Efekt prac trójstronnej grupy eksperckiej przedstawia raport Zazieleniając węglowe serce Europy. Wnioski z czesko-niemiecko-polskiego dialogu wokół energetyki Fundacji im. Heinricha Bölla. Autorki i autorzy raportu pod redakcją Raffaele Pirii zajmują się postrzeganiem Energiewende w trzech krajach, przedstawiają zróżnicowane mechanizmy wsparcia odnawialnych źródeł energii i formułują kompleksowe rekomendacje. Zwiększenie tempa zastępowania bloków węglowych zielonymi technologiami oraz rozwiązanie problemów ekologicznych i społecznych będących skutkiem silnego uzależnienia od węgla to wspólne wyzwanie wszystkich omawianych krajów.

Czy wiesz, że…

• Czechy, mające znaczne osiągnięcia w dziedzinie technologii i badań naukowych, znajdują się na czwartym miejscu w Europie pod względem produkcji energii elektrycznej z paneli słonecznych. W tym względzie wyprzedzają je tylko Włochy, Niemcy i Hiszpania. Jednocześnie są jednak czwartym największym konsumentem energii w przeliczeniu na jednostkę PKB – więcej zużywa tylko Bułgaria, Estonia i Rumunia.
• Niemcy są zdecydowanym liderem regionu pod względem rozwoju OZE i w większym stopniu niż wschodni sąsiedzi obniżyły poziom emisji oraz zużycie energii w przeliczeniu na jednostkę PKB. Niemcy emitują jednak więcej CO₂ na mieszkańca niż Polska, a ich zużycie energii końcowej na mieszkańca w sektorze mieszkalnym i transportowym przewyższa konsumpcję w Czechach i w Polsce, jest także wyższe od unijnej średniej.
• W Polsce zużycie energii na mieszkańca jest niższe od średniej unijnej, jest także znacznie mniejsze niż w Czechach i w Niemczech. Jednak spośród omawianych krajów to Polska emituje najwięcej CO₂ w przeliczeniu na jednostkę PKB, co należy przypisać uzależnieniu kraju od węgla. Warto także odnotować dotychczas mało znany fakt, iż w 2012 r. Polska stała się importerem netto węgla kamiennego.

Czechy, Niemcy i Polskę w zdumiewającym stopniu łączy uzależnienie od węgla. Wszystkie omawiane kraje to europejskie zagłębia węglowe: stanowią łącznie 26% ludności UE, lecz produkują 79% węgla kamiennego, 68% węgla brunatnego oraz 55% energii elektrycznej pochodzącej z węgla.

Energetyczne scenariusze

Każdy z omawianych krajów przyjął oficjalną strategię wobec rosnących wyzwań związanych z energetyką węglową.

W Czechach moce węglowe mają w przeważającej części zostać zastąpione przez nowe elektrownie atomowe.

Niemcom nie uda się zrealizować długofalowych celów klimatycznych bez ostatecznego zrezygnowania z węgla, chyba że na szeroką skalę zastosowana zostanie technologia wychwytu i składowania dwutlenku węgla (CCS), co autorki i autorzy raportu uważają za mało prawdopodobne. Trzeba też zauważyć, że w ciągu ostatnich dwóch lat Niemcy zanotowały wzrost produkcji energii elektrycznej z węgla.

Również Polska przewiduje długofalowe oparcie swojego sektora energetycznego na węglu pomimo rosnącego uzależnienia od importu tego surowca, nasilających się kontrowersji wokół dotacji przeznaczanych na utrzymanie dotychczasowego poziomu produkcji, a także coraz głośniejszego sprzeciwu wobec otwierania kolejnych kopalń węgla brunatnego.

Na pierwszy rzut oka sytuacja energetyki jądrowej w każdym z omawianych krajów wygląda inaczej: Czechy są na etapie przetargu dla dwóch nowych reaktorów jądrowych, Niemcy pośpiesznie wygaszają swoje elektrownie, natomiast Polska, przynajmniej oficjalnie, przygotowuje się do uruchomienia programu jądrowego po nieudanych próbach budowy reaktora w latach 80. ubiegłego wieku.

W raporcie omówiono istotne przeszkody natury gospodarczej, prawnej i politycznej, które każą wątpić w to, że w przewidywalnej przeszłości Czechy i Polska zdołają wybudować elektrownie jądrowe. Po uwzględnieniu kosztów, potencjału rozbudowy mocy wytwórczych, a także zrównoważonego wpływu na środowisko, odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna to nie tylko dogodna, możliwa do zrealizowania na szeroką skalę alternatywa wobec energetyki węglowej, to także najbardziej przekonująca i realistyczna strategia zdolna zapewnić w dłuższej perspektywie zrównoważone dostawy energii zarówno w omawianym regionie, jak i w dowolnym obszarze świata.

Polityka energetyczna UE – integracja, współpraca czy izolacja?

