O przebiegu i efektach pilotażu rozmawiamy z Michaliną Magdziarz Referentem ds. edukacji ekologicznej - koordynatorem programu pilotażowego selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych.

Eko-lokator, Katarzyna Wolańska: Proszę nam opowiedzieć jak długo i w jaki sposób przebiegała realizacja tego programu pilotażowego? Jakiego rodzaju zabudowa i ilu mieszkańców zostało nim objętych? Jakie działania organizacyjne zostały przeprowadzone?

Michalina Magdziarz: Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu sp. z o.o. na przełomie I i II kwartału 2017 roku podjął kompleksowe działania polegające na wdrożeniu programu pilotażowego selektywnej zbiórki odpadów BIO. Celem programu było pozyskanie odpadów kuchennych w strumieniu odpadów biodegradowalnych w celu uruchomienia komór fermentacyjnych będącej w rozruchu instalacji do odzysku odpadów biodegradowalnych (biokompostowni), a także zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów.

Na początkowym etapie wdrażania programu na przełomie marzec/kwiecień rozesłano pisma ze szczegółową informacją o planowanym programie. Kolejnym etapem programu było podstawienie pojemników 240l w wytypowanych sektorach, na terenie których przeważała zabudowa jednorodzinna tj. sektor V Nowe Miasto Południe, sektor IX Stare Miasto, sektor X Wilda-Dębiec. Rozdysponowane pojemniki wyposażone były w specjalne, podwójne dno – przystosowane do zbiórki tego typu odpadów oraz posiadały system grawitacyjnej wentylacji.

KW: Na jakie trudności napotkali Państwo przygotowując i realizując ten program i jak udało się je pokonać?

MM: Największą trudnością w realizacji programu był brak zrozumienia dla konieczności selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych. Wśród negatywnych ocen najczęściej mieszkańcy podnosili:

• Obawy przed wystąpieniem przykrych zapachów z pojemnika i namnażaniem się robactwa;
• Konieczność zmian w dotychczasowym systemie zbierania odpadów;
• Niezadowolenie, że pojemniki będą płatne (po wejściu w życie systemu w 2018 r.);
• Niezadowolenie, że trzeba samemu myć pojemnik;
• Nieodpowiedni litraż pojemnika (za mały/za duży).

Przeszkody udało się pokonać poprzez systematyczne wyjaśnianie wątpliwości mieszkańców za pośrednictwem infolinii.

KW: Czy programowi towarzyszyły działania informacyjno-edukacyjne i jakie działania Państwo prowadzili, żeby namówić mieszkańców do wzięcia udziału w tym pilotażu?

MM: Program obejmował wdrożenie kompleksowej kampanii informacyjno-edukacyjnej mającej na celu przybliżenie zasad, a także wskazanie potrzeb prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych. W celu zwiększenia zainteresowania udziałem w programie osoby, które przystąpiły do pilotażu mogły na poznańskich Gratowiskach, odebrać darmowy worek (20l) kompostu.

W ramach kampanii, uruchomiona została dedykowana temu projektowi infolinia, dzięki której zainteresowani mieszkańcy mogli szybko zaczerpnąć informacje nt. wprowadzanego systemu, a także rozwiać nurtujące ich wątpliwości w tym zakresie.

Dodatkowo w ramach kampanii stworzono:

• stronę internetową, dedykowaną całej akcji: http://bioodpady.biokompostownia.pl/
• film informacyjny, https://www.youtube.com/watch?v=NIdhmRQ9KtY
• różnego rodzaju materiały promocyjne i pomoce dydaktyczne stanowiące integralny element realizacji kampanii tj. ulotki i gadżety (kolorowanki, smycze, broszury, puzzle, naklejki itp.).

źródło: Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu sp. z o.o.   

