Podsumowanie spotkania „Systemy wsparcia dla OZE –
jak zaplanować i zharmonizować działania"
25 października, Warszawa

Rekomendacje w zakresie optymalnego wykorzystania środków przeznaczonych na rozwój odnawialnych źródeł energii:

• Solidna podstawa prawna

Podstawą rozwoju OZE jest stworzenie solidnego i przejrzystego systemu prawnego. Przyjęcie ustawy o OZE jest szczególnie istotne z punktu widzenia inwestorów, którzy nie są w stanie planować rozwoju firmy bez ustawy, która reguluje rynek zielonej energii w Polsce. Brak odpowiednich regulacji prawnych jest niepokojący także z punktu widzenia ubiegania się o przyszłe fundusze unijne i wypełniania związanych z tym wymogów Komisji Europejskiej. Z uwagi na zależność przyznawania środków unijnych od wypełniania wymogów prawnych, w prace nad ustawą o OZE powinno zaangażować się także Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Co prawda krajowe prawodawstwo w zakresie OZE nie stanowiło głównego tematu debaty, jednak uczestnicy spotkania wielokrotnie podkreślali zagrożenia związane z brakiem ustawy o OZE. Z punktu widzenia przedstawicieli biznesu niezwykle istotne jest stworzenie systemu, na podstawie którego inwestorzy będą mogli budować modele biznesowe i ubiegać się o kredyty.

W ocenie wielu ustawa regulująca rynek energii odnawialnej w Polsce powinna zostać jak najszybciej przyjęta. Ułatwienie przyniosłaby zmiana procesu procedurownia tj. wyłączenie ustawy o OZE z pakietu ustaw regulujących rynek energii (tzw. wielopaku). Pojawiały się także głosy odnoszące się bardzo krytycznie do projektu ustawy i wskazujące na liczne braki i niezgodności w ustawie.

• Koordynacja i współpraca

Działania dotyczące wsparcia rozwoju OZE powinny być odpowiednio zaplanowane i koordynowane. Istnieje konieczność współpracy w tym zakresie m.in. Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Finansów oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Właściwa koordynacja umożliwi sensowne wykorzystanie środków przeznaczonych na rozwój OZE, zapobiegnie „nakładaniu się" różnych źródeł finansowania i pozwoli osiągnąć efekt synergii.

Administracja rządowa powinna współpracować także z inwestorami, czyli potencjalnymi beneficjentami. Przy planowaniu nowych programów warto uwzględnić konsultacje z inwestorami i operatorami sieci, uzyskując w ten sposób gwarancję, że uruchomione środki będą możliwe do wykorzystania.

• Łączenie instrumentów wsparcia

Źródła finansowania powinny się wzajemnie uzupełniać. Krajowy system wsparcia nie uwzględni całej specyfiki sektora OZE. Ważne jest zatem, aby dodatkowe źródła finansowania wspierały te elementy, dla których wsparcia nie będzie przewidywać ustawa o OZE. W szczególności dofinansowania wymagać będzie rozwój infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej, rozwój inteligentnych sieci przesyłowych, magazynowanie i bilansowanie energii oraz szeroka kampania świadomościowa skierowana do konsumentów na temat odnawialnych źródeł energii.
Energetyka odnawialna powinna być traktowana jako oddzielny element funduszy unijnych. Należy określić jaka cześć środków UE zostanie przeznaczone na rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce.

