Regiony odgrywają coraz większą rolę w dążeniu 27 państw do redukcji emisji CO₂. Lokalne władze, inspirowane działaniami władz miejskich, w coraz większym stopniu przejmują inicjatywę i wprowadzają innowacyjne pomysły ekologiczne. Decydują się na współpracę z prywatnymi przedsiębiorstwami i dzielą się doświadczeniami z innymi regionami, aby zmniejszyć zagrożenie zmianami klimatu na danym obszarze.

Podczas gdy miasta i regiony podejmowały pierwsze działania z własnej inicjatywy, władze unijne doszły do wniosku, że wysiłkom tym potrzebne jest unijne wsparcie. Unia dąży do zapewnienia wsparcia finansowego podobnym inicjatywom.

Coraz wyraźniejszy głos regionów

Regiony do tej pory nie były brane pod uwagę w walce ze zmianami klimatycznymi, jednak sytuacja ta zaczyna się zmieniać. Traktat Lizboński po raz pierwszy podkreśla rolę, jaką pełnią one w procesie podejmowania decyzji na poziomie unijnym – to dzięki regionom decyzje cechują się większą asertywnością.

„Strategie walki ze zmianami klimatu mogą być ustalane na poziomie unijnym, ale prawdziwe działania podejmuje się na poziomie regionalnym” – powiedziała Michelle Sabban, prezes Europejskiego Stowarzyszenia Euroregionów (AER).

Unia podjęła już działania usprawniające walkę z klimatem na poziomie regionalnym. Przykładowo, na lata 2007-2013 przeznaczono 100 mld € w ramach funduszy strukturalno-spójnościowych na wsparcie ekoinnowacji, środków ochrony zagrożonego środowiska, rozwoju czystych technologii oraz przedsięwzięć na szczeblu lokalnym.

„Podczas przedłużających się międzynarodowych negocjacji regiony mobilizują się do działania i pracują nad kluczowymi kwestiami dotyczącymi energii, ponieważ energia to dziedzina wieloaspektowa” – dodała Sabban. „Dotyczy to planowania przestrzennego, dotowania lokalnych źródeł energii, wprowadzania innowacji i szkoleń, zamówień publicznych, transportu, podnoszenia świadomości oraz wdrażania strategii wykorzystywania źródeł energii odnawialnej”.

Miasta pionierami zmian

Badania wykazały, że miasta emitują około 3/4 wszystkich gazów cieplarnianych, pochłaniając tym samym nieproporcjonalnie większą część zasobów naturalnych z obszarów wokół nich. To pokazuje, jak wielkie znaczenie mają miasta w łagodzeniu skutków ocieplenia klimatu. Większość emisji pochodzącej z miast jest wynikiem nieefektywnego działania systemów energetycznych i izolacyjnych.

W rezultacie poprawa energooszczędności w budynkach stała się głównym punktem wysiłków unijnych podejmowanych w celu walki ze zmianami klimatu. Najpierw przyjęto odpowiednie zapisy w protokole z Kioto, a później w ramach programu redukcji emisji o 20% do roku 2020. Komisja Europejska utrzymuje, że sektor budownictwa odpowiada za zużycie około 40% ogólnej energii w Unii. Dyrektywa w sprawie poprawy efektywności wykorzystania energii w budynkach EPBD to podstawa przepisów unijnych dotyczących energooszędności w budynkach.

Rodzą się też inne pomysły. Sztokholm i Nowy Jork w coraz większym stopniu wykorzystują technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) do zarządzania strefami niskoemisyjnymi.

Zastępca burmistrza Londynu, pani Nicky Gavron – pionierka w planowaniu miast zrównoważonych powiedziała, że „miastom łatwiej będzie spełnić ambitne plany ochrony środowiska”. Stanie się tak dzięki „zdolności planowania miast. To przecież miasta budują większość ekologicznej infrastruktury oraz ją rozwijają. One także kierują rozwojem transportu; mają wskaźnik własności, aktywności i zaludnienia, co znacznie ułatwi redukcję emisji w miastach”.

Porozumienie burmistrzów

Europejskie miasta podjęły już odpowiednie działania w celu redukcji emisji. Od lutego 2009 roku ponad 350 miast wspólnie działa w celu redukcji emisji CO₂ o ponad 20% do roku 2020. Porozumienie burmistrzów, pierwotnie inicjatywa Komisji Europejskiej, wskazuje na to, iż władze miast, nad którymi ciąży specjalny obowiązek walki ze zmianami klimatu, zdają sobie sprawę ze swojej roli w realizacji unijnego celu.

