobserwować próby mobilizacji instytucji, które zajmują się Karpatami, aby nie lekceważyły zagadnień zmian klimatycznych w swych działaniach bieżących i planowanych. Dotyczy to także instytucji zajmujących się turystyką bezpośrednio i pośrednio.

Do tej mobilizacji mogą przyłączyć się również organizacje ekologiczne skupiające się na zmianach klimatycznych. Mądrego postępowania można oczekiwać od władz lokalnych miejscowości i gmin położonych w Karpatach. Jeżeli nawet nie są one przekonane o zmianach klimatycznych, niech mają na uwadze swój rozwój i wzorują się niekoniecznie na tym, czym są obecnie wsie i miasteczka alpejskie, ale na planach i wizjach ich rozwoju. Ogromne pole do działań mają w końcu organizatorzy turystyki w Karpatach. To oni mogą podejmować kluczowe decyzje oraz opracowywać długoterminowe plany, uwzględniające nadchodzące zmiany w środowisku naturalnym, które stworzą podstawy rozwoju regionu.

Przypisy:
1. Shardul Agrawala, Climate change in the European Alps. Adapting winter tourism and natura hazards management, OECD 2007.
2. Ramowa Konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzona w Kijowie dnia 22 maja 2003 r., została ratyfikowana przez Polskę w roku 2006 (Dz.U. z 2007 r. Nr 96, poz.634). Celem konwencji jest prowadzenie wszechstronnej polityki i współpraca na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju Karpat dla poprawy jakości życia, wzmocnienia miejscowej gospodarki i społeczności lokalnych oraz zachowania walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego tego obszaru.
3. Andreas Wittmer, The influence of climate change on tourism in Europe. Current politics and economics of Europe, New York 2009.