Ostatnie wystąpienia prominentnych polityków PiS dowodzą, że jednym z priorytetów nowego rządu będzie zapewnienie tradycyjnie rozumianego bezpieczeństwa energetycznego w oparciu o rodzime zasoby węgla. Temu zadaniu mają być podporządkowane prace nowego ministerstwa do spraw energetyki oraz planowane działania legislacyjne. Warto jednak pamiętać, że duża część prawa stanowionego w Polsce znajduje swoje źródło w Brukseli. Dlatego równolegle do deklaracji programowych nowych ministrów warto śledzić zapowiedzi inicjatyw Komisji Europejskiej. Tak się składa, że ta przyjęła właśnie swój program prac na 2016 r.

Komisja co roku ustala listę działań, jakie zamierza podjąć w ciągu nadchodzących dwunastu miesięcy. W programie opublikowanym 27 października br. Komisja zapowiedziała, że skupi się na realizacji dziesięciu priorytetów politycznych. Choć najważniejszym elementem programu są inicjatywy dotyczące migracji i zarządzania granicami, to znalazły się w nim także zapowiedzi kontynuacji budowy Unii Energetycznej oraz podjęcia działań na rzecz rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym.

Stabilna unia energetyczna z perspektywiczną polityką w kwestii klimatu

Założenia budowy Unii Energetycznej oraz harmonogram realizacyjny na nadchodzące lata Komisja przedstawiła już w roku ubiegłym. Był to efekt m.in. polskiej inicjatywy podjętej na skutek zagrożenia stabilności dostaw surowców energetycznych po wybuchu konfliktu na Ukrainie.

W planie pracy Komisji na 2016 r., w części dotyczącej Unii Energetycznej, wskazano, że w najbliższych miesiącach zostaną podjęte prace m.in. nad:

• przeglądem Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER),
• przeglądem rozporządzeń dotyczących bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i dostaw gazu,
• przeglądem decyzji w sprawie ustanowienia mechanizmu wymiany informacji w odniesieniu do umów międzyrządowych w dziedzinie energii między państwami członkowskimi a państwami trzecimi.

Komisja oczekuje, że regulacje służące budowie jednolitego rynku energetycznego przyniosą wymierne efekty w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności rynku energii. Równolegle będą prowadzone prace nad pakietami obejmującymi obszar odnawialnych źródeł energii (w tym, np. ustanowienie zrównoważonych kryteriów wykorzystania biomasy) oraz obszar efektywności energetycznej (m.in. przegląd dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków). Kontynuowane będą też działania z zakresu polityki klimatycznej, w tym prace nad podziałem zobowiązań dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych po 2020 r. (w tym uzgodnienie krajowych limitów emisji w sektorze non-ETS, tzw. decyzja effort sharing oraz włączenie leśnictwa do polityki klimatycznej).

W 2015 r. Komisja Europejska rozpoczęła realizację swoich planów w dziedzinie polityki klimatycznej przedstawiając projekt dyrektywy dotyczącej reformy systemu handlu emisjami (COM (2015) 337 final). W 2016 r. reforma ETS będzie kontynuowana. Konsekwencją wdrożenia przedstawionych projektów będzie m.in. wzrost cen uprawnień do emisji CO₂. Może to być istotnym czynnikiem stymulującym rozwój gospodarki niskoemisyjnej. Ponadto, ważnym elementem planów Komisji na 2016 r. jest osiągnięcie porozumienia politycznego dotyczącego krajowych limitów emisji gazów cieplarnianych z sektorów nieobjętych systemem handlu emisjami (m.in. rolnictwo, budownictwo, transport) na okres 2020-2030. Szczegółowe propozycje w tej sprawie pojawią się zapewne po zakończeniu konferencji COP21 w Paryżu.

Gospodarka o obiegu zamkniętym (circular economy)

Gospodarka o obiegu zamkniętym to idea zakładająca minimalizację wytwarzania odpadów już na etapie projektowania produktów, a następnie w całym cyklu ich wykorzystywania. W tym ujęciu odpady traktowane są jako zasoby – materiały, które nadal powinny być wykorzystywane w kolejnych cyklach produkcyjnych (stąd termin „gospodarka o obiegu zamkniętym”).

W planie prac na 2016 r. Komisja zaproponowała intensyfikację działań mających na celu zwiększenie efektywności wykorzystywania zasobów w całym łańcuchu wartości produktów i usług, m.in. poprzez szersze stosowanie innowacji. Przyczyni się to ograniczenia presji na środowisko, a także do tworzenia dodatkowych miejsc pracy, rozwoju nowych rynków oraz modeli biznesowych. Nowy pakiet ma zawierać plan działań w tym obszarze oraz narzędzia monitorowania postępów jego realizacji. Komisja nie przedstawiła szczegółowego zakresu proponowanych działań (aktualnie prowadzi w tej sprawie szerokie konsultacje z wszystkimi zainteresowanymi partnerami). Można się jednak spodziewać, że propozycje Komisji będą nawiązywać do pakietu w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym, który został przygotowany w 2014 r. (COM(2014) 398 final). Zakładał on zwiększenie poziomu recyklingu i zaostrzenie przepisów w sprawie spalania i składowania odpadów. W efekcie mogą zostać wyznaczone nowe cele dotyczące infrastruktury przetwarzania odpadów i odchodzenia od tworzenia składowisk. Szczegółowe rozwiązania mogą dotyczyć takich produktów jak m.in. opakowania, pojazdy wycofane z eksploatacji, baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektroniczny. Nowe przepisy będą zachęcać producentów do korzystania z materiałów, które są łatwe w recyklingu.

Warto zwrócić uwagę, że pierwotne propozycje Komisji w tej dziedzinie spotkały się z bardzo zróżnicowanym przyjęciem w krajach członkowskich, co doprowadziło do spowolnienia prac w tym obszarze w 2015 r. Ponowne umieszczenie działań na rzecz budowy gospodarki o obiegu zamkniętym w planie prac Komisji może wskazywać, że większość państw członkowskich jest zainteresowanych znalezieniem wspólnych rozwiązań w kwestiach minimalizacji wytwarzania odpadów i recyklingu i jest gotowa na polityczny kompromis w tej dziedzinie.

Mirosław Sobolewski