Energooszczędne 4 kąty: Czy projekty domów energooszczędnych i pasywnych powinny uwzględniać wykorzystanie odnawialnych źródeł energii?

Anna Santorska: Zastosowanie przydomowych instalacji odnawialnych źródeł energii jest ważnym elementem przy projektowaniu i budowie domu energooszczędnego oraz niezbędnym przy budowie domu pasywnego. Główna różnica pomiędzy obydwoma typami budynków dotyczy jednostkowego zapotrzebowania na energię, które w domu pasywnym wynosi w granicach 15 kWh/m² na rok, natomiast w domu energooszczędnym ok. 40 kWh/m² na rok. Urządzenia i systemy OZE znajdują zastosowanie we wszystkich obszarach zużycia energii na potrzeby takich budynków, przyczyniając się do obniżenia kosztów ich utrzymania. Stanowią więc rozwiązanie nie tylko ekologiczne, ale i ekonomiczne.

Wspomniała pani, że tego typu budynki cechują się niskim zapotrzebowaniem na energię. Czy w związku z tym inwestowanie w OZE będzie w ich przypadku zasadne i opłacalne?

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii do zasilania budynków w ciepło i/lub energię elektryczną pozwala, zazwyczaj, znacząco obniżyć ich wskaźnik zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną, dlatego z powodzeniem stosuje się je w budownictwie energooszczędnym i pasywnym. Po stronie korzyści z zastosowania takich rozwiązań można wskazać fakt uniezależniania się od rosnących kosztów paliw, co w połączeniu z niskimi koszami eksploatacyjnymi OZE może wpłynąć na skrócenie okresu zwrotu inwestycji w budynek energooszczędny.

Czy odnawialne źródła energii możemy wykorzystać do zaspokojenia wszystkim potrzeb w zakresie zużycia energii ww. rodzajach domów?

Współczesne rozwiązania dotyczące budownictwa energooszczędnego i pasywnego oferują możliwości zastosowania systemów energetycznych wykorzystujących odnawialne źródła energii w pełni pokrywające potrzeby energetyczne budynku. W warunkach polskich możemy wykorzystywać m.in.: energię promieniowania słonecznego, energię wiatru, energię biomasy, energię odpadową i energię geotermalną do ogrzewania pomieszczeń, podgrzewania wody użytkowej oraz wytwarzania energii elektrycznej. Z uwagi na silną zależność odnawialnych źródeł energii od lokalnych warunków pogodowych oraz częsty brak korelacji pomiędzy podażą a popytem na energię, konieczne jest stosowanie różnorakich form magazynowania energii. W przypadku energii elektrycznej wiąże się to z wykorzystaniem nowoczesnych, ale wciąż drogich technologii. Sposobem na zwiększenie możliwości wykorzystania źródeł odnawialnych z powodzeniem stosowanym w budownictwie energooszczędnym są tzw. układy hybrydowe mikroinstalacji OZE.

Czym są wspomniane układy hybrydowe i jakie najczęściej znajdują zastosowania? Jakie są zalety i wady tego typu rozwiązań?

Idea hybrydowych mikroinstalacji OZE polega na połączeniu ze sobą dwóch lub więcej rodzajów źródeł energii odnawialnej do wytwarzania energii elektrycznej i/lub ciepła. Rozwiązanie takie ma kilka oczywistych zalet. Jedną z nich jest zwiększenie sprawności współpracujących źródeł w porównaniu do sytuacji, gdy każde z nich pracuje w osobnym układzie. Ponadto instalacje hybrydowe stwarzają nowe możliwości zastosowania OZE w trudnodostępnych miejscach, zmniejszają okres zwrotu inwestycji, nie wymagają obsługi, zwiększają niezależność energetyczną gospodarstwa domowego i są przyjazne środowisku naturalnemu. Instalacje hybrydowe mogą mieć duże znaczenie przede wszystkim w rolnictwie, gdzie występują znaczące i wysoce zmienne potrzeby energetyczne gospodarstw, a infrastruktura elektroenergetyczna jest słabo rozwinięta. Do wad takich systemów należy natomiast wyższy stopień skomplikowania układu hybrydowego i ewentualne trudności w jego kontrolowaniu.

Dla potencjalnego inwestora problematyczny może być sam wybór technologii i dostosowanie wielkości instalacji. Kto powinien nam w tym pomóc?