Całości dopełniły konkursy o tematyce odpadowej, które miały na celu przede wszystkim propagowanie prawidłowego postępowania z odpadami oraz popularyzowanie korzyści, jakie płyną z prowadzenia selektywnej zbiórki bioodpadów. Inicjatywy te były adresowane do dzieci z placówek oświatowych z terenu sektorów objętych programem pilotażowym zbiórki bioodpadów. Konkursy były prowadzone w trzech kategoriach wiekowych: w przedszkolach dzieci miały za zadanie wykonać pracę plastyczną dot. selektywnego zbierania odpadów biodegradowalnych (konkurs odbył się w czerwcu br.), zaś w szkołach podstawowych młodsze klasy (I-III) realizowały plakaty promujące zasady selektywnej zbiórki odpadów BIO, natomiast starsze dzieci (klasy IV-VII) skupiły się na projekcie ulotki wskazującej prawidłowe postępowanie z bioodpadami. Konkursy w szkołach podstawowych przeprowadzono w październiku br.

Język kampanii informacyjno-edukacyjnej dostosowano do grupy odbiorców (np. treść listów, ulotek była konsultowana m.in. z seniorami). Starano się wykorzystywać jak najmniej specjalistycznego słownictwa, by trafiający do mieszkańców komunikat był zrozumiały i jednoznaczny.

Informacje dotyczące pilotażu zostały przesłane do mediów lokalnych oraz jednostek zajmujących się gospodarką odpadami w Poznaniu (ZM GOAP, czyli Związek Międzygminny Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej i Urząd Miasta  Poznania). Ponadto informacje zostały przesłane do rad osiedli i dzielnic za pomocą portali społecznościowych, w celu publikacji.

KW: Ilu mieszkańców otrzymało zaproszenie do wzięcia udziału w programie, a ilu faktycznie uczestniczyło?

MM: Od maja do końca września 2017 r. na posesjach wstawiono 5197 pojemników, zaś 1470 właścicieli nieruchomości odmówiło wzięcia udziału w akcji pilotażowej. W 2896 przypadkach nie było właścicieli w domu. W późniejszym terminie do pilotażu przystąpiło 85 osób. Pod koniec października br. mieszkańcom, którzy przystąpili do programu pilotażowego przesłane zostały pisma dot. zakończenia pilotażu i możliwości wykupienia na własność użyczonego pojemnika.

Na dzień 31 stycznia 2018 wykupiono 4246 pojemników otrzymanych w programie pilotażowym.

KW: Jaki był odbiór społeczny tego pilotażu?

MM: 84% rozmówców infolinii pozytywnie odebrało akcję pilotażową. Rozmówcy cechowali się wysoką świadomością ekologiczną. Większość tych osób preferowała zbiórkę odpadów BIO w pojemnikach niż w workach. Przychylność mieszkańców uzyskała możliwość pozyskania darmowego kompostu, rozdysponowano około 2500 sztuk worków kompostu. Zanotowano również pozytywny odbiór informacji o zwiększonej częstotliwości wywozu bioodpadów w 2018 roku.

KW: Jakie były finalne efekty programu? Jaką część uczestników udało się Państwu przekonać do stosowania tej metody?

MM: Finalnym efektem programu pilotażowego selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych w okresie od czerwca-listopada było zebranie około 300 Mg bioodpadów.

Do stosowania systemu pojemnikowego zbiórki odpadów biodegradowalnych udało się przekonać znaczącą część mieszkańców uczestniczących w programie pilotażowym o czym świadczy ilość zakupionych pojemników.

KW: Co się dzieje z bioodpadami pozyskiwanymi w ten sposób od mieszkańców?

MM: Odpady biodegradowalne mogą stanowić nawet połowę odpadów wyrzucanych z gospodarstw domowych. Umieszczanie ich na składowiskach czy spalanie w spalarni wraz z resztą odpadów zmieszanych jest tak naprawdę zwykłym marnotrawstwem. Dlaczego? Zawarte w nich cenne substancje organiczne mogą bowiem w sposób naturalny wzbogacić nasze coraz bardziej wyjałowione gleby i w związku z tym spowodować ograniczenie stosowania sztucznych nawozów.

Zebrane odpady będą trafiały do otwartej niedawno w Poznaniu nowoczesnej instalacji do zagospodarowywania odpadów biodegradowalnych - biokompostowni. W procesie ich przetwarzania powstaną energia elektryczna i cieplna oraz kompost, czyli pełnowartościowy nawóz, który może być wykorzystany do użyźniania gleby w rolnictwie, ogrodnictwie czy zagospodarowaniu zielenią nieużytków.

