Wojciech Szymalski: Dlaczego tak ważna jest promocja odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej w Kornwalii?

Ian Smith: Skutki zmian klimatu w Wielkiej Brytanii są już widoczne. Nasze zimy są cieplejsze, wcześniej nadchodzi wiosna, później jesień, a także obserwujemy częstsze sztormy i powodzie. Coraz więcej ludzi zdaje sobie także sprawę z kwestii związanych ze wzrostem cen ropy naftowej (ang. oil peak) oraz bezpieczeństwem energetycznym, ponieważ rachunki za energię oraz za zakup benzyny do samochodów znacznie wzrosły w ostatnich latach. Te czynniki wpływają na zmianę odbioru przez ludzi kwestii zmian klimatu. Obywatele Wielkiej Brytanii zaczynają dostrzegać potrzebę redukcji naszej zależności od paliw kopalnych i wykorzystania potencjału technologii produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

Nasz rząd postanowił zredukować emisje dwutlenku węgla i zwiększyć ilość energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Kilka rządowych programów i narzędzi fiskalnych wspiera gospodarstwa domowe i przedsiębiorców w zwiększaniu efektywności energetycznej oraz wykorzystywaniu niskonakładowych (małoskalowych) technologii produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

Kornwalia ma duże zasoby wiatru i słońca oraz jest idealnie położona, aby móc pokazać zarówno w dużej, jak i małej skali potencjał technologii wykorzystujących źródła odnawialne. Dlatego nasz sektor energetyki odnawialnej przeżywa szybki rozwój. Kornwalia gości także pionierski projekt „Wave hub”, mający na celu ujarzmienie energii fal dla potrzeb człowieka. Projekt ten w dużej mierze przyczynił się do ogłoszenia przez rząd Wielkiej Brytanii południowo-zachodniej Anglii pierwszym niskowęglowym obszarem ekonomicznym.

Promocja energetyki odnawialnej oraz efektywności energetycznej w Kornwalii i gdziekolwiek indziej jest ważna, aby odpowiedzieć na wyzwania związane ze zmianą klimatu, wzrostem cen ropy i bezpieczeństwem energetycznym oraz dla wzrostu lokalnej niskowęglowej gospodarki.

Community Energy Plus ma duże doświadczenie w budowaniu partnerstw. Co powiodło się, a co nie przy budowaniu takiej współpracy w Kornwalii?

Nasze podejście do budowania świadomości o zmianach klimatu, bezpieczeństwie energetycznym i roli efektywności energetycznej pozwoliło zaangażować szerokie spectrum organizacji, grup i społeczności w kornwalijskie porozumienie na rzecz zrównoważonej energii (CSEP).

Pracowaliśmy wspólnie z sześcioma władzami gminnymi oraz radą hrabstwa Kornwalii, lokalnymi ośrodkami zdrowia, stowarzyszeniami budownictwa społecznego oraz innymi lokalnymi agencjami rządowymi, a także z szerokim spektrum organizacji społecznych. Nasze działania sprowadzały się m.in. do organizowania konferencji, seminariów i spotkań kwartalnych. Formowaliśmy grupy robocze w celu zebrania w jednym miejscu doświadczeń z pokrewnych dziedzin działania tak, aby móc spojrzeć na zagadnienia z wystarczającą szczegółowością.

To dało dobre rezultaty:

Ponad 100 organizacji uczestniczyło w kornwalijskim porozumieniu na rzecz zrównoważonej energetyki i były one szczególnie aktywne podczas tworzenia strategii zrównoważonej energetyki obejmującej wszystkie sektory. Członkowie formułowali także grupowe wnioski w konsultacjach polityk lokalnych, regionalnych i krajowych.

Partnerzy dzielili się wiedzą i doświadczeniem z różnych sektorów oraz uczyli się od siebie nawzajem.