Mimo iż hybrydowe mikroinstalacje OZE są jeszcze rozwiązaniami niszowymi, stosowanymi na małą skalę, będą stawać się coraz bardziej popularne – także w Polsce. Impulsem do przyśpieszonego ich rozwoju jest nowy program dofinansowania NFOŚiGW – Prosument – którego kryteria wskazują na potrzebę łączenia co najmniej dwóch rodzajów źródeł energii odnawialnej do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła (np. systemy fotowoltaiczne i pompy ciepła). Także nowe przepisy Prawa energetycznego promują instalacje prosumenckie OZE, w sposób zachęcający do lepszego bilansowania energii i zwiększania zużycia energii z OZE na własne potrzeby właścicieli mikroinstalacji, co jest znacznie łatwiejsze do osiągniecia w przypadku budowy instalacji hybrydowych. W wyborze odpowiedniego rozwiązania, spełniającego potrzeby inwestorów, pomocni są wykwalikowani i doświadczeni instalatorzy, przeszkoleni w zakresie integrowania różnych źródeł OZE – tzw. integratorzy mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii. Szkolenia i bazę danych integratorów prowadzi m.in. Instytut Energetyki Odnawialnej w ramach projektu pn. „Odnawialne źródła energii w gospodarstwach rolnych i mikrosieciach – OZERISE”

Czy przy wyborze danej technologii OZE istotna jest lokalizacja budynku?

Zasadność zastosowania instalacji odnawialnych źródeł energii zależy od warunków konkretnej lokalizacji i parametrów źródeł. Wybór danej technologii OZE jest ścisłe związany z lokalnymi warunkami klimatycznymi, technicznymi i ekonomicznymi.

Jakie inne czynniki warto brać pod uwagę planując tego typu inwestycję?

Samo zastosowanie technologii wykorzystującej odnawialne źródła energii niekoniecznie zaoszczędzi energię w gospodarstwie domowym. Kluczową sprawą jest dobór odpowiednich urządzeń, specyficznych dla konkretnego profilu gospodarstwa i w jak najlepszy sposób wykorzystujących warunki pogodowe na danym obszarze. Kolektory słoneczne, małe elektrownie wiatrowe, mikrobiogazownie, systemy fotowoltaiczne, pompy ciepła czy kotły na biomasę najefektywniej pracować będą w warunkach ich maksymalnego wykorzystania. Równie ważna jest wiedza i świadomość tego, na jakie cele zużywamy najwięcej energii w gospodarstwie: czy jest to ogrzewanie, oświetlenie, podgrzanie ciepłej wody użytkowej itp.

Na jakim etapie budowy powinniśmy podjąć decyzję dotyczącą zaplanowania przydomowej instalacji OZE?

Ze względów praktycznych i ekonomicznych decyzję dotycząca inwestycji w przydomową instalację OZE najlepiej podjąć już na etapie projektowania i budowy budynku. Umożliwia to wybór optymalnej technologii przy najniższym koszcie związanym z inwestycją. Niemniej obecne technologie z łatwością dostosować można do istniejących obiektów, uwzględniając ich architekturę, konstrukcję, rozwiązania budowlane i wykończenie.

Czy produkcja energii z przydomowej instalacji wymaga uzyskania zgody, przygotowania odpowiednich dokumentów?

Zasadniczo, instalowanie na obiekcie budowlanym systemów OZE wraz z konstrukcją mocującą nie wymaga dokonania zgłoszenia właściwemu organowi, ani uzyskania pozwolenia na budowę, o ile zainstalowana całość nie przekracza 3 m wysokości. Jeżeli natomiast wysokość ww. urządzenia przekroczy 3 m, wówczas inwestor będzie zobowiązany dokonać zgłoszenia. W przypadku mikroinstalacji OZE do produkcji energii elektrycznej nie jest wymagane uzyskanie koncesji. Przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej podlega zgłoszeniu i zainstalowaniu odpowiednich układów zabezpieczających i pomiarowo-rozliczeniowych.

Czy do tego typu inwestycji możemy uzyskać dofinansowanie?

