Organy wspólnotowe i państwa członkowskie zgodnie przyjęły tekst dyrektywy pod koniec grudnia 2008 r. Za główną zasadę alokacji uprawnień w EU ETS począwszy od 2013 roku przyjęto sprzedaż uprawnień na aukcjach. Stanowi to znaczącą zmianę w porównaniu do dwóch poprzednich okresów gdzie metoda tzw. grandfatheringu, czyli przydziału darmowych uprawnień na podstawie emisji historycznych, często prowadziła do nadmiernej alokacji uprawnień i gdzie uczestnicy sytemu otrzymywane uprawnienia mogli sprzedawać na rynku w celu generowania dodatkowych zysków.

Począwszy od 2013 r. uczestnicy systemu EU ETS będą zobowiązani do zakupu całości lub części uprawnień na aukcjach, które mogą być prowadzone zarówno przez państwa członkowskie, jak i przez Komisję Europejską. To jak dużą część uprawnień będą musiały zakupić na aukcjach będzie zależało od kilku czynników. Po pierwsze, czy dana instalacja jest zakwalifikowana do tzw. sektorów narażonych na znaczne ryzyko ucieczki emisji, czyli zjawisko przenoszenie wysokoemisyjnej produkcji przemysłowej poza granice Unii Europejskiej, gdzie nie obowiązują zasady EU ETS. W tym przypadku instalacja będzie miała prawo ubiegać się o darmowe uprawnienia do emisji w wysokości maksymalnie do 100% swoich potrzeb, których ilość będzie obliczana na podstawie iloczynu historycznej produkcji z lat 2005-2010¹  i ogólnowspólnotowego wskaźnika emisji (tzw. benchmarku). Jednakże, konstrukcja benchmarków w praktyce uniemożliwia otrzymanie 100% darmowych uprawnień, gdyż są one wyliczane na podstawie średniej z 10% najefektywniejszych pod względem emisji CO₂ instalacji w całej Unii Europejskiej, niezależnie od zużytego paliwa, wieku, wielkości, jakości surowców ani położenia geograficznego instalacji. Z tego faktu, w zależności od wytwarzanego produktu wielkości bezpłatnego przydziału uprawnień wahać się będzie od 90% do nawet poniżej 60% potrzeb instalacji. Co w praktyce oznacza, że brakujące uprawnienia będą musiały zostać zakupione na aukcjach. W przypadku gdy instalacja nie znajduje się na liście sektorów narażonych na ucieczkę emisji (przykładowo sektor ciepłowniczy) otrzyma ona maksymalnie 80% potrzeb. Przy przyjęciu wyśrubowanego benchmarku, przydział rzeczywisty, przykładowo w sektorze ciepłowniczym, może być na poziomie 50% potrzeb danej instalacji. Zasada ta dotyczyć będzie także instalacji ubiegających się o przydziały uprawnień z rezerwy dla nowych instalacji.

Trzecią i ostatnią grupą instalacji będą, tzw. producenci energii elektrycznej dla których będzie obowiązywała zasada zakupu 100% uprawnień na aukcjach. Wątkiem w tej grupie instalacji mogą być wybrane elektrownie i elektrociepłownie z niektórych nowych państw członkowskich, w które spełniają określone w dyrektywie EU ETS wymogi. Miedzy innymi sektor energetyczny w Polsce kwalifikuje się potencjalnie do otrzymania tzw. derogacji od obowiązku zakupu uprawnień na aukcji. Z tego tytułu wybrane instalacje mogłyby się ubiegać o maksymalnie 80% bezpłatnych uprawnień w 2013 r., jednakże wielkość tego przydziału będzie się stopniowo zmniejszać do 0% w roku 2020. Nowe zasady alokacji uprawnień począwszy od 2013 roku są aktualnie przedmiotem intensywnych prac grup roboczych Komisji Europejskiej. Wynik prac grup roboczych w postaci projektu decyzji Komisji Europejskiej zostanie poddany pod głosowanie państw członkowskich na Komitecie ds. Zmian Klimatu, co jest zaplanowane na przełom października i listopada br. Natomiast planowane przyjęcie przedmiotowej decyzji przez Komisję Europejską zostało przełożone z grudnia br. na marzec roku 2011. 

Przypisy:
1. Aktualnie trwają prace w Komisji Europejskiej nad określeniem okresu referencyjnego służącego do oszacowania produkcji. Ostatnio Komisja Europejska zaproponowała medianę z lat 2005-2010. Możliwa jest tez średnia z tego okresu. 

Przemysław Sikora, 
KASHUE-KOBiZE dla ChronmyKlimat.pl

Przemysław Sikora pracuje w Zespole Strategii w Krajowym Administratorze Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (KASHUE) oraz Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) w Instytucie Ochrony Środowiska w Warszawie. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z wdrożeniem pakietu energetyczno-klimatycznego UE, w szczególności zasadami alokacji bezpłatnych uprawnień w III okresie EU ETS.


Zastrzeżenie: Poglądy wyrażone w artykule są własnymi autora i nie należy ich utożsamiać z oficjalnym stanowiskiem KASHUE-KOBiZE lub polskiego rządu.