Energooszczędne 4 kąty: Z zagadnieniem energooszczędnego budownictwa nieodzownie łączy się temat eliminowania mostków cieplnych, inaczej zwanych termicznymi. Zacznijmy zatem od wyjaśnienia, czym są mostki termiczne i gdzie najczęściej powstają?

Dr inż. Dorota Kowalska: Mostkiem termicznym nazywamy miejsce zwiększonej wymiany ciepła w porównaniu do regularnej części przegrody. W punktach występowania mostków, przy różnicy temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku, występuje niższa temperatura powierzchni wewnętrznej, skutkiem czego dochodzi do punktowego wychładzania przegrody, co prowadzi do zwiększenia strat ciepła i dużego ryzyka zawilgocenia przegród, a w konsekwencji – do powstawania pleśni.

Wyróżniamy dwa rodzaje mostków: geometryczne i konstrukcyjne. Pierwszy z nich występuje wszędzie tam, gdzie powierzchnia przegrody od strony zewnętrznej jest różna od powierzchni przegrody od strony wewnętrznej, np. w narożach budynków. Drugi rodzaj, mostek konstrukcyjny, powstaje w miejscach przerwania warstwy izolacji czy zastosowania niejednorodnej konstrukcji przegrody, np. wzdłuż elementów takich, jak płyty balkonowe, ościeże okien i drzwi, czy przy połączeniach ścian z dachem lub fundamentem.

Czy zatem dom wolny od mostków termicznych jest w ogóle możliwy?

Mostki cieplne w budynku można zminimalizować na etapie projektowania, jednak w pełni nie uda się wszystkich wyeliminować. Przykładem lokalizacji takich mostków są np. naroża, przyjmujące niewielkie wartości mostków, ale ich pominięcie w tradycyjnym budownictwie jest niemożliwe (chyba że budujemy Igloo). Większym problemem są straty ciepła związane z mostkami konstrukcyjnymi. Zmniejszenie skutków występowania tych mostków lub ich eliminację może zapewnić tylko odpowiedni projekt i staranne wykonanie.

Czy tradycyjne domy budowane w Polsce mają sporo takich „słabych punktów” i jak znaczący jest ich udział w ogólnych stratach ciepła z budynku?

Praktyka eliminacji mostków ciepła pojawiła się stosunkowo niedawno – starsze budownictwo charakteryzowało się dużą energochłonnością wynikającą z małej izolacyjności przegród. Nie występowały znaczne różnice w temperaturach pomiędzy miejscami nazywanymi mostkami a otoczeniem tych miejsc. Im większe wymagania w stosunku do izolacyjności budynków, tym większa różnica temperatur w miejscach newralgicznych i większy problem ze spadkiem temperatury na powierzchni przegrody w tych punktach, a tym samym większy przepływ ciepła. W celu ograniczenia niekontrolowanych strat ciepła zaczęto zwracać uwagę na odpowiednie projektowanie budynków, aby zmniejszyć lub wyeliminować obecność mostków termicznych.

Dokładną wartość mostków należy ustalać wykonując stosowne obliczenia, gdyż budownictwo w Polsce powstawało na przełomie wielu lat i charakteryzuje się bardzo różnorodną strukturą uzależnioną od obowiązujących przepisów i nie można w prosty sposób określić udziału mostków ciepła w całkowitych stratach ciepła budynków. Jest to wartość indywidualna uzależniona od typu budynku, konstrukcji jego przegród, zastosowanych materiałów, jakości zaprojektowania czy wykonania na etapie budowy.

A jakie mogą być jeszcze skutki występowania mostków termicznych poza wspomnianymi już stratami ciepła i – co za tym idzie – pieniędzy?

Głównym zagrożeniem występowania mostków ciepła jest możliwość wystąpienia powierzchniowej kondensacji pary wodnej na przegrodzie w wyniku obniżenia temperatury na powierzchni przegrody a tym samym ryzyko pojawienia się i rozwoju grzybów i pleśni. Zagrzybione przegrody mogą przyczyniać się do powstania lub nasilenia alergii, powodować choroby reumatyczne, układu oddechowego czy grzybice.

Obok wspomnianego już podziału mostków na geometryczne i konstrukcyjne, wyróżnia się mostki liniowe i punktowe, przy czym tym drugim przypisuje się już mniejsze znaczenie. Dlaczego?

Mostki punktowe wynikają z przebicia izolacji w danym punkcie, np. przy zastosowaniu łączników mechanicznych zwanych kołkami mocującymi. Rzeczywiście, przypisuje się im mniejsze znaczenie, gdyż straty spowodowane zastosowaniem pojedynczych tego typu elementów w porównaniu do całkowitych strat ciepła są niewielkie. Jednak w przypadku umiejscowienia w przegrodzie wielu łączników o wysokim współczynniku przewodzenia ciepła, wartość współczynnika przenikania ciepła całej przegrody może ulec zmianie i spowodować znaczne straty ciepła. Nawet pojedynczy łącznik może się przyczynić do istotnego spadku temperatury na powierzchni przegrody wokół jego umiejscowienia, a w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia wilgoci. Zaleca się więc, już na etapie projektowania, zastosowanie odpowiednich systemów umożliwiających likwidowanie mostków punktowych, np. poprzez mocowanie płyt termoizolacyjnych za pomocą specjalnych kołków lub – w przypadku elementów dekoracyjnych – użycie specjalnych podkładek.

Zatem eliminacja mostków cieplnych zależy nie tylko od staranności ekipy budowlanej, ale i od wiedzy architekta?