Dofinansowanie na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii można obecnie uzyskać w ramach programu priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Prosument. Program umożliwia dofinansowanie zakupu i montażu instalacji odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej lub połączonych instalacji do produkcji ciepła i energii elektrycznej, obejmując źródła ciepła opalane biomasą, pompy ciepła i kolektory słoneczne o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt oraz systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe i układy mikrokogeneracyjne (w tym mikrobiogazownie) o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. O dofinansowanie z programu Prosument mogą się ubiegać właściciele prawni domu mieszkalnego (osoby fizyczne, wspólnoty, spółdzielnie mieszkaniowe) lub budynku spełniającego przynajmniej częściowo potrzeby mieszkaniowe (np. gospodarstwo domowe w gospodarstwie rolnym).
Budżet programu wynosi 600 mln zł¹ na lata 2014-2020. Środki te będą rozdysponowane trzema kanałami, które stanowią jednostki samorządów terytorialnych, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz banki.
Ponadto mikroinstralacje będą mogły liczyć na szersze wsparcie w ramach Funduszy Europejskich, przeznaczonych na lata 2014-2020, które dostępne będą przede wszystkim w Programie Infrastruktura i Środowisko (POiŚ), a także w Programach Regionalnych (RPO). Niemniej finansowanie inwestycji ze środków RPO zostanie opóźnione do początku 2016 roku.

Co dzieje się z nadwyżkami wyprodukowanej energii, których nie zużywamy?

Nadwyżki energii produkowanej z mikroinstalacji OZE mogą być z powodzeniem gromadzone w systemach magazynowania ciepłej wody, stosowanych jako zbiorniki buforowe, dostarczające wodę użytkową. Pojemność takich zbiorników zależy od zapotrzebowania na ciepło i może wynosić nawet kilka m³ dla bardzo dużych instalacji. W świetle obowiązujących przepisów, wytwórca energii elektrycznej z mikroinstalacji OZE, będący osobą fizyczną, wytwarzając energię elektryczną w celu jej zużycia na własne potrzeby, może sprzedać jej nadwyżki po cenie wynoszącej 80% średniej ceny energii na rynku konkurencyjnym z roku ubiegłego.

W ostatnich latach niektóre technologie, jak np. kolektory słoneczne, zyskały w Polsce na popularności, ale dotyczy to głównie budynków jednorodzinnych. Czy tego typu inwestycje w przypadku domów wielorodzinnych są mniej opłacalne? Co decyduje o ich mniejszej popularności?

Wielkowymiarowe instalacje słoneczne mają specyficzne przeznaczenie, znajdują zastosowanie m.in. w budownictwie wielorodzinnym. Jednostkowe koszty budowy dużych instalacji kolektorów słonecznych, przeznaczonych dla budynków wielorodzinnych, są z reguły mniejsze w porównaniu z odpowiednią liczbą małych instalacji, dostarczających dokładnie taką samą ilość energii. Z drugiej strony w porównaniu z instalacją słoneczną domu jednorodzinnego, wielkowymiarowe systemy solarne wymagają większych sumarycznych nakładów inwestycyjnych, co może decydować o ich mniejszej popularności.

Czy jest szansa na to, że w niedalekiej przyszłości OZE będą wykorzystywane w każdym nowo budowanym lub remontowanym domu?

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii staje się obecnie koniecznym i prawnie wymaganym warunkiem względem budownictwa energooszczędnego. Na przestrzeni ostatnich lat istotne wymogi, dotyczące wykorzystania OZE, wyrażone zostały w dyrektywach Parlamentu Europejskiego – są to m.in. dyrektywa RES (2009/28/WE), dyrektywa EPBD (2010/31/UE) czy dyrektywa ErP (2009/125/WE). W znacznej większości krajów UE, w których nastąpiła już implementacja postanowień dyrektywy OZE w formie ustaw, narzucono wymóg zastosowania odnawialnych źródeł energii w nowo wznoszonych budynkach na poziomie np. 15-30% całego zużycia energii.

Dziękuję za rozmowę.

Przypisy:
1. Aktualnie, w wyniku zmian wprowadzonych przez NFOŚiGW całkowity budżet programu „Prosument” wynosi aż 800 mln zł (stan na grudzień 2014 r.). Szczegółowe informacje o programie dostępne są na stronie NFOŚiGW: http://nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/programy/prosument-dofinansowanie-mikroinstalacji-oze/informacje-o-programie/

Anna Santorska - specjalista ds. energetyki słonecznej.

Specjalista w zespole Energetyki Słonecznej Instytutu Energetyki Odnawialnej. Koordynator i uczestnik projektów UE, autor i współautor systemowych i przekrojowych ekspertyz na zlecenie instytucji publicznych i prywatnych.

Wywiad przeprowadziła Anna Dąbrowska.

ChronmyKlimat.pl
Energooszczędne 4 kąty