We wrześniu 2011 roku Chris Wright z Wydziału Ekonomii Uniwersytetu w Cambridge rozpoczął dyskusję tekstem o roli związków zawodowych w przyszłości. W styczniu tego roku w Acas opublikowało ciekawe uzupełnienie tego głosu.

W czym Sarah Pearce upatruje ich szansy? Przedstawicielka Unison, największego europejskiego związku zawodowego zrzeszającego ponad milion pracowników sektora publicznego, odpowiedziała Wrightowi artykułem zatytułowanym "Walka ze zmianami klimatu – nowa rola związków zawodowych?".

Najbardziej palącym zadaniem związkowców jest dzisiaj walka ze zmianami klimatu: zapobieganie im i ich łagodzenie poprzez poprawę efektywności energetycznej oraz budowanie zielonych, przyjaznych miejsca pracy. Nie bez znaczenia pozostaje także dawanie przykładu innym.

Dlaczego związki zawodowe powinni interesować się zmianami klimatu? Według Pearce przede wszystkim dlatego, że to się opłaca. Przekształcanie stanowisk na zrównoważone miejsca pracy to oszczędność pieniędzy, ponadto często chroni to przed ich zupełną likwidacją.

Gdy związki zawodowe angażują się w negocjacje dotyczące ochrony środowiska i energetyki, łatwiej jest im przewidzieć, jakie zmiany organizacyjne w ich przedsiębiorstwie będą konieczne do przeprowadzenia i odpowiednio przygotować się do nich. Bywało, że związkowcy dopuszczeni są do rozmów z pracodawcą o polityce przedsiębiorstwa, zwracali uwagę na konieczność dostosowania jej do istniejącego prawa. Niejednokrotnie uchroniło to firmę od płacenia wysokich kar finansowych za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących np. bezpieczeństwa miejsca pracy czy ochrony środowiska – twierdzi Pearce.

Dbanie o środowisko – nie tylko o to w pracy – to lepsze zdrowie, bezpieczeństwo, mniej stresu i większy komfort pracowników w firmie i zakładzie. Wszystko to można osiągnąć dzięki takim zabiegom jak zwiększenie dostępu do światła dziennego, usprawnienie działania systemów ogrzewania i wentylacji oraz kontrolę jakości powietrza. Stąd już bardzo blisko do związanej z unijną polityką klimatyczną konieczności podnoszenia efektywności energetycznej.

To, o czym pisze Pearce na łamach broszury Acas "Employment Relations Comment", nie jest bynajmniej mrzonką. Związki zawodowe w Wielkiej Brytanii, mimo że proklimatycznych działań nie mają wpisanych w statut i nie należy to bezpośrednio do ich obowiązków, już teraz się ich podejmują.

Już w 2008 roku Trade Union Congress, federacja brytyjskich związków zawodowych, uruchomiła dwuletni program "Zielone miejsce pracy". Pieniądze ze związkowego funduszu modernizacyjnego (Union Modernisation Fund, UMF) pozwoliły na podjęcie wielu lokalnych inicjatyw, które miały na celu nie tylko poprawę warunków pracy, lecz także zachęcenie wszystkich pracowników do zaangażowania w realizację proklimatycznych i prośrodowiskowych celów. Wciąż odczuwalnymi efektami programu są oszczędności w zużyciu energii oraz ograniczenie wpływu zakładów pracy na środowisko.

Bardziej rozwinięte lokalne projekty przyczyniły się do stworzenia stałych komisji ochrony środowiska w zakładach pracy, które mają za zadanie budowanie świadomości pracowników i angażowanie ich na dłuższą metę w ochronę środowiska naturalnego i klimatu, nie tylko w miejscu pracy, lecz także poza nim.

Podjęte cztery lata temu działania nie były jednorazową akcją, czego dowodem są kolejne podejmowane inicjatywy, mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej w brytyjskich przedsiębiorstwach.

Dlaczego przedstawiciele tamtejszych pracowników podejmują takie działania? Jak wykazują wyniki ankiet przeprowadzanych wśród ich członków, duża większość jest zaniepokojona zmianami klimatycznymi i chce, aby ich związek zawodowy aktywnie uczestniczył w ochronie klimatu.

Sondaż przeprowadzony przez organizację Carbon Trust w 2009 roku ujawnił, iż 87% pracowników uważa, że dla ich pracodawcy ważne jest ograniczanie kosztów. Aż 78% chciałoby, by ich stanowisko pracy cechowało się większą efektywnością energetyczną. Natomiast ciągle ponad połowa (55%) stwierdziła, że ich pracodawca nigdy nie poinformował ich o sposobach oszczędności energii w miejscu zatrudnienia.

Sarah Pearce tłumaczy, skąd wynikła ta nowa rola brytyjskich związków zawodowych: z negocjacji spraw środowiskowych, do których zaczęto je włączać. Jest przekonana, że na pewno będzie rozwijana, gdyż pozostało ciągle wiele do zrobienia. Zauważają to już nie tylko związkowcy, lecz także zwykli, niezrzeszeni nigdzie pracownicy.

Tak sytuacja wygląda w Wielkiej Brytanii, zupełnie inaczej jednak rysuje się w Polsce. Nasze związki zawodowe nie tylko nie podejmują działań mających zwiększyć efektywność energetyczną przedsiębiorstw, lecz także głośno wyrażają swój sprzeciw wobec obecnego kształtu polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej. Na pełne zaangażowanie tych organizacji w sprawy efektywności energetycznej (i tym samym klimatu) przyjdzie nam jeszcze pewnie trochę poczekać.

Artykuł Pearce "Walka ze zmianami klimatu – nowa rola związków zawodowych?" w języku angielskim dostępny jest w całości na stronie www.acas.org.uk.

Urszula Drabińska, ChronmyKlimat.pl