Raport Fundacji im. Heinricha Bölla osadza czesko-niemiecko-polską debatę i zagadnienia o charakterze ponadnarodowym w szerszym, europejskim kontekście. Opisuje skomplikowaną mozaikę instytucjonalnych kompetencji, na którą składają się kwestie pozostające w wyłącznej gestii poszczególnych państw członkowskich, problematyka będąca pod wspólnym zarządem na poziomie unijnym, a także zagadnienia regulowane dwustronnie lub na poziomie makroregionalnym. Omówiono także pozycję, jakie poszczególne kraje zajmują w debacie na temat kształtu polityki energetyczno-klimatycznej do r. 2030.

Do raportu załączono krótki przewodnik „Energiewende – fakty i mity”. Prostuje on nieporozumienia narosłe wokół niemieckiej transformacji energetycznej, powtarzane w debacie toczącej się w Czechach, Polsce i innych krajach wspomnianych podczas dialogu trójstronnego.

Rekomendacje

Zaproponowane w ramach trójstronnego dialogu rozwiązania adresowane są do instytucji rządowych, organizacji pozarządowych i podmiotów gospodarczych, a ich celem jest promocja zrównoważonych dostaw energii w regionie.
Pogłębienie współpracy w obszarze wspólnych interesów Czech, Niemiec i Polski:

• Wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk na poziome lokalnym i regionalnym dotyczących podnoszenia efektywności energetycznej. To najtańszy, możliwy do najszerszego zastosowania sposób na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności gospodarki.
• Zwiększenie elastyczności systemu elektroenergetycznego poprzez modernizację i rozbudowę sieci dystrybucyjnych i przesyłowych, wzmocnienie mechanizmów reagowania na popyt, budowa elastycznych mocy wytwórczych (np. energia wodna, biomasa i elektrownie gazowe) oraz magazynowanie energii. Większa elastyczność po stronie niemieckiej ograniczy problematyczne przepływy karuzelowe dotykające dziś Polskę i Czechy. Z kolei większa elastyczność sąsiadów Niemiec pozwoli polskim i czeskim konsumentom w większym stopniu czerpać korzyści z rosnącej produkcji prądu pochodzącego z instalacji wiatrowych i słonecznych.
• Bliższa współpraca między operatorami systemów przesyłowych, regulatorami i organizacjami pozarządowymi działającymi w Polsce, Czechach i Niemczech. Należy również rozważyć podpisanie umów przewidujących sprawiedliwy podział kosztów i korzyści związanych z rozbudową infrastruktury wykorzystywanej przez więcej niż jedno państwo. Inną istotną kwestią jest zapewnienie unijnego finansowania kluczowym projektom infrastrukturalnym, które będą realizowane w przyszłości.
• Wymiana doświadczeń związanych z technicznymi, ekologicznymi i społecznymi wyzwaniami towarzyszącymi zamykaniu kopalń węgla brunatnego i kamiennego.
• Każdy z omawianych krajów powinien rozważyć utworzenie biura koordynującego transgraniczną współpracę w obszarze rozwoju energetyki odnawialnej. Instytucja ta, zrzeszająca dwóch lub nawet trzech sąsiadów, wspierałaby m.in. transfer wiedzy i transgraniczne inwestycje w odnawialne źródła energii. Za pierwowzór w tym względzie mogłoby posłużyć niemiecko-francuskie biuro energii odnawialnych (DFBEE).

Wzmocnienie instytucjonalne i dialog ze społeczeństwem obywatelskim:

• Wzmocnienie organizacji pozarządowych w Czechach i w Polsce w celu wypracowania większego zrozumienia technicznych i politycznych aspektów europejskiej transformacji energetycznej, z uwzględnieniem wydarzeń w Niemczech.
• Pożądane byłoby przeprowadzenie kampanii demaskującej fałszywy i negatywny obraz OZE i samego Energiewende. Kampania informacyjna uwypuklałaby najlepsze praktyki, a także stwarzałaby przestrzeń dla wypowiedzi ekspertek i ekspertów z krajów silnie zaangażowanych w rozwój energetyki odnawialnej (Dania, Niemcy, Hiszpania, Irlandia i Włochy).
• Rozwijanie partnerstw między miastami przygranicznymi oraz promocja lokalnych inicjatyw wspierających efektywność energetyczną oraz odnawialne źródła energii.
• W najbliższej przyszłości zielone organizacje pozarządowe powinny lobbować za ustanowieniem oddzielnych, ambitnych i wiążących celów obniżenia emisji, rozwoju OZE i efektywności energetycznej. Innym niezwykle ważnym aspektem jest wsparcie skutecznych działań na rzecz naprawy unijnego systemu handlu emisjami (EU ETS).

Raport po angielsku (a niebawem także po polsku) do pobrania ze strony Fundacji im. Heinricha Bölla. W zakładce „Publikacje” można znaleźć szereg raportów i analiz o zrównoważonej polityce energetycznej, OZE i Energiewende. Centrala Fundacji wydała niedawno raport Renewables: The Only Path to a Secure, Affordable and Climate-friendly Energy System by 2030. Przeł. Rafał Jantarski.

źródło: Zielone Wiadomości
www.zielonewiadomosci.pl