Program działał na zasadzie udzielania kredytów preferencyjnych, a aby się do niego zakwalifikować trzeba było spełnić następujące warunki:

• budynek musiał zostać zbudowany przed 1993 rokiem i powinny być w nim co najmniej 4 mieszkania;
• 50%+1 właścicieli mieszkań powinno wyrazić zgodę na przeprowadzenie termomodernizacji budynku;
• termomodernizację powinno poprzedzić przygotowanie planu inwestycyjnego oraz audyt energetyczny.

We wszystkich powyższych kwestiach właścicielom lokali pomagała specjalnie wyznaczona do tego agencja o nazwie Housing and Urban Development Agency (HUDA).

Po skompletowaniu potrzebnej dokumentacji właściciele mieszkań składali wnioski o preferencyjny kredyt w jednym z banków komercyjnych wybranych w konkursie. Warunki kredytowe były następujące:

• stałe oprocentowanie na poziomie 3%;
• okres kredytowania do 20 lat;
• okres karencji do 2 lat.

Jeśli dzięki podjętym działaniom inwestycyjnym w budynku udało się zaoszczędzić co najmniej 20% energii, a charakterystyka energetyczna budynku po zakończeniu inwestycji się poprawiła i osiągnęła co najmniej klasę energetyczną D, to kredytobiorcy mieli prawo do umorzenia 15% kapitału kredytu.

Dodatkowo w ramach programu można było uzyskać finansowanie na pokrycie przygotowania dokumentacji – na poziomie 100% kosztów (początkowo – 50%), a rodziny ubogie mogły liczyć na pełne pokrycie miesięcznych rat spłaty kredytu pod warunkiem, że poziom ich dochodu nie podwyższył się, co było weryfikowane co kwartał.

Na początku trudno było te rodziny zainteresować udziałem w programie, gdyż wolały one dostawać dodatki na pokrycie rachunków za energię. Rząd zdecydował więc, że jeśli rodziny ubogie energetycznie (czyli takie, które przeznaczają więcej niż 10% swojego dochodu na cele energetyczne) będą blokować decyzje dotyczące termomodernizacji budynku, należy wstrzymać wypłacanie im dodatków energetycznych przez samorządy. To zadziałało.

Trzeba jednak przyznać, że na początku realizacja programu nie przebiegała szybko. To był nowy mechanizm i przy jego wdrażaniu za mało uwagi poświęcono na działania informacyjne. W 2012 roku zdecydowano się więc wprowadzić pewne zmiany, które sprawiły, że program zyskał na popularności.

Główną wprowadzoną zmianą było to, że na jego liderów zostały wyznaczone samorządy. To one przygotowywały listy budynków wielorodzinnych o najgorszej charakterystyce energetycznej, a ministerstwo środowiska finansowało przygotowanie planów inwestycyjnych. W imieniu właścicieli budynków o kredyt na termomodernizację do banku występował wyznaczony przez samorząd administrator.

Inną wprowadzoną zmianą, która działała zachęcająco, była możliwość otrzymania dodatkowych 25% dofinansowania kredytu, jeśli oszczędności energii sięgały co najmniej 40%.

Te wszystkie działania sprawiły, że zainteresowanie programem było bardzo duże i wszystkie fundusze dostępne w ramach Funduszu Powierniczego JESSICA zostały już rozdysponowane.

W uzupełnieniu do tego funduszu litewskie ministerstwo spraw wewnętrznych realizowało program grantów na termomodernizację budynków wielorodzinnych, który realizowany był na terenach zapaści gospodarczej. Z tego ostatniego programu skorzystało 300 budynków.

Artykuł powstał na podstawie wywiadu przeprowadzonego w 7 maja 2014 roku z Inesisem Kiskisem, dyrektorem departamentu zarządzania funduszami unijnymi w litewskim ministerstwie środowiska.

Agnieszka Tomaszewska-Kula, Instytut na rzecz Ekorozwoju
dla ChronmyKlimat.pl