Rok 2012 przyniósł poprawę koniunktury we wszystkich sektorach wykorzystujących biomasę stałą do produkcji energii. Sprzedaż ciepła do sieci wzrosła o 12% do poziomu 7,9 Mtoe w 2012 roku, podczas gdy produkcja energii elektrycznej z biomasy, na którą wpłynęły modernizacje elektrowni węglowych, wzrosła o 7,8% do poziomu produkcji 79,5 TWh.

5,4% wzrost w sektorze biomasy stałej w Unii Europejskiej

Udział biomasy stałej (leśnej, rolnej, odpadowej) w produkcji ciepła i energii elektrycznej w Unii Europejskiej (UE) rośnie. Według szacunków EurObserv'ER wytwarzanie energii pierwotnej w UE wzrastało od 2000 roku średniorocznie o 3,8%, z poziomu 52,5 Mtoe do 82,3 Mtoe w 2012 roku. Jednorazowy spadek produkcji odnotowano w 2011 roku, z powodu niezwykle łagodnej zimy. W 2012 roku w sektorze biomasy stałej ponownie nastąpił wzrost rocznej produkcji o 5,4%, czyli o dodatkowe 4,2 Mtoe (tabela 1). Uwzględniając rachunek eksportu i importu wykorzystanie energii pierwotnej pochodzącej z biomasy stałej w 2012 roku wyniosło 85,5 Mtoe, wzrastając o 5,7% (4,6 Mtoe). Import peletów drzewnych z Kanady, Stanów Zjednoczonych i Rosji stanowił główną różnicę pomiędzy produkcją, a konsumpcją.

Tabela 1. Produkcja energii pierwotnej i krajowe zużycie biomasy stałej w Unii Europejskiej w 2011 i 2012 roku* (w Mtoe). Źródło: EurObserv'ER 2013.

Z analiz EurObserv'ER wynika, że duża część wzrostu wykorzystania biomasy stałej w 2012 roku przypadła na produkcję ciepła w sektorze wytwórczym systemowym (sprzedaż do sieci ciepłowniczych). Przyrost w tym sektorze wyniósł 12,9% w stosunku do roku ubiegłego (7,9 Mtoe). Po spowolnieniu tempa rozwoju rynku w 2011 roku, spowodowanym łagodną zimą i ograniczonymi potrzebami sektora ciepłowniczego w Europie Północnej, w 2012 roku sytuacja poprawiła się, a rynek nadrabiał straty. Sektor wytwórczy był tylko jedną z gałęzi wykorzystania ciepła z biomasy. W 2012 roku całkowite zużycie ciepła pochodzącego ze spalania biomasy stałej w UE wzrosło o 4,6% i wyniosło 68 Mtoe, a 88,3% wytworzonego w ten sposób ciepła wykorzystano dla potrzeb przemysłu i gospodarstw domowych.

Produkcja energii elektrycznej z biomasy stałej jest w mniejszym stopniu zależna od wahań pogodowych w porównaniu z produkcją ciepła, zatem charakteryzuje się większą stabilnością. Europejska produkcja energii elektrycznej z biomasy, zgodnie z danymi EurObserv'ER, osiągnęła w 2012 roku 79,5 TWh, co oznacza roczny wzrost na poziomie 7,8%, ze szczególnie dobrymi wynikami w Polsce i Wielkiej Brytanii, a także w Niemczech, Szwecji oraz Hiszpanii.

Wieści z rynków biomasy stałej w wybranych krajach UE

Szwecja i Norwegia – wspólny rynek zielonych certyfikatów

W styczniu 2012 roku Szwecja i Norwegia zainicjowały i stworzyły wspólny rynek zielonych certyfikatów, aby zachęcić do inwestycji w energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, a w szczególności w systemy kogeneracyjne wykorzystujące biomasę. Cele indykatywne zakładają wzrost produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych o 26,4 TWh w latach 2012-2020, to znaczy o 13,2 TWh dla każdego z krajów. W przypadku Szwecji dodatkowo zaplanowano przyrost produkcji o 25 TWh energii elektrycznej w latach 2002-2020. Według obowiązującego prawa wszyscy konsumenci energii elektrycznej (zarówno przemysł kupujący energię na rynku hurtowym, jak i odbiorcy końcowi tj. przedsiębiorstwa, usługi i gospodarstwa domowe) zobowiązani są do zakupu zielonych certyfikatów. Zobowiązanie ilościowe na rok 2013 dla rynku szwedzkiego zostało wyznaczone na poziomie 13,5% i będzie stopniowo wzrastało do 19,5% w roku 2020.

