II KPD EE jest typowym dokumentem sprawozdawczym. Obowiązek jego opracowania wynika z dyrektywy w sprawie końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych 2006/32/WE oraz dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków 2010/31/WE. Nie pełni on roli strategicznej, a jedynie wylicza i szereguje środki poprawy efektywności energetycznej w kilku wybranych sektorach, tj. mieszkalnictwa (gospodarstw domowych), usługach, przemyśle i transporcie.

Pierwszą wersję (0.1) projektu II KPD EE (z 10 sierpnia 2011 roku) Ministerstwo Gospodarki oddało do konsultacji społecznych i międzyresortowych 30 września 2011. Zgłoszone uwagi, m.in. podczas zorganizowanego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju 19 października 2011 roku roboczego spotkania konsultacyjnego, posłużyły za punkt wyjścia do opracowania właśnie udostępnionej wersji dokumentu.

Co poprawiono po konsultacjach społecznych i międzyresortowych?

W wersji 0.2 projektu II KPD EE kontekst oszczędności energii w Polsce został uzupełniony o dokonania w zakresie poprawy końcowego wykorzystania energii w ostatnich 20 latach. Nie zapomniano przy tym jednak, że działania w zakresie oszczędności energii przekładają się na poprawę efektywności polskiej gospodarki oraz jej konkurencyjność.

Oszczędność energii finalnej uzyskana w 2010 roku została ostatecznie oszacowana na poziomie 5.9 % (35 320 GWh) w stosunku do średniego zużycia z lat 2001-2005, a nie na poziomie 7% (41 972 GWh), o czym była mowa w wersji 0.1 projektu II KPD EE z 10 sierpnia 2011 roku. Największe różnice w szacunkach uzyskanej oszczędności energii finalnej (pomiędzy wersją 0.1 i 0.2 II KPD EE) dotyczyły w głównej mierze sektora przemysłu (różnica w obliczeniach wyniosła 6 722 GWh).

W odpowiedzi na uwagi zgłoszone podczas konsultacji społecznych w wersji 0.2 II KPD EE dosyć szczegółowo wyjaśniono jakimi metodami zebrano i przeanalizowano dane dotyczące określenia uzyskanych oszczędności energii, tj. metodę top-down, metodę bottom-up i wskaźniki ODYSSE. Zdecydowanie więcej uwagi poświęcono też opisowi środków poprawy efektywności energetycznej w podziale na sektory, uwzględniając m.in. mechanizmy wprowadzone przez ustawę o efektywności energetycznej z 15 kwietnia 2011 roku.

Przegląd zastosowanych środków w sektorze mieszkalnictwa został uaktualniony o informacje dotyczące czasu trwania mechanizmu jakim jest Fundusz Termomodernizacji i Mieszkalnictwa. Fundusz działa od 2009 a nie 2008 roku (jak ujęto w wersji 0.1). Będzie miał też charakter systemowy. Przepisy ustawy nie przewidują bowiem zamkniętych ram czasowych realizacji programu, choć w wersji 0.1 projektu II KPD EE mówiło się o końcu przewidzianym na 2016 rok.

W wersji 0.2. II KPD EE uaktualniono też zapisy dotyczące instytucji monitorujących wdrażanie niektórych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze publicznym oraz sektorze przemysłu i MŚP. Zostały nimi właściwe dla danego tematu ministerstwa, a nie jak wcześniej instytucje wdrażające.

Przeglądając informacje dotyczące środków zastosowanych w sektorze transportu należy zauważyć też, że na razie brakuje danych odnośnie tego, kiedy skończą się fundusze na montaż systemów zarządzania ruchem i optymalizacji przewozu towarów, choć w wersji 0.1 projektu II KPD EE mówiło się o 2016 roku.

W kategorii zaś planowanych środków horyzontalnych na poprawę efektywności energetycznej, doprecyzowano zapisy odnośnie podmiotów obowiązanych do uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej (białych certyfikatów) lub uiszczenia opłaty zastępczej. W wersji 0.1 projektu II KPD EE mowa była o obowiązkach nałożonych na przedsiębiorstwa energetyczne.

Co gruntownie zmieniono?

Horyzontalnym środkiem poprawy efektywności energetycznej, którego opis znacznie zmieniono w wersji 0.2 projektu II KPD EE są ukierunkowane kampanie informacyjno-edukacyjne. Mają one wystartować w 2012 roku i zakończyć się w 2016 roku, a w ich organizację oraz koordynację zaangażowane będą m.in. Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Warto zauważyć, że w odróżnieniu od zapisów ujętych w wersji 0.1 projektu II KPD EE, kampanii tych nie będzie realizować Ministerstwo Środowiska, ani URE.

