W prezentacji wstępnej Tadeusz Narkun ze Związku Powiatów Polskich przypomniał zebranym ustawowe kompetencje powiatów w zakresie ochrony środowiska oraz omówił wnioski, jaki wynikały z debat klimatycznych projektu w województwie lubelskim. Słuchacze zgodzili się ze spostrzeżeniem, że głównym hamulcem rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce jest brak ustawy o odnawialnych źródłach energii. Podobnie jak na poprzedniej konferencji w województwie łódzkim, dużym zainteresowaniem cieszyła się prezentacja dotycząca obliczeń śladu węglowego, do której zadano kilka pytań. Ślad węglowy to nie to samo co emisje dwutlenku węgla, ponieważ obejmuje on także emisje innych gazów cieplarnianych. Jeśli są dostępne odpowiednie archiwalne dane statystyczne można także policzyć ślad węglowy dla dowolnego roku przed datą wykonania obliczenia – wyjaśniał dr Wojciech Szymalski.

Dużo ciekawych głosów przyniósł panel dyskusyjny z udziałem dr Krzysztofa Siwka, klimatologa z UMCS i wiceprzewodniczącego Stowarzyszenia Klimatologów Polskich, dr Wojciecha Szymalskiego, koordynatora projektu „Dobry klimat dla powiatów" w Instytucie na rzecz Ekorozwoju oraz Pawła Pikula, starosty lubelskiego. Na pierwsze pytanie, dotyczące roli powiatów w ochronie klimatu padło szereg ciekawych propozycji. Dr Siwek podkreślał konieczność podjęcia przez starostwa powiatowe skuteczniejszej edukacji ekologicznej w kwestiach klimatu. Starosta Pikula zauważył, że starostwa nie powinny jedynie zajmować się emisją w zakresie swoich własnych działań jako urząd, ale także starać się oddziaływać na wszystkich uczestników lokalnej gospodarki na swoim terenie. Dr Szymalski uzupełnił ten katalog możliwych już teraz do podjęcia działań przez starostwa w ramach ich kompetencji i filozofii działania o monitorowanie stanu emisji gazów cieplarnianych oraz ograniczanie zakresu ubóstwa energetycznego.

Drugie pytanie dotyczyło roli jaką może odegrać sieć „Dobry klimat dla powiatów" w działaniach starostw powiatowych na rzecz klimatu. Wypowiedzi panelistów w tym zakresie postulowały przede wszystkim wymianę wiedzy i doświadczenia, wsparcie merytoryczne i metodyczne oraz w miarę możliwości wsparcie finansowe dla samorządów powiatowych.

Trzecie pytanie, dotyczące potrzeb powiatów w kwestiach ochrony klimatu, otworzyło dalszą gamę ciekawych propozycji. Dr Szymalski i Starosta Pikula byli zgodni co do tego, że potrzebne jest nowe spojrzenie na rolę powiatu w systemie samorządów. Dr Szymalski zaproponował – Konieczne jest skupienie kompetencji w zakresie niektórych usług publicznych, takich jak energetyka czy ochrona środowiska w rękach powiatów, np. poprzez powrócenie do prowadzenia procedury OOŚ w ramach wydawanie pozwoleń na budowę. To spotkało się z aprobatą Starosty, który dodał przykład z Niemiec - Tam wyraźnie powiedziano, że gmina odpowiada za odbiór odpadów od mieszkańca, ale to powiat jest odpowiedzialny za przetwarzanie tych odpadów, a więc i budowę instalacji z tego zakresu. Starosta Pikula wspomniał także o pozytywach jakie płynęły z istniejących wcześniej powiatowych funduszy ochrony środowiska. Dr Szymalski dodał do tego przykład płynący z Kornwalii, gdzie samorząd, o usytuowaniu podobnym jak polski powiat, był stanie utworzyć podobny do FOŚ mechanizm finansowania łącząc środki własne, środki gmin ze swojego terytorium ze środkami lokalnych banków. Dr Siwek dodał do tego postulat tworzenia na szczeblu powiatu opracowań pokazujących lokalne skutki zmian klimatu, które można wykonywać w starostwach korzystając z kompetencji w zakresie zarządzania kryzysowego. Prowadzący panel Tadeusz Narkun podsumował ostatnią część panelu apelem i „usamorządowienie powiatów". Wypowiedzi wszystkich panelistów w tej części zmierzały bowiem w kierunku nadania powiatom większych kompetencji w zakresie rozwoju lokalnego, niż w zakresie administracji urzędowej.

Trzecia część konferencji przyniosła wiele ciekawych informacji na temat możliwości finansowania inwestycji w ochronę klimatu na terenie województwa lubelskiego. Planowane środki w Regionalnym Programie Operacyjnym 2014-2020 omówił Marek Musiej z Urzędu Marszałkowskiego. W RPO województwa lubelskiego aż 6 osi priorytetowych będzie zawierało środki wspierające inwestycje chroniące klimat: Energetyka przyjazna środowisku, Efektywność energetyczna, Gospodarka niskoemisyjna, Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów, Dziedzictwo kulturowe i ochrona środowiska w miastach, Mobilność i ekologiczny transport. Łącznie na ochronę klimatu na Lubelszczyźnie w latach 2014-2020 może zostać wydane nawet 25% całego RPO, czyli ok. 880 mln EUR. Te pozytywne informacje uzupełnili omówieniem swoich ofert prelegenci z WFOŚiGW w Lublinie oraz Banku Ochrony Środowiska.

Wnioskując z przebiegu konferencji można odnieść wrażenie, że sytuacja powiatów w zakresie kompetencji z zakresu ochrony środowiska nie jest łatwa. Ochrona klimatu jest jednak tym zagadnieniem, w którym powiaty mogą upatrywać swojej szansy na nadanie im większej ilości kompetencji rzeczywiście samorządowych. Przyszłość powiatów należy do tych odważnych, którzy nie boją się podejmować zobowiązań na przyszłość, np. podpisując deklarację „Dobry klimat dla powiatów".

Notował: dr Wojciech Szymalski