• Świadomość społeczna

Rozwój OZE nie będzie przebiegał właściwie bez zrozumienia potrzeby wykorzystywania energii przyjaznej środowisku przez polskie społeczeństwo. Świadomość konsumencka w sprawach związanych z energetyką jest bardzo niska. Kwestie związane z produkcją i wykorzystaniem energii powinny zatem stanowić przedmiot szeroko zakrojonej kampanii społecznej. Konieczne jest podniesienie wiedzy polskiego społeczeństwa na temat alternatywnych źródeł energii, możliwości zakupu energii pochodzącej z OZE oraz kosztów takiej decyzji. Czynnik ekonomiczny jest tu szczególnie ważny, ponieważ zgodnie z tym co pokazują badania, cena jest głównym kryterium kształtującym wybory konsumenckie. Edukacja konsumentów w zakresie poszanowania energii i wspierania rozwoju OZE jest niezwykle ważna, ponieważ zmiana zachowań w tej sferze życia gospodarstwa domowego przełoży się także na inne zachowania konsumenckie. Podnoszenie wiedzy na temat OZE jest istotne dla budowania akceptacji społecznej dla tego typu inwestycji i zapobiegania powstawaniu barier i protestów, rodzących się często w oparciu o błędne informacje i mity krążące wśród społeczeństwa.

Ogólnopolska kampania edukacyjna powinna wspomóc regulacje na rynku OZE poprzez pobudzenie zainteresowania odbiorców końcowych. Społeczeństwo powinno uzyskać informacje na temat ekonomicznych i środowiskowych korzyści związanych z korzystaniem z odnawialnych źródeł energii. Warto dementować i wyjaśniać krążące w mediach nieprawdziwe informacje na temat wysokich kosztów wsparcia zielonej energii (wsparcie jest związane z kosztami zakupu zielonych certyfikatów).

Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat rynku energii w Polsce jest ważne także z uwagi na planowane uwolnienie ceny energii dla odbiorców indywidualnych.

• Instrumenty wsparcia

Głównym instrumentem wsparcia pobudzającym inwestycje w odnawialne źródła energii powinien być stabilny i przejrzysty system wsparcia określony w Ustawie o OZE. Przepisy ustawy powinny umożliwić wsparcie zarówno dla dużych jak i małych inwestycji.

Wsparcie ze środków unijnych, w ramach Nowej Perspektywy Finansowej, powinno być kierowane w szczególności dla sektora produkcji mikro i małych źródeł (m.in. z uwagi na większy poziom akceptacji społecznej dla tego typu inwestycji i możliwość zbudowania rozproszonego systemu energetycznego). Wsparcie finansowe powinno zapewnić możliwość wejścia na rynek szczególnie tzw. prosumentom i małym inwestorom. Często brak zdolności kredytowych jest „barierą wejścia" dla małych inwestycji w OZE. Takim podmiotom powinno zapewnić się m.in. niskooprocentowane pożyczki preferencyjne i dopłaty (dopłaty nie powinny być przyznawane dla projektów, które są objęte krajowym systemem wsparcia, ponieważ nie ma sensu dwukrotnie wspierać tego samego projektu).

Pomoc dedykowana mikro i małym źródłom powinna być uzależniona od rodzaju inwestycji m.in. z uwagi na istotne różnice w kosztach inwestycyjnych (np. w przypadku małej energetyki wodnej koszty są zależne od konkretnej inwestycji i często bywają trudne do oszacowania).

Planując kierunki wsparcia dla OZE nie można pominąć także dużych firm, które wykonują głównie podzespoły dla instalacji OZE i stanowią szybko rosnący element polskiego eksportu. Dużym podmiotom, które mają możliwość korzystania z kredytów oferowane powinno być wsparcie w postaci dopłat do oprocentowania (gdy jest to konieczne, aby uzyskać odpowiedni próg finansowy). Fundusze dla dużych źródeł mogą być przeznaczane także na gwarancje bankowe, ponieważ ryzyko takich inwestycji jest olbrzymie (ustawa nie zmniejszy ryzyka w sektorze dużych źródeł). Gwarancje bankowe umożliwiłyby inwestorom domknąć finansowanie przy minimalnym wkładzie własnym.

• Infrastruktura i otoczenie

Planując wsparcie dla rozwoju OZE w Polsce należy mieć na uwadze nie tylko samą produkcję energii, ale także obniżanie kosztów otoczenia i rozwój infrastruktury. Fundusze powinny zostać przeznaczone na rozwój sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, w tym tworzenie sieci przyłączeniowej dla morskiej energetyki wiatrowej. Na modernizację sieci powinny być przeznaczane m.in. środki z opłaty zastępczej. Stworzony powinien zostać system zachęt dla operatorów, umożliwiający rozwój zdolności przyłączeniowych. Rozwój sieci jest niezwykle ważny, ponieważ praktycznie wszyscy operatorzy deklarują brak zdolności przyłączeniowych do roku 2017.