Kontrakty różnicowe (CFD) wprowadzone w Wielkiej Brytanii w 2014 roku

Jak wskazuje Departament Energii i Zmian Klimatu (DECC), zużycie energii pochodzącej z biomasy wzrosło w Wielkiej Brytanii o 10,4%, osiągając 2,5 Mtoe w 2012. Wysoki udział biomasy w brytyjskim rynku energetycznym spowodowany był wzrostem wolumenu produkcji energii elektrycznej z biomasy stałej o 25,7% (1,4 TWh) w latach 2011 i 2012 roku. Przyczyną tak znaczącego wzrostu energetycznego wykorzystania biomasy była decyzja podjęta w 2011 roku o przekształceniu elektrowni węglowej Tilbury B (750 MW) w największą elektrownię na świecie opalaną peletem drzewnym. W sierpniu 2013 roku Tilbury B została oficjalnie zamknięta. Obecnie Wielka Brytania przygotowuje się do wprowadzenia nowego mechanizmu rynkowego – kontraktów różnicowych – wspierających dekarbonizację produkcji energii elektrycznej (odnawialnej i jądrowej), począwszy od 2014 roku. System ten jest jednym z głównych elementów brytyjskiej reformy rynku elektroenergetycznego (EMR) i będzie rozwijany równolegle z systemem certyfikatów ROC (Renewables Obligation Certificates), a od marca 2017 roku stanie się jedynym obowiązującym mechanizmem promocji odnawialnej energii elektrycznej w kraju.

Rosnąca rola francuskiego funduszu ciepła

Warunki pogodowe zimą 2012 roku we Francji, spowodowały wzrost zużycia i produkcji energii z biomasy stałej. Według wstępnych danych Francuskiego Urzędu Statystycznego (SOeS) produkcja energii pierwotnej z biomasy stałej wzrosła o 15,1% i przekroczyła 10 Mtoe. Wykorzystanie biomasy stałej w sektorze gospodarstw domowych nie było jedyną przyczyną wzrostu produkcji ciepła, miał on miejsce również w sektorach przemysłowym, komunalno-bytowym oraz usługowym. Zdaniem rządu francuskiego wzrost wykorzystania biomasy w tych sektorach nastąpił dzięki wdrożeniu funduszu dedykowanego projektom biomasowym. Od 2008 roku, francuska Agencja Ochrony Środowiska i Poszanowania Energii (Adème) przeprowadziła 5 naborów na projekty biomasowe w sektorach przemysłu, rolnictwa i usług, które doprowadziły do podpisania umów na 109 instalacji o sumarycznej mocy grzewczej 1 150 MWth i całkowitej produkcji energii 585 ktoe rocznie. W listopadzie 2013 roku funkcjonowało 38 projektów biomasowych, z roczną produkcją przewyższającą 150 ktoe. W trakcie piątego naboru (BCIAT 2012) wyselekcjonowano 22 projekty instalacji o rocznej sumarycznej produkcji równej 104,1 ktoe. We wrześniu 2013 roku agencja uruchomiła swój szósty nabór. Ma to na celu wsparcie budowy instalacji o minimalnej jednostkowej produkcji rzędu 1 ktoe.

