Dlaczego "Klimat bez sadzy"?

Pył zawieszony oraz sadza, zgodnie z wynikami najnowszych badań przyczyniają się do ocieplenia klimatu. Związki sadzy i pyłu zawieszonego wpływają negatywnie na zmiany klimatyczne na trzy sposoby. Po pierwsze, pochłaniają ciepło słoneczne powodując ogrzanie najbliższego otoczenia (efekt bezpośredni); po drugie, wchodzą w interakcję z chmurami oraz wpływają na charakterystykę opadów (efekt pośredni); po trzecie, osiadając na śniegu zmniejszają jego zdolność odbijania promieni wpływając na efekt albedo oraz przyspieszają początek wiosennego topnienia. Powstałe w wyniku aktywności ludzkiej na półkuli północnej sadza i pyły poprzez ruchy powietrza przemieszczają się nad Arktykę i osiadają na powierzchni śniegu przyspieszając jego topnienie.

Nadmierne stężenia sadzy i pyłów zawieszonych w powietrzu wpływają negatywnie nie tylko na zmiany klimatu. Mają one duży wpływ na zdrowie ludzi, którzy oddychają powietrzem zanieczyszczonym tymi substancjami. Podjęcie tematyki zdrowia i zwrócenie uwagi opinii publicznej oraz decydentów na negatywne skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza może przyczynić się do podjęcia skutecznych działań w celu ograniczenia stężenia tych substancji w powietrzu. To w konsekwencji doprowadzi do ograniczenia negatywnego wpływu tych substancji na klimat. Kwestie zdrowia ludzkiego oraz klimatu idą ze sobą w parze.

Ochrona klimatu chroni twoje zdrowie

Pyły negatywnie wpływają na ludzki organizm. Największym zagrożeniem związanym z pyłem dla zdrowia ludzkiego są jego dwie własności:

• rozmiar cząstki: cząstki pyłu PM10 i pyłu PM2,5 są bardzo drobne. W związku z tym mogą wnikać do układu oddechowego i krwionośnego powodując zwiększone ryzyko zachorowań oraz ogólne osłabienie tych układów;
• skład chemiczny cząstki: na powierzchni pyłów przenoszone są toksyczne związki chemiczne niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego, takie jak: metale ciężkie (arsen, nikiel, kadm, ołów) oraz WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym benzo(a)piren).

Najbardziej podatne na negatywne działanie pyłu PM10 są układy oddechowy oraz krążenia. Stwierdza się, że pył zawieszony przyczynia się do zwiększenia ryzyka zawału oraz zachorowania na POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) lub zaostrzenia tej choroby. Jak wykazały badania przeprowadzone w Warszawie, osoby mieszkające w pobliżu jednej z ruchliwych ulic są 4 razy bardziej narażone na ryzyko zachorowania na POChP. Wieloletnie badania prowadzone w Niemczech udowodniły, że ryzyko zachorowania na POChP było 1,79 razy większe wśród kobiet zamieszkałych w odległości mniejszej niż 100 m od ruchliwych traktów komunikacyjnych. Również w grupie kobiet zdrowych, lecz mieszkających w pobliżu dróg, parametry wentylacyjne płuc były istotnie mniejsze w stopniu proporcjonalnym do wzrostu stężenia PM10. Autorzy podobnych badań wykonanych w Gliwicach uważają, że w populacji mieszkańców ulic centralnych, narażonych na wysokie stężenia PM10 (powyżej 90 µg/m³), prawdopodobieństwo wystąpienia przewlekłych schorzeń układu oddechowego jest około 10% wyższe.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest według danych World Health Organization (WHO) czwartą przyczyną zgonów na świecie. W Polsce POChP jest jedną z najczęściej występujących przewlekłych jednostek chorobowych, dotyka bezpośrednio około 15% populacji. Przebywanie w pobliżu ulic, gdzie poziom zanieczyszczeń jest wysoki, to tak jakby bierne palenie papierosów. Niektóre wyliczenia dowodzą, że godzinny spacer w takim miejscu, równa się wypaleniu 2 papierosów.

Skutkiem zanieczyszczenia powietrza może być również zwiększone zapotrzebowanie na lekarstwa oraz opiekę medyczną, zwłaszcza u osób cierpiących na dolegliwości związane z układem oddechowym lub krwionośnym. Prostą konsekwencją tego stanu rzeczy są większe wydatki w budżetach domowych na zdrowie, który to jest nadwyrężany w wyniku zanieczyszczenia powietrza. Płacimy więc za to, że oddychamy zanieczyszczonym powietrzem.

