W wielu szwajcarskich miastach zielone dachy stały się popularne w latach 70. XX wieku na fali zainteresowania ekologią. Wiele dachów zazieleniono w latach 80. XX wieku w ramach pilotażowych projektów, dzięki którym zdobyto doświadczenie i wiedzę na ten temat.

Dofinansowanie i zmiany w prawie budowlanym

W latach 1996-1997 oraz 2005-2006 władze miasta prowadziły dwuletnie programy promujące zielone dachy i udzielały na nie dotacji. Środki na dofinansowanie pochodziły ze specjalnego funduszu na rzecz oszczędzania energii, zasilanego z 5% opłat za rachunki za prąd, płaconych przez wszystkich mieszkańców kantonu Bazylei.

W 2002 roku dodatkowo znowelizowano prawo budowlane, na mocy którego od tego czasu wszystkie nowe i poddawane renowacji dachy powinny być zazieleniane; podano także szczegółowe wytyczne dotyczące tworzenia zielonych dachów. Zmiany te z jednej strony prowadzą do obniżenia zużycia energii; z drugiej strony wiążą się z korzyściami związanymi z adaptacją do skutków zmiany klimatu – zielone dachy prowadzą do obniżenia temperatury i poziomu tzw. spływów powierzchniowych, czyli wód opadowych, które nie zostały wchłonięte przez glebę.

Prognozy klimatyczne dla Bazylei

W okresie między rokiem 1970 a 2007 zaobserwowano w Szwajcarii wzrost temperatury o 1,5 ºC. W porównaniu z początkiem XX wieku częstotliwość intensywnych opadów na północ od Alp wzrosła o 15 do 70%, w zależności od miejscowości. Prognozy dotyczące zmiany klimatu przewidują, że do roku 2050 temperatura w części Szwajcarii na północ od Alp może wzrosnąć o 2ºC w zimie i 2,5ºC w lecie. Do roku 2100, biorąc pod uwagę scenariusz zakładający wysoki poziom emisji gazów cieplarnianych, temperatura może podnieść się o około 4,5 ºC w porównaniu z latami 90. XX wieku. Oznacza to, że statystycznie co drugie lato temperatura będzie tak wysoka lub nawet wyższa od temperatury zanotowanej podczas fali upałów w sierpniu 2003 roku, które spowodowały śmierć 35 tys. ludzi w Europie^[1]. Prognozy przewidują także wzrost częstotliwości i intensywności opadów. Zazielenienie dachów jest zatem jednym z rozwiązań, które przyczynia się do oszczędzania energii i zapobiegania zmianie klimatu, a jednocześnie służy adaptacji miasta do skutków zmiany klimatu.

Jak zazielenić dach

Roślinność rosnąca na dachu sprawdza się świetnie zwłaszcza na gęsto zabudowanych obszarach, na których nie ma możliwości tworzenia rozległych parków lub posadzenia drzew. Zielone dachy przyczyniają się do łagodzenia zjawiska miejskiej wyspy ciepła, izolują budynki, obniżają temperaturę wewnątrz nich nawet o 5°C, a w konsekwencji zmniejszają zużycie energii na klimatyzację. Badania przeprowadzone w Manchesterze, w Wielkiej Brytanii, potwierdzają, że obsadzenie roślinnością dachów na gęsto zabudowanych terenach może zmniejszyć spływ wody opadowej o 17-20%. W zmieniających się warunkach klimatycznych zielone dachy są też miejscami postoju i odpoczynku dla gatunków migrujących ptaków.