Różne typy partnerów (np.: organizacje społeczne, gminy, przedsiębiorcy) były w stanie aplikować do różnego rodzaju źródeł finansowania, umożliwiając tworzenie kompleksowych rozwiązań finansowych tak, aby projekty były realizowane z dużym prawdopodobieństwem. Uczestnictwo w partnerstwie pomogło także pojedynczym partnerom w dostępie do funduszy oraz w zdobyciu nowych klientów. Dla wielu partnerów była to silna motywacja, aby włączyć się w działania.

Nastawienie uległo zmianie i zrównoważona energetyka stała się tematem przewodnim polityk i usług szerokiego spektrum partnerów.

Na nasze konferencje przychodziło wiele osób i były wysoko oceniane przez partnerów. Były one także atrakcyjne dla krajowych i międzynarodowych prelegentów.
Dobra prasa oraz nagrody zdobyte przez inicjatywy partnerskie rzuciły dobre światło na wszystkich uczestników. Partnerzy doceniają wartość dobrej prasy zapewniając, że istnieje specjalne stanowisko do promocji osiągnięć partnerstwa.

Partnerzy bardzo entuzjastycznie brali udział w tworzeniu biuletynu partnerstwa, co pomogło zespołowi kompletować informacje o podjętych działaniach wielu organizacji i w raportowaniu sukcesów całego partnerstwa.

Tak dobrych wyników nie przyniosła zrównoważona energetyka – była ona z początku mało ważna dla niektórych partnerów, co oznacza, że ich pracownicy bardzo mało zajmowali się służbowo tą tematyką. To się zmieniło w momencie, gdy zyski z partnerstwa stały się widoczne.

Niektóre z tematycznych grup roboczych ewoluowały bardziej w kierunku sieci wymiany wiedzy niż w kierunku partnerstw realizujących wspólne projekty. Szkolenie, motywowanie oraz kontrola przewodniczących grup roboczych okazały się bardzo istotne. Sprawdziło się także prowadzenie przez poszczególne grupy sekretariatów, które posiadały wystarczającą ilość czasu na tworzenie projektów.

Finansowa trwałość partnerstwa – stałe wsparcie finansowe jest potrzebne dla zespołu koordynującego. Można było wesprzeć partnerstwo finansowo za pomocą składki członkowskiej lub opłat konferencyjnych (ale organizacje sceptyczne wobec rozwiązania tylko jeden raz były w pełni zaangażowane w program konferencji). Community Energy Plus w końcu przekazał CSEP do zarządzania sektorowi publicznemu, ale inne projekty i partnerstwo biznesowe, które wyrosły na kornwalijskim porozumieniu na rzecz zrównoważonej energii są kontynuowane.

Czy inicjatywy takie jak CSEP były gdziekolwiek kopiowane?

CSEP zainspirowało utworzenie londyńskiego porozumienia energetycznego oraz forum odnawialnej energetyki w Orkney. Podpisaliśmy z nimi memorandum.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę, jeśli chce się podążać śladem Kornwalii?

Ważne jest, aby zaangażować każdego, kto może grać jakąś rolę w osiąganiu twoich celów, począwszy od doświadczonych polityków poprzez społecznych liderów do indywidualnych mieszkańców. Trzeba zapewnić, aby komunikacja i sposób wymiany informacji był dostosowany tak, aby do każdej z grup docierała odpowiednio dobrana informacja oraz osiągalne cele.

Co by pan doradził polskim samorządom, jeśli te chciałyby stymulować gospodarkę niskowęglową?

Gospodarka niskowęglowa zależy od usług profesjonalistów od efektywności energetycznej oraz zaopatrzenia w odnawialną energię. Ważne jest, aby osoby odpowiedzialne za edukację zauważyły na to zapotrzebowanie i umożliwiły wykształcenie wykwalifikowanej siły roboczej, która jest w stanie podjąć się prac w przedsięwzięciach, dla których tworzone są korzystne warunki do rozwoju.

Jakie są zyski z promocji niskowęglowego rozwoju?

Gospodarka niskowęglowa oferuje znacznie więcej niż korzyści środowiskowe – zużywanie energii w sposób bardziej efektywny i wykorzystywanie energetyki odnawialnej ma także sens finansowy, jako że organizacje i obywatele zyskują dzięki mniejszym rachunkom za prąd przyczyniając się jednocześnie do bezpieczeństwa energetycznego.