Jakość powietrza na Mazowszu

Wyniki opublikowanej przez mazowiecki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska rocznej oceny jakości powietrza za 2010 r. dla województwa mazowieckiego wskazują, że dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń pyłami zawieszonymi PM10 przekraczane są w obrębie czterech stref: aglomeracji warszawskiej, miasta Radom, miasta Płock oraz strefy mazowieckiej. Wielkość przekroczeń poziomów dopuszczalnych spowodowała, że strefy te zostały zakwalifikowane do klasy C, dla której istnieje ustawowy wymóg opracowania Programów Ochrony Powietrza.

Co odpowiada za zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10?

Na świecie jest wiele źródeł pochodzenia sadzy i pyłu zawieszonego. Większość z nich to wypalanie terenów oraz spalanie biopaliw w celach kuchennych i ogrzewania domostw. W krajach wysoko rozwiniętych jednym z głównych źródeł emisji sadzy i pyłów zawieszonych jest transport samochodowy.

W Radomiu największy udział w emisji pyłu zawieszonego PM10 ma emisja powierzchniowa (68%) związana głównie z ogrzewaniem indywidualnym. Duże znaczenie ma też emisja liniowa (transport samochodowy) (24%). Stosunkowo nieduży (8%) udział ma emisja punktowa. W przypadku strefy miasta Płock, największy udział w emisji pyłu zawieszonego PM10 ma emisja powierzchniowa (90%) – głównie ogrzewanie indywidualne. Ruch samochodowy odpowiedzialny jest za 67% zanieczyszczeń powietrza pyłem zawieszonym PM10 w stolicy.

Z analizy WIOŚ wynika, że w Warszawie największym problemem są emisje z transportu samochodowego. Wobec powyższego, codzienne wybory mieszkańców Warszawy, aby zamiast samochodów wybierać transport publiczny lub rower stają się cywilizacyjnymi koniecznościami.

Co zamierzamy osiągnąć?

Chcemy zmienić "Prawo ochrony środowiska" tak, aby współpraca między instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę powietrza (urzędy marszałkowskie, urzędy miast i gmin oraz WIOŚ) była bardziej ścisła, efektywna i skuteczna oraz nie sprowadzała się jedynie do wzajemnej wymiany korespondencji. Muszą powstać mechanizmy reagowania w sytuacji, w której po 4 latach od uchwalenia programu ochrony powietrza monitorowany stan zanieczyszczenia powietrza jest gorszy, niż był wcześniej. Czy w takim wypadku program nie powinien ulec nowelizacji?

Nie jest dopuszczalne, aby informacja o zanieczyszczeniu powietrza była rozpowszechniania jedynie w sposób bierny, wyłącznie za pomocą strony internetowej, na której zamieszczone informacje są stosunkowo mało zrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy. Trzeba umieszczać tablice informacyjne o zanieczyszczeniu w najbardziej ruchliwych miejscach miasta, aktywnie rozsyłać informacje do instytucji (np. szkół, parafii) i osób prywatnych znajdujących się w najbardziej narażonych na zanieczyszczenie obszarach i podawać informacje w sposób tak zrozumiały, jakby to była prognoza pogody.

Władze kraju i miejsc narażonych na nadmierne zanieczyszczenia powietrza muszą nauczyć się podejmować skuteczne decyzje ograniczające zanieczyszczenie powietrza. W programach ochrony powietrza musi znajdować się ocena/szacunek potencjalnego ograniczenia zanieczyszczenia powietrza związana z wpisaną do niego inwestycją. Jeśli chodzi o transport, potrzebne są działania mające na celu ograniczenie ruchu samochodów w centrum miast, inwestycje w transport zbiorowy, np. rozwinięcie sieci kolejowej czy systematyczne likwidowanie barier dla rowerzystów oraz promocja aktywnego stylu życia. Zrozumieli to Niemcy wdrażając system plakietek dla samochodów określających poziom emisji pyłów z każdego pojazdu i zakazując wjazdu do miast samochodom przekraczającym określony poziom – oni już ograniczyli zapylenie swoich miast o blisko 50%. Zrozumieli to Belgowie całe śródmieście Brukseli ustanawiając strefą ruchu z prędkością nie większą niż 30 km/h. Dlaczego nie mielibyśmy zrozumieć tego i my Polacy?

Bibliografia:

1. Program Ochrony Powietrza dla strefy aglomeracji warszawskiej

2. Program Ochrony Powietrza dla strefy miasta Radom

3. Program Ochrony Powietrza dla strefy miasto Płock

4. Roczna Ocena Jakości Powietrza w woj. mazowieckim za 2010. www.wios.warszawa.pl/download.php?s=1&id=1349

5. Joanna Chorostowska-Wynimko, "Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)", www.klimatazdrowie.pl/index.php?strona=zagrozenia&artykul=30

6. "Sadza a klimat", www.klimatbezsadzy.pl/?q=node/1

7. Artur Badyda, "Wpływ ruchu na poziom zanieczyszczeń powietrza oraz ryzyko chorób układu oddechowego".