Ta inicjatywa skłoniła Unię do działania: w 2009 roku Europejski Bank Inwestycyjny przeznaczył 15 mln € na wsparcie rozwoju energooszczędności i projektów związanych z energią zrównoważoną. Bank obiecał także wzmocnić swoją działalność kredytową w tym sektorze. Regionalny fundusz od 2007 do 2013 roku udostępnia 100 mld € na wsparcie działań ekologicznych.

Regiony współpracują z przemysłem

Sektor prywatny także dostrzegł inicjatywę miast i wiele dużych, międzynarodowych korporacji pracujących nad rozwiązaniami ekologicznymi nawiązuje porozumienia bezpośrednio na szczeblu lokalnym.

Samorządy lokalne wymieniają się z przedsiębiorstwami planami rozwoju niskoemisyjnych technologii nawet w obliczu braku międzynarodowej umowy o redukcji emisji gazów. Jednym z przykładów jest sprzymierzenie AER i GE Energy, które chcą wesprzeć ekologiczną strategię unijną wprowadzeniem najnowszych rozwiązań unijnych na poziomie regionalnym i lokalnym.

Ricardo Cordoba, prezes GE Energy w zachodniej Europie i północnej Afryce, tłumaczył, że doświadczenie dużych przedsiębiorstw przydaje się w realizacji konkretnych celów regionalnych. Następnie stwierdził, że porozumienia, na przykład takie jak zawarte pomiędzy GE Energy i AER, otwierają nowe możliwości „regionalnym decydentom i ekspertom GE Energy. Ponadto zapewniają forum wymiany doświadczeń, wiedzy i porównań. Teraz jest czas działania i mamy poczucie, że to porozumienie to duży postęp w kierunku wsparcia naszych samorządów oraz walki ze zmianami klimatycznymi”.

IBM w raporcie „Wizja lepszych miast” chce, aby miasta już teraz wykorzystywały nowoczesne technologie w celu optymalizacji użytkowania takich zasobów jak woda i energia bądź do lepszego zarządzania ruchem drogowym.

Obszary wiejskie muszą nadążyć za rozwojem

Obszary wiejskie także mają zamiar uczestniczyć w redukcji emisji CO₂. Komisja stwierdziła, że rolnictwo europejskie będzie jednym z pierwszych sektorów, które doświadczą skutków zmian klimatycznych, a najważniejsze z nich to zmniejszające się opady, co może stać się poważnym problemem w wielu regionach oraz większa ilość upałów, suszy, burz i powodzi.

W rezultacie urzędnicy unijni nalegają, aby to zwłaszcza obszary wiejskie były brane pod uwagę przy ustalaniu nowej polityki. Unijna Wspólna Polityka Rolna (CAP) powinna być zreformowana tak, by umożliwić rozwój obszarom, które mają szanse przyczynić się do unijnego wzrostu ekonomicznego w roku 2020, biorąc pod uwagę redukcję CO₂ – stwierdziła Komisja.

Unijny dyrektor wykonawczy sądzi, że nowelizacja przepisów dotyczących rozwoju wsi może wnieść istotny wkład do strategii „Europa 2020” poprzez sprzyjanie innowacyjnym technologiom, inwestycje w szkolenia i trening oraz przedsiębiorczość i poprawę konkurencyjności. Środkiem do tego ma być promocja ekologicznego rolnictwa, wykorzystującego dostępne zasoby w sposób zrównoważony.

Urzędnicy podkreślają, że przepisy unijne powinny być zreformowane tak, by wspomagały rozwój niskowęglowej, wiejskiej gospodarki i „umożliwiały rozwój terenów wiejskich”.

„Przyszłość rozwoju wsi uwarunkowana jest rozwojem konkurencyjności w ramach rozwoju zrównoważonego ekologicznie”, stwierdzili, przytaczając możliwość otrzymania pomocy na rozwój zrównoważonej energii, takiej jak biopaliwo, aby pomóc rolnikom w produkcji własnej ekologicznej energii.

Komentarze

Od czasu objęcia stanowiska na początku 2010 roku unijny komisarz ds. polityki regionalnej, Johannes Hahn, nieustannie nalega, by zwrócić większą uwagę na rolę miast i regionów w rozwoju strategii europejskiej.

W czerwcu 2010 roku stwierdził, że „będziemy musieli wesprzeć miasta odpowiednimi inwestycjami, aby umożliwić rozwój Europy. Będzie musiało się to stać, ponieważ to właśnie miasta będą przeżywać największe problemy społeczne, środowiskowe i ekonomiczne. Realizacja nowych rozwiązań energetycznych albo wdrożenie innowacji będzie wymagać znacznych nakładów finansowych. Dodał jednakże, że „obciążenia finansowe nie mogą obejmować wyłącznie miast, ale muszą dotyczyć także regionów, rządów, a także całej Unii”.

Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Regionów Michèle Sabban powiedziała, że w pełni popiera komisarza Hahna, który dąży do zwrócenia uwagi na rolę, jaką odgrywają miasta i regiony. Chce też jednocześnie „przejść od słów do czynów”. Ostrzegła, że jeśli regiony nie będą wzięte pod uwagę w przyszłych planach Unii, realizacja tych planów może być zagrożona.

„Pan Barosso w swoim planie uzdrawiania Europy nie wziął pod uwagę regionów, a rezultatem tego jest sytuacja w Grecji, Hiszpanii i Portugalii” – stwierdziła i dodała, że „regiony nie będą czekały na żądania komisarzy”, jeśli chodzi o reformę energetyczną. „Regiony biorą na siebie odpowiedzialność za swoje działania”.

Popierając Porozumienie Burmistrzów, unijny komisarz ds. energii Günther Oettinger stwierdził, że inicjatywa ta jest „głównym narzędziem polityki energetycznej Unii. Miasta i regiony mają zdolność do działania w najbardziej odpowiednich sektorach zapotrzebowania na energię. Jeśli większość europejskich miast i regionów dołączy do Porozumienia Burmistrzów, wykonamy ponad połowę pracy, jakiej potrzeba do wykonania naszych 20-procentowych celów!”.

Dodał także, że miasta, które wzięły udział w porozumieniu, „wymagają od Traktatu Lizbońskiego zastosowania zasady spójności terytorialnej”, a od regionów wymaga się „podzielenia się swoją wiedzą” z innymi regionami, tak aby „możliwe było powtórzenie osiągnięć”.

Pochodzący z Luksemburga europoseł Claude Turmes, zastępca prezesa Partii Zielonych w Parlamencie Europejskim oraz inicjator Porozumienia Burmistrzów stwierdził, że „dzięki naciskom ze strony partii Zielonych Komisja Europejska musi w końcu dostarczyć fundusze na ekologiczne inwestycje w miastach i gminach, tak jak obiecał komisarz Barroso”.

Dodał też, że „w momencie, kiedy solidarność Unii jest zagrożona bardziej niż kiedykolwiek, wspomaganie lokalnych społeczności w Unii inwestycjami oraz miejscami pracy, a także zmniejszanie uzależnienia Unii od energii, to decyzja, która pomoże odzyskać zaufanie lokalnych decydentów oraz obywateli regionów do władz Unii”.

Przemawiając w parlamencie europejskim podczas ceremonii podpisania Porozumienia Burmistrzów wiceprzewodniczący Komitetu Regionów Ramón Luis Valcárcel Siso stwierdził, że „wiele miast i miejscowości nie dysponuje wystarczającymi środkami, aby samodzielnie zmierzyć się z tymi wyzwaniami. Wsparcie administracyjne oraz finansowe jest im niezbędne. Z tego powodu tak istotna jest rola regionów jako struktur wspierających działania Porozumienia Burmistrzów. Komitet Regionów zamierza zachęcać zainteresowane regiony do wypełnienia zobowiązań wynikłych z Porozumienia Burmistrzów.

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) wspiera wysiłki miast w ograniczeniu emisji. Prezes EBI Philippe Maystadt powiedział, że obszary miejskie mogą się znacząco przyczynić się do zwalczania zmian klimatycznych, gdyż odpowiadają za 70% zużytej energii w UE. „Większość tej energii pochłaniają utrzymanie budynków, transport miejski oraz małe firmy. Wierzymy, że miasta mają znaczny potencjał zarówno zmniejszenia tego zużycia, jak i znacznego postępu we wdrażaniu źródeł energii odnawialnej, takich jak ogniwa fotowoltaiczne”.

W raporcie pt. „2010 Position Paper” grupa lobbystów Eurocities stwierdziła, że odpowiedzią na wyzwania energetyczne nie może być jedynie przyjęcie nowej sektorowej polityki. Według nich należy udoskonalić całą politykę tak, aby odpowiadała ona wyzwaniom klimatycznym oraz zachęcała całe regiony do aktywności.

Miasta, jak donosi dokument, są „gotowe do mobilizacji zasobów oraz nadania kwestiom klimatycznym priorytetu w procesach decyzyjnych. Bardzo ważna jest, po wzięciu pod uwagę zróżnicowania lokalnych przepisów, potrzeba bliskiej współpracy w ramach różnych poziomów działań, zarówno w procesie tworzenia prawodawstwa, jak i podczas finansowania działań”.

źródło: EurActiv