Stworzenie podstaw finansowania inwestycji sieciowych powinno wiązać się ze zmianą przepisów w zakresie zatwierdzania planów rozwoju operatorów. Obecnie Prezes URE nie ma podstaw prawnych do wprowadzania zmian w planach (może ich tylko nie zatwierdzić). Sama procedura konsultowania projektów planu rozwoju powinna dotyczyć nie tylko sieci przesyłowych, ale i dystrybucyjnych.

Wsparciu rozwoju mikroźródeł musi towarzyszyć przyjęcie ustawodawstwa o inteligentnych sieciach energetycznych. Ustawa ta powinna być oddzielnie konstruowana (nie na zasadzie oświadczeń Prezesa URE). Bez solidnej ustawy o inteligentnych sieciach nie będzie możliwy skoordynowany rozwój OZE w Polsce.

• Szkolenia zawodowe

W Polsce brakuje wykwalifikowanej kadry specjalistów w zakresie OZE. Należy przeznaczyć środki na szkolenia zawodowe w tym zakresie. Oczekiwane jest wyszkolenie kadry zawodowej, która zajmowałaby się nie tylko instalacją i serwisem urządzeń, ale także planistów, którzy rozwijaliby projekty wykorzystujące odnawialne źródła energii. W Polsce niewiele uczelni zajmuje się kształcenie specjalistów w zakresie OZE, a sam poziom tego kształcenia znacznie odbiega od unijnych standardów. Wykształcenie kadry krajowych specjalistów zapewniłoby zielone miejsca pracy i umożliwiłoby pozostanie kapitału w kraju.

• Innowacje i badania

Planując rozwój OZE należy pamiętać także o wsparciu badań nad innowacyjnymi rozwiązaniami produkcji zielonej energii. Niezwykle istotne byłoby przeznaczenie funduszy na badania i rozwój technologii umożliwiających magazynowanie wytworzonej energii (m.in. finansowanie obiektów testujących układy magazynujące i bilansujące).

• Beneficjenci

Osobną kategorię beneficjentów powinni stanowić rolnicy. Skierowanie funduszy dla rolników umożliwiłoby wykorzystanie potencjału terenów wiejskich i rozwój wykorzystania OZE w tych regionach.

Jednostki samorządu terytorialnego powinny przygotowywać grunt pod inwestycje OZE, a nie konkurować z przedsiębiorcami o unijne fundusze. Należy ograniczyć możliwości wykorzystywania funduszy przez jednostki samorządu terytorialnego.

• Rozwiązania zintegrowane

Warte uwagi jest również wsparcie dla rozwiązań zintegrowanych, czyli systemów zapewniających wykorzystanie różnych źródeł energii w jednym miejscu (np. fotowoltaika w połączeniu z małą energetyką wiatrową, biogazownią). Zaletą systemów zintegrowanych jest rozwiązanie problemu pewności dostaw i jakości energii. Wsparcie powinno być kierowane na sterowanie układami zintegrowanymi.

• Mała retencja

Należy wspierać projekty przynoszące, poza produkcją czystej energii, także inne korzyści dla środowiska (jak np. mikrozlewnie zapewniające retencję).

• Biogazownie

Fundusze dla biogazowi powinny być tak skalkulowane, żeby po zaprzestaniu procedury wparcia możliwe było utrzymanie obiektu (okres eksploatacji powinien być wydłużony do 20-25 lat).

• ESCO

Należy przywrócić do życia instytucje ESCO. Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mógłby w ramach ESCO wykupywać wierzytelności, co skutkowałoby uwolnieniem aktywności inwestora i przejęciem długu od gminy.