„Celem wniosku jest doprowadzenie do ostatecznego zamknięcia niekonkurencyjnych kopalń do 1 października 2014 r. Nie powinno być wątpliwości co do tego, że jest to konieczne. Przedsiębiorstwa muszą być konkurencyjne bez dotacji. To kwestia sprawiedliwości względem ich konkurentów, którzy prowadzą działalność bez pomocy państwa. Leży to również w interesie podatników i finansów publicznych, które są znacząco ograniczone. Komisja zezwoli wyłącznie na pomoc operacyjną dla przedsiębiorstw górniczych, które posiadają plan zamknięcia, a dotacje będą przeznaczane w coraz większym stopniu na wsparcie społecznych i środowiskowych kosztów zamknięcia kopalń” – powiedział Joaquín Almunia, wiceprzewodniczący Komisji odpowiedzialny za politykę konkurencji. Komisarz dodał również: „Przyszłością jest odnawialna, czysta energia, lecz nie możemy ignorować tragicznych skutków gospodarczych i społecznych, które wystąpiłyby w przypadku nagłego zamykania kopalń przynoszących straty, w obecnym czasie niewielkiego wzrostu gospodarczego lub jego braku i przy wysokim bezrobociu.

Komisja Europejska przyjęła wniosek w sprawie rozporządzenia Rady, które umożliwiałoby odnośnym państwom członkowskim udzielanie pomocy operacyjnej dla kopalń węgla jedynie w kontekście ostatecznego planu zamknięcia, którego realizacja byłaby ściśle nadzorowana. Zgodnie z proponowanym rozporządzeniem dotacje operacyjne musiałyby mieć tendencję wyraźnie malejącą z biegiem czasu, przy spadku wynoszącym co najmniej 33 % w okresie piętnastu miesięcy, a w przypadku niezamknięcia nierentownej kopalni do 1 października 2014 r. beneficjent musiałby zwrócić pomoc państwa. Wszelka pomoc na zamykanie kopalń byłaby uzależniona od przedstawienia przez państwo członkowskie planu odpowiednich działań, na przykład w dziedzinie wydajności energetycznej, energii odnawialnych lub wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, które łagodziłyby negatywne skutki dla środowiska wynikające z udzielania pomocy sektorowi węglowemu.

Proponowane rozporządzenie zostało skierowane do Rady Ministrów państw UE.

Celem wniosku jest zakończenie dotacji operacyjnych dla niekonkurencyjnych kopalń, bardzo podobnie jak miało to miejsce w sektorach stoczniowym i stalowym. W zamian wszelkie dotacje państwa powinny być w coraz większym stopniu przeznaczane na finansowanie społecznych i środowiskowych skutków zamykania kopalń przynoszących straty. Proponowane rozporządzenie dotyczy węgla kamiennego. Lignit (węgiel brunatny) to inny rodzaj węgla, który nie może być objęty dotacjami operacyjnymi.

Produkcja węgla kamiennego w UE jest niewielka w porównaniu z popytem i ma tendencję malejącą (147 milionów ton w 2008 r., czyli 2,5 % światowej produkcji). W istocie UE jest uzależniona od importu w odniesieniu do ponad połowy zużycia tego surowca w elektrowniach zasilanych węglem.

Całkowita pomoc dla sektora węgla kamiennego została zmniejszona o połowę z 6,4 mln EUR w 2003 r. do 2,9 mld EUR w 2008 r. W tym samym okresie pomoc produkcyjna spadła o 62 % do 1,288 mln EUR, a coraz większa część tej pomocy jest przeznaczana na pokrycie społecznych i środowiskowych kosztów zamykania kopalń (zob. tabela poniżej).

