Energetyka obywatelska to podejście zakładające szeroki udział obywateli i społeczności w produkcji energii w instalacjach odnawialnych źródeł energii oraz w jej dystrybucji, zarządzaniu i zużyciu. Zaangażowanie podmiotów nieprofesjonalnych w kwestie energetyczne niesie liczne korzyści społeczno-gospodarcze, pozytywnie wpływa na system energetyczny oraz zwiększa bezpieczeństwo energetyczne na poziomie lokalnym, krajowym, a także subregionalnym.

Ze względu na swój charakter, energetyka obywatelska zakłada przedsięwzięcia na poziomie lokalnym – tak, aby inwestorzy mogli być zarazem użytkownikami swojego produktu. Pozwala to na wykorzystanie lokalnych zasobów energii odnawialnej, a także wykorzystywanie kapitału finansowego mieszkańców, firm i instytucji na poziomie lokalnym. Środki zainwestowane lokalnie przyniosą też lokalne zyski w postaci pobudzenia gospodarczego i zwiększenia liczby lokalnych miejsc pracy.

Inwestycje obywatelskie w technologie odnawialne i zwiększenie efektywności energetycznej to istotny element budowy społeczeństwa wiedzy oraz zwiększania świadomości energetycznej i ekologicznej w społecznościach. Przykłady z innych państw europejskich pokazują także, że energetyka obywatelska pomaga walczyć z problemem ubóstwa energetycznego.

Kluczowe rekomendacje służące rozwojowi energetyki obywatelskiej:
• Krajowe ustawodawstwo oraz polityka powinny wspierać szeroki wybór modeli własności obywatelskiej i uczestnictwa w produkcji i/lub zastosowania energii.
• Ramy prawne powinny zapewniać co najmniej częściową własność obywatelską i skuteczne zaangażowanie społeczeństwa w komercyjne projekty energii odnawialnej na podstawie ustawy lub najlepszych praktyk branży.
• Rząd oraz władze samorządowe powinny ustanowić wiążące cele dla energii odnawialnej, aby zapewnić kierunek krajowej polityce energetycznej oraz zagwarantować pewność inwestycyjną.
• Projekty energetyki odnawialnej powinny być uprawnione do otrzymywania taryf gwarantowanych, nie powinny natomiast podlegać konkurencyjnym procedurom przetargowym w celu uzyskania wsparcia operacyjnego.
• Przepisy krajowe powinny zachęcać do wdrażania projektów energetyki obywatelskiej, bazujących na samowystarczalności poprzez ulgi inwestycyjne i podatkowe lub niższe opłaty za dystrybucję i przesył energii.
• Władze państwowe na wszystkich szczeblach powinny zapewnić wsparcie finansowe (np. dotacje do kredytów, gwarancje finansowe, pożyczki preferencyjne) na badania wstępne, analizy i prace przygotowawcze projektów energetyki obywatelskiej.
• Samorządy ze wsparciem władz krajowych powinny w określonych przypadkach użyć swoich uprawnień w zakresie zagospodarowania przestrzennego, by połączyć inwestycje w odnawialne źródła energii i środki w zakresie efektywności energetycznej w budynkach publicznych oraz usprawnić wymagania dla projektów energetyki obywatelskiej poprzez wprowadzenie systemu „jednego okienka” oraz zapewnienie pomocy w interpretacji i wykonaniu przepisów.
• Społeczny element projektów energetyki obywatelskiej powinien być uwzględniony przy podejmowaniu decyzji planistycznych dla projektów dotyczących energii odnawialnej.
• Prawo powinno zapewniać projektom energetyki obywatelskiej równy dostęp do sieci. Koszty wzmocnienia sieci powinny obciążać operatora sieci w ramach obowiązku integracji odnawialnych źródeł energii i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw.
• Prawo krajowe nie powinno nakładać nadmiernie restrykcyjnych wymagań na projekty energetyki obywatelskiej, które zamierzają przejąć funkcję operatora infrastruktury sieciowej lub stać się koncesjonowanymi dostawcami zielonej energii.

Raport "Energetyka obywatelska. Modelowe rozwiązania prawne promujące obywatelską właśność OZE" można przeczytać tutaj.

Źródło: ClientEarth