KW: Porozmawiajmy jeszcze na temat "Gratowiska" w  Poznaniu, które często jest pokazywane jako wzorcowe. Kiedy zostało uruchomione? Jaki był koszt i z jakiego źródła pochodziło finansowanie, w jaki sposób funkcjonuje?

MM: Na terenie Miasta Poznania funkcjonują 3 Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych tzw. „Gratowiska”:

- PSZOK „Składowisko” ul. Meteorytowa 1 w Suchym Lesie (teren składowiska odpadów) utworzony w 2005 roku

- PSZOK „Dębiec” ul. 28 Czerwca 1956r. nr 284 Poznań utworzony w 2008 roku

- PSZOK „Wrzesińska” ul. Wrzesińska 12 Poznań utworzony w 2010 roku

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nałożyła na gminy zadanie polegające na tworzeniu Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych jako odpowiedź na wymogi Unii Europejskiej, co do prowadzenia nowoczesnej, zapewniającej zrównoważony rozwój gospodarki.

Do PSZOK-ów przyjmowany jest zużyty sprzęt elektryczny, elektroniczny, akumulatory, świetlówki, zużyty olej i inne odpady problemowe powstające w gospodarstwie domowym, wszystko po to by te odpady nie trafiały do środowiska. Na terenie PSZOK przyjmowane są również odpady opakowaniowe (o charakterze surowców wtórnych, tj. papier, szkło, tworzywa sztuczne).

Wszystkie przywożone na teren PSZOK odpady są przechowywane w kontenerach. Dany rodzaj odpadu jest magazynowany selektywnie w przeznaczonym na ten cel opisanym kontenerze. Odpady niebezpieczne magazynowane są w specjalistycznych opisanych pojemnikach w zadaszonym magazynie posiadającym podłogę z wanną wychwytującą ewentualne rozlania substancji płynnych szkodliwych dla środowiska. Odpady są przechowywane w magazynie do czasu zgromadzenia partii transportowej danego rodzaju odpadów. Po zgromadzeniu partii transportowej odpady kierowane są do specjalistycznych instalacji na terenie kraju, w których zostają poddawane odzyskowi bądź unieszkodliwieniu. Zbierane odpady w takim Punkcie podlegają recyklingowi lub unieszkodliwianiu w specjalistycznych zakładach.

Do punktu mieszkaniec może dowozić odpady własnym transportem, samochodem osobowym do 3,5 tony. Pracownicy ZZO nie wyjmują przywiezionych odpadów z pojazdu, wskazują miejsce, gdzie należy je donieść i w którym pojemniku, koszu umieścić. Dostarczający odpady zielone w pojemnikach lub workach są zobowiązani do wysypania odpadów z tych pojemników lub worków.

Przyjmowanie do PSZOK odpadów problemowych pochodzących z gospodarstw domowych od mieszkańców ZM GOAP jest bezpłatne.

Realizacja tego typu punktów pozwoliła stworzyć dla mieszkańców miasta Poznania oraz gmin należących do Związku Międzygminnego GOAP miejsce przyjęcia odpadów określanych jako problemowe. Zebrane odpady nie trafiają na składowisko, lecz są bezpieczne unieszkodliwiane lub poddane odzyskowi. Podjęte działanie zapewnia minimalizowanie negatywnego oddziaływania na środowisko, właściwe postępowanie z odpadami, a także zapobiega zanieczyszczeniom środowiska naturalnego.

Działalność tego typu punktów oraz jego odpowiednia promocja doprowadzają do zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców, a co za tym idzie skuteczniejszej segregacji odpadów na terenie regionu II województwa wielkopolskiego. Dzięki tego typu przedsięwzięciom odpady nadające się do ponownego wykorzystania będą poddane recyclingowi, a także mniej szkodliwych substancji i przedmiotów trafi do środowiska.

Podjęte działania zbiórki odpadów w PSZOK-ach wpływają na zmniejszenie ilości nielegalnie porzucanych odpadów wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tworzących tzw. „dzikie wysypiska odpadów”.

Wywiad przeprowadziła Katarzyna Wolańska, Instytut na rzecz Ekorozwoju, ChronmyKlimat.pl, Eko-lokator.