Projekt jest najważniejszym dokumentem związanym z powstawaniem budynku, więc błędy popełnione na etapie projektowania są często nie do naprawienia podczas budowy. Ograniczenie ilości mostków do minimum można uzyskać poprzez zachowanie ciągłości warstwy izolacji w przegrodach i na ich połączeniu, tak aby nie powstawały miejsca przerwania izolacji. Ważne jest również przeanalizowanie przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych. Na etapie budowy należy zwrócić uwagę na odpowiednie wykonanie wszystkich elementów: zgodnie z projektem, jak również zgodnie z fachową wiedzą.

Należy pamiętać, że nie da się całkowicie wyeliminować mostków termicznych, ale odpowiedni projekt oraz wykonanie zmniejszą ich ilość i skalę oddziaływania.

Jak zatem możemy rozpoznać, że budynek został dobrze zaprojektowany pod względem eliminowania mostków cieplnych? Jakie informacje powinny znaleźć się w projekcie naszego przyszłego domu?

Na początku należy sprawdzić projekt budynku i zwrócić uwagę na zachowanie ciągłości izolacji, np. warstwa izolacji ściany zewnętrznej powinna łączyć się na całej długości z izolacją dachu czy fundamentów. Należy przyjrzeć się, czy dokument zakłada ciepły montaż okien i drzwi. Projektant budynku powinien unikać ostrych krawędzi (np. lukarn, gdyż są one trudne do zaizolowania) i wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, ograniczać przerwy lub przebicia w warstwie izolacji. Wskazane jest, aby w projekcie znalazły się obliczenia detali konstrukcyjnych mostków ciepła, tak aby można było już na etapie projektu sprawdzić wyliczoną wielkość mostków ciepła dla danego rozwiązania.

A w jaki sposób możemy kontrolować poprawność wykonania?

Najlepszą kontrolą poprawności wykonania budynku jest przeprowadzenie termowizji, czyli badania umożliwiającego bezdotykowe określenie rozkładu temperatur na powierzchni badanego obiektu. Termowizję przeprowadza się za pomocą specjalnej kamery termowizyjnej, która wykorzystuje technikę zobrazowania i rejestracji pól temperatury powierzchni badanych obiektów na podstawie zapisu promieniowania cieplnego emitowanego przez te obiekty.

Czego możemy dowiedzieć się o naszym domu, wykonując tego typu badanie?

W wyniku badania termowizyjnego otrzymywane są pomiary, tzw. termogramy, czyli obrazy, na których w wybranej palecie barw lub w odcieniach szarości odwzorowane jest pole temperatury. Dzięki analizie termogramów przegród można dowiedzieć się o faktycznym stanie technicznym izolacji cieplnej, miejscach filtracji powietrza, lokalizacji mostków ciepła, wadach technologicznych czy stanie zawilgocenia.

Na termografach, czyli zdjęciach uzyskanych za pomocą kamery termowizyjnej, powinna być umieszczana skala temperatur. W zależności od przyjętej palety barw występowanie mostków termicznych oznaczone jest – w przypadku badania przeprowadzonego na zewnątrz budynku – zawsze kolorem odpowiadającym najwyższej temperaturze, a w przypadku badania od wewnątrz budynku – mostek będzie oznaczony kolorem odpowiadającym najniższej temperaturze.

Kiedy najlepiej wykonać badanie termowizyjne i na co warto zwracać uwagę zamawiając tego typu usługę?

Badanie termowizyjne wykonuje się przy różnicy temperatur wewnętrznej i zewnętrznej min. 20^oC. Najpewniejsze wyniki można uzyskać przy bezwietrznej pogodzie, braku opadów i przy jak największym zachmurzeniu. Ze względu na pojemność cieplną budynku i wpływ nagrzania powierzchni przegród promieniami słonecznymi, zaleca się wykonywanie pomiarów w porze wczesnoporannej (przed wschodem słońca) lub późno wieczorem (po zachodzie słońca) aby zminimalizować wpływ nasłonecznienia na wynik pomiaru.

Czy badanie termowizyjne dostarczy nam także wskazówek na temat tego, jak likwidować zidentyfikowane mostki cieplne?

Nie, termowizja jest badaniem ilościowym a nie jakościowym, więc wskazuje tylko punkty występowania mostków ciepła, a nie ich wartość. Na podstawie zdjęć z kamery termowizyjnej nie można oszacować współczynnika przenikania ciepła przegród, gdyż błąd pomiarów wykonywanych kamerą może wynosić nawet +/- 2^oC, co skutkuje dużymi rozbieżnościami danych. Raport z przeprowadzonej termowizji może tylko wskazać potrzebę redukcji mostków, ale w większości przypadków w celu likwidacji niekontrolowanych strat ciepła konieczne jest wykonanie projektu np. docieplenia lub audytu energetycznego, który wskaże odpowiedni sposób rozwiązania danego problemu.

Dziękuję za rozmowę.

Dr inż. Dorota Kowalska - audytor energetyczny, specjalista ds. budynków energooszczędnych, wieloletni współpracownik Narodowej Agencji Poszanowania Energii i pracownik Fundacji Poszanowania Energii. Zajmuje się m.in. tematyką budynków energooszczędnych i pasywnych, audytów energetycznych i remontowych oraz audytów efektywności energetycznej.

Wywiad przeprowadziła Anna Dąbrowska.

ChronmyKlimat.pl
Energooszczędne 4 kąty