Duński model sektora biomasy

Sektor biomasy stałej w Danii ma bardzo dobre perspektywy rozwoju, w związku z przyjęciem w dniu 22 marca 2012 roku przez duński parlament „Umowy Energetycznej" do roku 2020, która zakłada redukcję zużycia energii o 12% w porównaniu z rokiem bazowym 2006, osiągnięcie 35% udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii i 50% udziału energii wiatrowej w zużyciu energii elektrycznej. Dokument ten jest częścią zadeklarowanego długoterminowego celu pokrycia potrzeb energetycznych (energia elektryczna, ciepło, przemysł i transport) w 100% z energii odnawialnej. Rządowe plany dotyczące sektora biomasy stałej polegają na usprawnieniu przekształcenia dużych elektrowni węglowych w biomasowe poprzez modyfikację prawodawstwa w zakresie zaopatrzenia w ciepło (Heating Supply Act). Przyjęcie Umowy Energetycznej niesie za sobą konsekwencje dla gospodarstw domowych - od stycznia 2013 obowiązuje zakaz instalowania kotłów gazowych i olejowych w nowych budynkach mieszkalnych, a od 2016 roku zakaz ten obejmie również budynki istniejące poddawane modernizacji. Na sfinansowanie modernizacji kotłowni rząd duński przeznaczył 42 mln DKK (5,6 mln €) w ramach programu finansowego na lata 2012-2015.

Nowy początek, nowe zasady

Wskaźniki osiągnięcia celów Unii Europejskiej dla biomasy stałej mierzone są w odniesieniu do 27 krajowych planów działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD) dla państw członkowskich UE. KPD krajów członkowskich UE przewidują znaczący udział biomasy (leśnej, odpadowej, z plonów i odpadów rolniczych) na poziomie niemal połowy celu ilościowego UE tj. 20% dla energii odnawialnej w miksie energetycznym do 2020 roku.

W przypadku produkcji energii elektrycznej (rysunek 1), osiągnięcie celu ilościowego tj. 155 TWh zawartych w KPD na 2020 rok będzie niezwykle trudne, ponieważ wymagałoby to stabilnego przyrostu mocy w całym sektorze, zarówno w sektorze wytwórczym jak i w infrastrukturze technicznej (pozyskanie i transport paliw). Jeżeli otoczenie finansowe nie poprawi się, osiągnięcie docelowego poziomu produkcji stanie się niemożliwe. Zapowiadane przez większość operatorów po 2015 roku przyśpieszenie tempa restrukturyzacji nie będzie już wystarczające.

W sektorze ciepła (rysunek 2), osiągnięcie celów częściowo związane jest z rozwojem infrastruktury produkcji energii elektrycznej (kogeneracja). W tym wypadku cele wyznaczone na 2020 rok wciąż wydają się osiągalne, pod warunkiem wystarczającej dostępności surowców. Siłą rzeczy osiągnięcie zakładanych celów dla całej UE będzie pociągało za sobą zwiększenie importu, ponieważ zasoby biomasy w Europie są niewystarczające i zbyt drogie, by pokryć zapotrzebowanie rynku. Oczekiwany wzrost zależny jest przede wszystkim od wprowadzenia wiążących kryteriów REDcert, jeżeli produkcja biomasy ma być zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju i spełniać wymagania redukcji emisji gazów cieplarnianych. W okresie przejściowym operatorzy, którzy importują biomasę zastąpili kryteria RED-cert nieobowiązkowymi systemami weryfikacji dla produkcji peletu, obejmującego sprawdzenie czy drewno pochodzi z lasów objętych certyfikacją.

Nadszedł czas, aby inicjatywa certyfikacji znalazła swoje odzwierciedlenie w ogólnoeuropejskim akcie prawnym. Problem polega na różnicach zdań pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi oraz Komisją Europejską odnośnie wymagań dot. kryteriów rozwoju zrównoważonego. Wersja robocza dyrektywy została opublikowana w sierpniu 2013 roku, ale jej treść wydaje się być sporna.

Mimo wszystko dyrektywa jest z niecierpliwością oczekiwana przez przemysł. Niepewność w obszarze rozwiązań legislacyjnych stanowi przeszkodę w rozwoju sektora. Jeżeli Unia Europejska chce położyć kres stagnacji, to musi skonkretyzować swoje polityczne i strategiczne stanowisko.

Pełne informacje nt. europejskiego rynku biomasy stałej znaleźć można w najnowszym Biuletynie Energii Odnawialnej – Biomasa stała, dostępnym na stronie Instytutu Energetyki Odnawialnej:
http://www.ieo.pl/pl/raporty/doc_details/662-barometr-biomasowy-2013.html.

Następny biuletyn energii odnawialnej, poświęcony energii wiatrowej, ukaże się już w marcu 2014.

źródło: Instytut Energetyki Odnawialnej
www.ieo.pl

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Fundacja – Instytut na rzecz Ekorozwoju, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.