Proponowane rozporządzenie nadal zapewniałoby państwom członkowskim wspólne ramy prawne dla pokrywania kosztów doradztwa i szkoleń dla pracowników nierentownych kopalń umożliwiających im przekwalifikowanie, kosztów wcześniejszego przechodzenia na emerytury w przypadku pracowników kończących okres aktywności zawodowej oraz skutków dla sektorów powiązanych, takich jak technologie górnicze, geologia czy technologie ochrony środowiska. Oprócz kosztów społecznych są jeszcze koszty środowiskowe dotyczące oczyszczania terenów kopalń, odprowadzania ścieków, podziemnych prac zabezpieczających oraz inne koszty związane z rekultywacją.

Wprowadzenie zakazu udzielania pomocy operacyjnej z końcem 2010 r., tzn. wraz z wygaśnięciem obecnie obowiązującego rozporządzenia, pociągałoby za sobą tragiczne skutki społeczne i gospodarcze dla pewnej liczby regionów, w których zatrudnienie w kopalniach węgla jest nadal znaczne, w okresie kiedy państwa te są nadal pogrążone w recesji lub dopiero zaczynają z niej wychodzić. Mogłoby to również spowodować wzrost emisji gazów cieplarnianych, ponieważ konieczne byłoby zwiększenie przywozu węgla spoza UE w celu zastąpienia produkcji europejskiej.

Omawiany sektor zatrudnia około 100 tysięcy pracowników w Europie: 42 tysiące w sektorze węgla oraz ponad 55 tysięcy w sektorach powiązanych. Kopalnie uzależnione od dotacji operacyjnych są położone głównie, lecz nie tylko, w zagłębiu Ruhry w Niemczech, w północno-zachodniej Hiszpanii i w dolinie Jiu w Rumunii. Ponad 40 % energii elektrycznej w Niemczech pochodzi ze spalania węgla, z czego około połowa – węgla kamiennego. Udział węgla w produkcji energii elektrycznej w Rumunii wynosi około 40 %, z czego większość stanowi węgiel kamienny. W Hiszpanii wskaźnik ten wynosi około 25 %, również w większości dotyczy węgla kamiennego.

UE przechodzi sprawnie na czystszą i odnawialną energię. Jest to cel, pod względem którego jest liderem na świecie, realizowany zarówno z przyczyn środowiskowych jak i dla zabezpieczenia źródła dostaw. Jak wynika z opublikowanego niedawno sprawozdania Europejskiego Wspólnego Centrum Badawczego (zob. IP/10/886 z dnia 5 lipca), energia odnawialna (energia wodna, a następnie energia wiatrowa, energia pochodząca z biomasy i energia słoneczna) stanowiła 62 % nowych zdolności produkcyjnych w zakresie energii elektrycznej zainstalowanych w UE w 2009 r., co stanowi wzrost z poziomu 57 % odnotowanego w 2008 r. Jeśli obecne tempo wzrostu zostanie utrzymane, około 30-40 % ogółu energii elektrycznej zużywanej w UE pochodziłoby ze źródeł odnawialnych, czyli znacznie powyżej ustalonej przez UE docelowej wartości równej 20 %. Udział ten wynosi obecnie 15,4 % i 20,6 % odpowiednio w Niemczech i Hiszpanii.

Przebieg procedury

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego wygasa z dniem 31 grudnia 2010 r.

Polska produkuje ponad połowę węgla kamiennego UE, natomiast pozostała połowa pochodzi głównie z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Czech i Hiszpanii. Chiny, Stany Zjednoczone, Indie, Australia i Rosja są głównymi światowymi producentami tego surowca, przy czym produkcja w Chinach wynosi 2 761 Mt rocznie (47 % światowej produkcji), w Stanach Zjednoczonych 1006 Mt (17 %), a w Rosji 247 Mt (4 %). UE importuje 180 Mt węgla kamiennego, głównie z Rosji (30 %), Kolumbii (17,8 %), RPA (15,9 %) i Stanów Zjednoczonych (12,8 %).

źródło: © Unia Europejska, 1995-2010
www.europa.eu