Najważniejszym celem działań w zakresie ochrony powietrza jest pilne ograniczenie emisji zanieczyszczeń, w tym spełnienie standardów jakości powietrza określonych w dyrektywie 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE). Obecnie 23 państwa członkowskie mają problemy z dotrzymaniem standardów jakości powietrza określonych w dyrektywie CAFE. Zanieczyszczenie powietrza w miastach wynika przede wszystkim z tzw. niskiej emisji. Jest ona powodowana przez zanieczyszczenia pochodzące z lokalnych kotłowni węglowych i domowych pieców grzewczych.

W celu zwiększenie efektywności podejmowanych przez administrację samorządową działań naprawczych, opracowano Program Priorytetowy „KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii" na kwotę 400 mln zł. W jego ramach 400 mln zł przekaże NFOŚiGW do dyspozycji wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej. One na zasadach partnerskich również będą brały udział we współfinansowaniu tego programu. Dodatkowo wyłożą kilkaset milionów złotych, by poprawiać jakość powietrza, ważną z punktu widzenia zdrowia mieszkańców – wyjaśnia Małgorzata Skucha, Prezes Zarządu  Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Samorządy będą mogły się ubiegać o wsparcie  w ramach programu KAWKA w latach 2013 – 2015, a ich wydatkowanie powinno nastąpić do końca 2018 r. Środki, które można pozyskać to konkretna pomoc finansowa dla samorządów i obywateli. Pomoc, która z jednej strony wesprze władze lokalne w tworzeniu  programów ograniczania niskiej emisji. Z drugiej strony w ramach KAWKI mieszkańcy będą mogli otrzymać wsparcie finansowe, m.in. na wymianę przestarzałych pieców do ogrzewania. Liczę, że program przyczyni się do ograniczenia smogu w miastach i poprawy jakości powietrza - powiedział Marcin Korolec, Minister Środowiska

W ramach programu NFOŚiGW będzie współfinansował, razem z wojewódzkimi funduszami, programy ochrony powietrza dla stref, w których przekroczone zostały limity - przede wszystkim pyłu PM2,5, pyłu PM10 i benzo(a)piranu. Tam, gdzie takie stężenia są przekroczone, tworzone będą programy naprawcze, mające zapobiegać tym zanieczyszczeniom, a dzięki inwestycjom zmniejszać się będzie szkodliwa niska emisja – wyjaśniała  Małgorzata Skucha, Prezes Zarządu NFOŚiGW w trakcie prowadzonych przez Fundusz konsultacji społecznych.

Kwota dofinansowania wyniesie do 90 proc. kosztów kwalifikowanych, w tym do 45 proc. kosztów przedsięwzięcia ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW. Zaangażowanie środków WFOŚIGW w realizację niniejszego programu priorytetowego stanowi do 45 kosztów kwalifikowanych. Przy określaniu wysokości dofinansowania uwzględnia się przepisy dotyczące dopuszczalności pomocy publicznej.

Dofinansowane zostaną przedsięwzięcia zlokalizowane na obszarze miasta powyżej 10 tys. mieszkańców (to ograniczenie nie dotyczy miejscowości uzdrowiskowych).

Dotacje będą mogły być przeznaczone m.in. na przedsięwzięcia, mające na celu ograniczanie niskiej emisji związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz wykorzystaniem układów wysokosprawnej kogeneracji i odnawialnych źródeł energii. Przedsięwzięcia te to w szczególności:

• likwidacja lokalnych źródeł ciepła, tj.: indywidualnych kotłowni lub palenisk węglowych, kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych i podłączenie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej lub ich zastąpienie przez źródło o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła spełniające wymagania emisyjne określone przez właściwy organ;
• w przypadku likwidacji palenisk indywidualnych zakres przedsięwzięcia może m.in. obejmować wykonanie wewnętrznej instalacji c.o. i c.w.u. lub instalacji gazowej;
• rozbudowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia istniejących obiektów (ogrzewanych ze źródeł lokalnych przy wykorzystywaniu paliwa stałego) do centralnego źródła ciepła wraz z podłączeniem obiektu do sieci;
• zastosowanie kolektorów słonecznych celem obniżenia emisji w lokalnym źródle ciepła opalanym paliwem stałym;
• termomodernizacja budynków wielorodzinnych, zgodnie z zakresem wynikającym z wykonanego audytu energetycznego, wyłącznie jako element towarzyszący przebudowie lub likwidacji lokalnego źródła ciepła opalanego paliwem stałym.

Program KAWKA będzie służył wypełnieniu celów dyrektywy Parlamentu Europejskiego z 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy CAFE (Clean Air for Europe). Polska jest zobowiązana m.in. ograniczyć emisję zanieczyszczeń do powietrza i w ten sposób poprawić jego jakość.

O dyrektywie  CAFE (Clean Air for Europe)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Clean Air for Europe - CAFE) weszła w życie 11 czerwca 2008 r. Dyrektywa CAFE koncentruje się głównie wokół zagadnienia pyłu zawieszonego PM2,5 (pył o średnicach cząstek nieprzekraczających 2,5 mikrometra), wyznaczając jednocześnie bardzo ambitne standardy jakości powietrza. CAFE określa wartości dopuszczalne dla takich substancji, jak: pył zawieszony PM10, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, ołów. Dyrektywa umożliwia ponadto państwom członkowskim wzmocnienie istniejących przepisów, szczególnie dotyczących przygotowania oraz wdrożenia planów i programów w zakresie poprawy jakości powietrza.

Programy ochrony powietrza

Zgodnie z polskim prawodawstwem dla stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów docelowych i dopuszczalnych zanieczyszczeń, zarząd województwa opracowuje programy ochrony powietrza. Następnie sejmik województwa przyjmuje program w drodze uchwały, która stanowi akt prawa miejscowego. Obecnie w kraju realizowanych jest 87 programów ochrony powietrza, w których horyzont czasowy działań naprawczych sięga roku 2015-2020.

Szczegółowe informacje na temat programu KAWKA są dostępne na stronie NFOŚiGW.