Za zasadne należy uznać doprecyzowanie w wersji 0.2 II KPD EE celów tych informacyjno-edukacyjnych kampanii oraz oczekiwań w stosunku do ich wyników. W wersji 0.1 projektu II KPD EE były one przewidziane jako działania miękkie o dosyć ogólnym celu poprawy świadomości społeczeństwa w zakresie efektywności energetycznej. W wersji 0.2 znajdujemy tymczasem konkretne zapisy dotyczące promocji budynków o niemal zerowym zużyciu energii, zadaniach realizowanych przez jednostki sektora publicznego, promocji innowacyjności, uwzględnienia efektywności energetycznej w programach studiów inżynierskich, finansowania efektywności energetycznej w ramach formuły ESCO i dzięki mechanizmowi białych certyfikatów.

W części II KPD EE poświęconej wzorcowej roli sektora publicznego uwzględniono też, rekomendowane w konsultacjach społecznych, plany wprowadzenia ułatwień dla realizacji zadań publicznych, np. usług, dostaw, robót budowlanych, w formule ESCO. Aby było to jednak możliwe, planuje się dokonać zmian przepisów w zakresie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego. Takie podejście będzie dodatkową zachętą dla jednostek samorządu terytorialnego do realizacji inwestycji ograniczających wydatki bieżące.

Jakie nowe zapisy wprowadzono?

Wzorcowa rola sektora publicznego ma być także realizowana poprzez wdrażanie i promocję budynków o niemal zerowym zużyciu energii. Zaleca się przy tym, że dofinansowanie UE dla budynków użyteczności publicznej (np. budowa szkół, szpitali itd.) powinno być udzielane przede wszystkim (a po roku 2015 roku wyłącznie) dla budynków o podwyższonej efektywności energetycznej, w tym przede wszystkim o niemal zerowym zużyciu energii.

Za godny pochwały należy uznać też fakt, że w wersji 0.2 projektu II KPD EE uwzględniono plany promowania projektów demonstracyjnych i pilotażowych w zakresie budowy budynków użyteczności publicznej o niemal zerowym zużyciu energii. Przewiduje się, że tego typu projekty powinny otrzymywać wyższe dotacje niż konwencjonalne działania związane z termomodernizacją budynków użyteczności publicznej.

W części projektu II KPD EE poświęconej dostępowi do informacji i doradztwu, znalazł się też zapis zapowiadający powołanie grupy doradczej, która będzie pomagać w promocji budownictwa energooszczędnego. W skład tej grupy wejdą przedstawiciele administracji publicznej, samorządów, firm działających na rynku budownictwa oraz organizacji pozarządowych. Grupa ta zajmie się m.in. opracowaniem diagnozy stanu efektywności energetycznej budynków w celu dostosowania instrumentów wsparcia efektywności energetycznej do zmieniającej się sytuacji gospodarczej i rynkowej.

Dodatkowo przewiduje się utworzenie krajowego punktu kontaktowego ESCO, który będzie wspierać jednostki sektora finansów publicznych zainteresowanych realizacją projektów z zakresu oszczędzania energii w formule ESCO. W 2012 roku przewiduje się podjęcie także innych działań prowadzących do rozwoju rynku dla usług energetycznych, w tym wprowadzenia ułatwień przy zawieraniu umów przez firmy działające w formule ESCO. Na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki umieszczone zostaną przykładowe Specyfikacje Istotnych Warunków Zamówienia oraz wzory umów dotyczących różnych kategorii usług gwarantujących poprawę efektywności energetycznej, a Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Ministerstwo Środowiska we współpracy z innymi resortami będą starały się wprowadzić zmiany w regulaminach pozyskiwania środków finansowych tak, aby pozabudżetowe finansowanie projektów z zakresu efektywności energetycznej przez firmy typu ESCO mogło być traktowane jako środki własne w aplikowaniu o fundusze UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz Mechanizmu Norweskiego.

Gdzie jesteśmy?

To, że wersja 0.2 projektu II KPD EE powstała i uwzględnia uwagi zgłoszone Ministerstwu Gospodarki w trakcie konsultacji społecznych i międzyresortowych, można ocenić na duży plus. Na pewno jednak będzie trzeba przyglądać się temu, czy zapisy II KPD EE będą realizowane czy też, jak stało się w przypadku sporej części I KPD EE z 2007 roku, pozostaną jedynie w sferze deklaracji.

Dalej otwartym pozostaje również pytanie, czy taki dokument wystarczy, aby priorytetowe z punktu widzenia polityki energetycznej Polski zagadnienie, jakim jest efektywność energetyczna, można będzie realizować w sposób strategiczny, kompleksowy, a przede wszystkim efektywny ekonomicznie. Instytut na rzecz Ekorozwoju jest zdania, że w najbliższych miesiącach powinno powstać odrębne rządowe opracowanie poświęcone efektywności energetycznej, które taką funkcję by spełniało.

Już w lutym ukaże się nowe opracowanie Instytutu na rzecz Ekorozwoju, tzw. policy paper, pt. "Efektywność zużycia energii - między deklaracjami, stanem obecnym a przyszłością", w którym przeanalizujemy dotychczas podejmowane działania oraz przedstawimy rekomendacje kroków, które powinny zostać podjęte przez administrację centralną, samorządy, biznes oraz społeczeństwo. Już teraz zachęcamy do zapoznania się z nim i poparcia naszych rekomendacji.