30 kwietnia minął oficjalny termin, w którym państwa członkowskie UE miały przedłożyć swoje plany naprawy i odporności (RRP) w celu uzyskania dostępu do funduszy z instrumentu odbudowy i odporności o wartości 672,5 mld euro. Latem ubiegłego roku przywódcy UE zgodzili się, że plany  muszą  przyspieszyć zieloną transformację, przeznaczając co najmniej 37% wydatków na wsparcie celów klimatycznych, a pozostała część musi „nie wyrządzać znaczących szkód”. 

„Green Recovery Tracker”, wspólny projekt Instytutu Wuppertal , E3G  i  ekspertów krajowych, analizuje RRP, aby sprawdzić, czy spełniają te ambicje. Do tej  pory  przeanalizowaliśmy 14 projektów planów, w tym Francję, Niemcy, Hiszpanię, Portugalię, Bułgarię, Rumunię, Estonię, Łotwę, Polskę, Słowację, Słowenię, Belgię,  Finlandię  i  Czechy. Więcej analiz zostanie dodanych w nadchodzących  tygodniach .   

Nasza analiza 14 RRP  i pakietów naprawczych  wykazała, że udział w zielonych wydatkach na środki naprawcze w UE wynosi zaledwie 24%, przy czym  tylko 68  mld  EUR  (z 422 mld EUR) przeznaczono  na działania,  które w pełni wspierają zieloną transformację. Co najmniej osiem planów  obecnie nie spełnia  kryteriów co najmniej 37% wydatków zielony akcję . N początkowy opis wskazuje, że hiszpański ( 31 %),  fińskie  ( 42 %) i  słowacka  ( 30    %) należą  do tych, które osiągają lepsze wyniki niż inne pod względem udziału w zielonych wydatkach. Polska (18%), Portugalia (19%), a Słowenia (5%).  

Chociaż państwa członkowskie wykorzystały okazję do wprowadzenia bardzo potrzebnych inwestycji w efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii i czyste rozwiązania transportowe, inwestycje te rzadko wykraczają poza stopniowe ulepszenia. Na przykład plany naprawy wielu państw członkowskich, takich jak Czechy i Polska, opierają się na krajowych planach w zakresie energii i klimatu, które nie są zgodne z celami klimatycznymi UE, a środki naprawcze nie zostały wykorzystane do realizacji bardziej ambitnych celów klimatycznych. Jest to niepokojące, ponieważ krajowe plany naprawy stwarzają wyjątkową okazję do przyspieszenia wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu.    

Starania Komisji Europejskiej i krajowych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego przyczyniły się do wyłączenia niektórych z najbardziej szkodliwych planowanych działań naprawczych. To istnieje jednak  nadal znaczne ryzyko, że środki, które wyglądają na pierwszy rzut oka wydają się zielone mogą skończyć jako wspieranie paliw kopalnych, a wiele planów obejmować środki, które są nie dostosowane do zielonej transformacji. Przykłady obejmują 3,2mld euro  na  środki zwiększające efektywność w Polsce, które mogłyby wesprzeć inwestycje w kotły gazowe oraz inwestycje o wartości 244 mln euro w Bułgarii  i 600 mln euro w Rumunii w infrastrukturę gazu kopalnego. W obu przypadkach ryzyko zablokowania gazu ziemnego jest wysokie. 

Większości RRP nie towarzyszą skuteczne mechanizmy zarządzania ani reformy. Często fundusze są wykorzystywane do finansowania wcześniej uzgodnionych programów, a nie do odblokowywania nowych środków transformacyjnych. Na przykład około 80% niemieckich refinansowania RRP wcześniej uzgodnionych środków. Tylko niektóre kraje silnie opierają swoje plany na istniejących długoterminowych strategii dla zielonej transformacji i tych, które uczyniły  zostały  dostarczone lepsze projekty. Na przykład Hiszpania  ma fundusze odzyskiwania do realizacji wcześniej uzgodnionych celów w zakresie efektywności przy jednoczesnym ustaleniu większej ilości ambitnych celów na transformację energetyczną.  

Kolejne dwa miesiące stanowią dla Komisji ważny test wiarygodności. Aby Komisja mogła w przyszłości stać się instytucją UE z większymi prerogatywami fiskalnymi, potrzebuje udanego wdrożenia instrumentu naprawy i odporności. Musi to znaleźć odzwierciedlenie w końcowych ocenach planów naprawy oraz ostatecznych celach i etapach pośrednich przeprowadzonych przez Komisję.

Johanna Lehne, starszy doradca ds. Polityki w E3G, powiedziała:

„Nasza analiza pokazuje, że większość europejskich rządów przydzieliła fundusze unijne nowej generacji bez stanowczego umieszczania kolejnego pokolenia w centrum swoich planów. Proponowane plany nie wykorzystują potencjału transformacyjnego instrumentu naprawczego ”.

Felix Heilmann, badacz w E3G powiedział:

„Każde euro wydane na działania sprzeczne z zieloną transformacją, takie jak inwestycje w gaz kopalny, podważa politycznie Europejski Zielony Ład i stawia na jego sukces. Rządy krajowe i Komisja muszą zapewnić, że europejskie fundusze naprawcze nie będą wspierać żadnych potencjalnie szkodliwych środków ”.

Źródło: E3G.org