Zielony dach szpitala uniwersyteckiego. Fot. Stephan Brenneisen, http://climate-adapt.eea.europa.eu/ 

W 2006 roku obliczono, że na około 23% płaskich dachów w Bazylei rosła roślinność. Dla deweloperów zazielenianie dachów stało się powszechną praktyką. Według wytycznych dotyczących zazieleniania dachów w Bazylei należy spełnić następujące warunki:

• Należy korzystać z regionalnych gatunków gleby; rekomendowane są w tej kwestii konsultacje z profesjonalnymi ogrodnikami.
• Gleba powinna mieć przynajmniej 10 cm głębokości.
• Należy przygotować odpowiednie pagórki, wysokie na 30 cm i szerokie na 3 m, jako siedlisko dla bezkręgowców.
• Należy sadzić miejscowe gatunki roślin, charakterystyczne dla flory Bazylei.
• Przy opracowywaniu projektu i budowie budynków z płaskimi dachami o powierzchni powyżej 1000 m2 obowiązują konsultacje z miejskim ekspertem od zazieleniania dachów.

Szerokie konsultacje społeczne podstawą sukcesu

Przed rozpoczęciem pierwszych projektów (1996-1997) szwajcarskie ministerstwo środowiska i energii przeprowadziło badanie opinii publicznej, aby ocenić możliwy poziom poparcia dla podatku, z którego środki miałyby być przeznaczane na dofinansowanie inicjatyw związanych z oszczędzaniem energii. Naukowcy z Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Wädenswil w Szwajcarii włączyli się w kampanię przekonania władz Bazylei do nowelizacji prawa budowlanego i wprowadzenia zachęt finansowych do tworzenia zielonych dachów. Przeprowadzono konsultacje z lokalnymi stowarzyszeniami przedsiębiorców, ogrodników, stowarzyszeniem popularyzującym zielone dachy, organizacją pozarządową Pro Natura Basel, departamentem odpowiedzialnym za parki i cmentarze we władzach miasta oraz szwajcarskim ministerstwem środowiska, gospodarki leśnej i krajobrazu.

Zmiana regulacji prawnych dotyczących zielonych dachów okazała się możliwa, ponieważ skonsultowano ją ze wszystkimi możliwymi interesariuszami. Miejskie programy przewidujące wsparcie finansowe dla zazieleniania dachów skierowane były zarówno do mieszkańców Bazylei jak i przedsiębiorców. W trakcie trwania pierwszego programu promującego zazielenianie dachów temat ten był szeroko nagłaśniany w mediach, na mieście pojawiły się plakaty reklamujące inicjatywę. Regularnie organizowane są także konkursy na najlepiej wyglądający zielony dach.

Zielone dachy atrakcyjne finansowo

Początkowo koszt zazielenienia dachu wyceniano na 100 franków szwajcarskich za metr kwadratowy, z czego z funduszu dopłacano 20 franków szwajcarskich za metr kwadratowy, zarówno w przypadku nowych budynków jak i modernizowania starych. Łącznie 135 mieszkańców i przedsiębiorców skorzystało z dotacji w ramach programów miejskich. Zazieleniono 85 tys. metrów kwadratowych dachów. Oszczędności wynikające ze zmniejszonego zużycia energii oszacowano przy tym na 4 GWh rocznie.

Nie ma danych pozwalających ocenić na ile zyski spowodowane zmniejszonym zużyciem energii, wynikającym z posiadania zielonych dachów zrównoważyły koszty inwestycji w poszczególnych budynkach, jednak pewne dane świadczą o tym, że zielone dachy zazwyczaj są droższe o 10-14% od tradycyjnych (koszt utrzymania zielonego dachu jest podobny do kosztu utrzymania tradycyjnych; okres "życia" zielonego dachu to około 50 lat). W związku z tym obniżenie kosztu zazielenienia dachu o 20% (tak jak miało to miejsce w przypadku miejskich dotacji) jest wystarczające, aby zrównać koszty zielonych i tradycyjnych dachów dla inwestorów. Oznacza to, że zielone dachy nie tylko przynoszą wymierne korzyści związane z zapobieganiem i adaptacją do zmiany klimatu, ale są również rozwiązaniem atrakcyjnym pod względem finansowym.

[1] Dane za: https://www.newscientist.com 

Anna Kucińska

Na podst. Green roofs in Basel, Switzerland: combining mitigation and adaptation measures, http://climate-adapt.eea.europa.eu/

Źródło: www.adaptcity.pl