Życie w dobrze ocieplonym domu sprawia, że mieszkanie jest cieplejsze oraz zdrowsze i może zredukować liczbę wizyt u lekarza wśród osób, które żyły dotychczas w zagrożeniu chorobami wywoływanymi zimnem i wilgocią w domach. W Kornwalii zajęcie się nadmiernym zimnem w mieszkaniach przyniosło zysk w wysokości równej rocznemu budżetowi krajowej służby zdrowia.

Kornwalia stała się liderem w absorpcji środków unijnych w Wielkiej Brytanii. Mógłby pan zdradzić kilka tajników tworzenia dobrych projektów?

Konsultacje z partnerami na etapie tworzenia projektu są ważne, ponieważ ich kolektywna wiedza pomaga wzmocnić projekt. Zaangażowanie partnerów daje im także poczucie własności nad daną ideą i chęć do poszukiwania współfinansowania.

Istotne jest także zapewnienie osobnego stanowiska poświęconego oddziaływaniu na politykę europejską i rozwój ciekawych projektów. W naszym przypadku obszary wiejskie, peryferyjne zostały praktycznie poza unijnymi politykami i kryteriami oceniania projektów. Z tego powodu przystąpiliśmy do Konferencji Regionów Peryferyjnych i Nadmorskich Europy (CPMR), aby pilnować naszych spraw.

Wiele działań podjęliśmy po to, by być obecnym i widocznym w Europie. Wchodziły w to: współpraca sieciowa (ang. networking) w Brukseli, prezentacje na międzynarodowych konferencjach, wystawy podczas targów i spotkania z odpowiednimi komisarzami. Zapraszaliśmy także komisarzy do nas, aby zobaczyli naszą pracę.

Trzeba zrozumieć, że energia to sprawa horyzontalna z możliwością generowania zysku dla społeczeństw, gospodarki i środowiska, odpowiednia dla większości źródeł finansowania. Taka konstatacja także była istotna dla powodzenia naszych projektów.

W jaki sposób udało wam się namówić 51 000 mieszkańców aż 22 000 domów w Kornwalii, aby uczestniczyły w waszych programach efektywności energetycznej?

Nasz nagrodzony program “Home health” zapewnił darmowe porady w zakresie efektywności energetycznej oraz darmowe rozwiązania dla grupy docelowej – społeczności z biednych obszarów Kornwalii. Informacja była rozpowszechniana na szereg różnych sposobów, z których najważniejszym była sieć lokalnych gabinetów lekarskich i punktów usługowych. Współpraca z ludźmi zaufania publicznego, funkcjonującymi w danej społeczności zapewniła, że duża liczba gospodarstw domowych zdecydowała się na rozpoznanie ich potrzeb energetycznych.

Zaufani pośrednicy nadal spełniają swoją rolę w rozpowszechnianiu świadomości w zakresie efektywności energetycznej, w szczególności promując nasz darmowy lub rabatowy program izolacji domów dla obywateli zagrożonych ubóstwem energetycznym (ang. fuel poverty), zdefiniowanym jako wydatek więcej niż 10% domowego budżetu na ogrzewanie.

Informowanie o finansowych korzyściach z efektywności energetycznej grało główną rolę w przekonaniu Kornwalijczyków do uczestnictwa w naszych programach oszczędnościowych.

W jaki sposób mieszkańcy Kornwalii zyskują żyjąc w regionie niskowęglowego rozwoju?

Oszczędzają pieniędzy na rachunkach za energię, doświadczają ciepła w domu i w konsekwencji cieszą się lepszym zdrowiem. Korzyści dla Kornwalijczyków były związane również z możliwością zatrudnienia i szkoleń związanych z powstającą gospodarką niskowęglową.


Wywiad i tłumaczenie z języka angielskiego:
Wojciech Szymalski, Instytut na rzecz Ekorozwoju