Centrum, którego siedziba znajduje się w Brukseli, działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Jego zadaniem jest monitorowanie sytuacji kryzysowych na całym świecie i koordynowanie rozdysponowania środków UE na operacje wsparcia. Centrum reaguje na wszelkiego rodzaju katastrofy, zarówno naturalne, jak i wywołane przez człowieka, pełniąc przy tym rolę łącznika pośredniczącego w komunikacji między poszczególnymi krajami. Po otrzymaniu zgłoszenia dyżurujący urzędnik kontaktuje się z krajami, które mogłyby zaoferować pomoc, czuwając nad tym, by oferty pomocy odpowiadały potrzebom stwierdzonym na miejscu. Ale działalność centrum to nie tylko gromadzenie sprzętu i innych artykułów - centrum może również wysyłać na miejsca katastrof ekspertów.

I tak na przykład w lipcu Portugalia zwróciła się o dostarczenie jej sprzętu do walki z pożarami lasów. Natychmiast zareagowały trzy kraje, a przyjęta została oferta Włoch, które zaproponowały dwa samoloty gaśnicze.

Wcześniej tego roku Rumunia wszczęła alarm w reakcji na potężne powodzie, w wyniku których zginęło 25 osób. W ciągu kilku godzin otrzymała oferty pomocy z czterech krajów UE.

Być może wkrótce centrum będzie pełnić jeszcze ważniejszą rolę. W ostatnich latach pożary lasów, powodzie i susze nawiedzały Europę częściej i z coraz poważniejszymi skutkami. Dlatego też pojawiają się głosy nawołujące do prowadzenia takiej polityki, która byłaby bardziej skoncentrowana na zapobieganiu katastrofom.

Komisja zamierza przekształcić Centrum Monitorowania i Informacji w prawdziwe centrum operacyjne dysponujące własnymi środkami, które można by wykorzystać natychmiast po otrzymaniu zgłoszenia. Stopniowo też nabierają kształtu plany dotyczące europejskiej sieci szkoleń przygotowującej do walki z żywiołami oraz systemu wczesnego ostrzegania.

O pomoc do utworzonego w 2001 r. centrum mogą się również zwrócić kraje spoza UE, o ile UE się na to zgodzi. Z systemu tego skorzystano między innymi po trzęsieniach ziemi na Haiti i w Chile oraz niedawno po wycieku ropy naftowej w Zatoce Meksykańskiej.

Ostatnio Rosję nękają groźne pożary i chociaż jej władze nie zwróciły się jeszcze o pomoc do Centrum Monitorowania i Informacji, wiele krajów UE nie zwlekało z udzieleniem wsparcia. Wiceprzewodnicząca Komisji Catherine Ashton wyraziła również w imieniu UE gotowość do zaoferowania pomocy, zarówno podczas walki z żywiołem, jak i po jej zakończeniu.