Na zlecenie organizacji zaangażowanych w ochronę klimatu (WWF, Greenpeace i CAN-Europe) IEEP we współpracy z Öko Institut zbadały, jak dodatkowe wysiłki związane z przejściem na cel 30% dla całej UE mogłyby zostać rozłożone pomiędzy poszczególne państwa Wspólnoty. Raport z badania, zatytułowany "Achieving more climate ambition in the EU: distribution options" ("Większe ambicje redukcyjne UE: możliwości podziału wysiłków") analizuje różne zasady rozdzielania zobowiązań. Autorzy zwracają szczególną uwagę na rozmieszczenie geograficzne potencjału redukcji emisji, który jest stosunkowo wyższy w mniej zamożnych, nowych państwach członkowskich. Wiąże się to z koniecznością mobilizacji dodatkowych zasobów finansowych, które umożliwią wzmocnienie redukcji emisji bez narażania na szwank wzrostu gospodarczego tych krajów.

Autorzy raportu wyjaśniają znaczenie decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego (effort sharing)¹ w kontekście polityki klimatycznej UE, a zwłaszcza pakietu klimatyczno-energetycznego z 2009 r. Widać wyraźnie, że polityka UE opiera się na kompromisie pomiędzy strategią, którą można uznać za oszczędną na skalę europejską, a takim podziałem wysiłków redukcyjnych, który powoduje, że większa odpowiedzialność i większe koszty spoczywają na zamożniejszych państwach członkowskich.

Na tym tle przeanalizowano cztery różne podejścia do podziału dodatkowych wysiłków redukcyjnych wymaganych do osiągnięcia celu 30% pomiędzy kraje członkowskie i wypracowano następujące scenariusze:

Scenariusz 1: podział dodatkowych wysiłków redukcyjnych dokonuje się według tego samego wzoru co obecnie dla celu 20%, czyli wg PKB na mieszkańca. W rezultacie dokonuje się podziału, w którym bardziej zamożnym krajom członkowskim zostaje przydzielona większa część dodatkowych redukcji, podczas gdy kraje mniej zamożne otrzymują mniejsze zobowiązania.

Scenariusz 2: dodatkowy wysiłek redukcyjny rozdzielany jest na podstawie szacunkowych kosztów krańcowych redukcji (przy wykorzystaniu modelu POLES – Prospective Outlook on Long-term Energy Systems). To podejście skutkuje ogólnie dużo niższymi kosztami w skali całej UE, równocześnie oznacza jednak dużo wyższe koszty dla mniej zamożnych państw członkowskich (model POLES zakłada, że to właśnie tam zlokalizowane są dodatkowe, najbardziej opłacalne możliwości ograniczenia emisji).

Scenariusz 3: dodatkowe wysiłki są rozdzielane na podstawie hybrydowego klucza dystrybucji, który łagodzi skutki podziału opartego na szacunkowych kosztach krańcowych poprzez włączenie czynnika PKB, tak że koszt wykorzystania potencjału reprezentuje tę samą proporcję PKB we wszystkich krajach UE. Można to postrzegać jako kompromis między scenariuszem 1. opartym na PKB na głowę i scenariuszem 2. bazującym na opłacalności.

Scenariusz 4: dodatkowy wysiłek rozdzielany jest między kraje członkowskie według prognozowanego udziału w strukturze emisji UE w 2020 r. Podejście to przypisuje dodatkowe redukcje emisji tym krajom członkowskim, które w 2020 będą emitować najwięcej gazów cieplarnianych. Bierze się również pod uwagę wzrost emisji przewidziany w przypadku niektórych krajów w okresie od dnia dzisiejszego do 2020.

Nie ulega wątpliwości, że większe ambicje redukcyjne Europy wiążą się z koniecznością uwzględnienia kosztów redukcji i specyficznych uwarunkowań w poszczególnych krajach. Bez względu na to, jak zostanie rozdzielony dodatkowy wysiłek redukcyjny, potrzeba będzie znaczących inwestycji zarówno publicznych, jak i państwowych. W ostatnich latach udało się pokazać korzyści płynące z inwestycji w walkę ze zmianami klimatu oraz przejścia na zieloną gospodarkę, jednak wciąż pozostaje pytanie skąd brać na nie środki, zwłaszcza w mniej zamożnych państwach Europy Środkowo-Wschodniej.

Autorzy raportu przeanalizowali istniejące mechanizmy elastyczności, które w ramach polityki UE mogłyby pomóc mniej zamożnym państwom członkowskim pozyskać dodatkowe środki na działania związane ze zwiększeniem celu redukcyjnego.

– Możliwość transferu uprawnień do emisji pomiędzy krajami członkowskimi – potencjalne źródło przychodu dla niektórych krajów, zwłaszcza dla tych, które mają nadwyżkę uprawnień. Skala przychodu zależy od wysokości nadwyżki i ceny uprawnień. Wyższy cel redukcyjny zmniejszy ilość nadwyżek, ale podniesie cenę uprawnień.

– Projekty Wspólnych Wdrożeń wewnątrz UE – szansa na skierowanie inwestycji do mniej zamożnych krajów UE. Podniesiony cel redukcyjny zwiększy ilość tego typu inwestycji.

– Aukcje uprawnień do emisji w ramach systemu UE ETS – bardziej ambitny cel redukcyjny to większe ograniczenia w handlu emisjami oraz mniej uprawnień na aukcjach, ale równocześnie podniesie się wartość rynkowa uprawnień.

Podsumowując, można zidentyfikować kilka potencjalnie interesujących źródeł przychodu i różne możliwości inwestycji – wszystkie wymagają jednak głębszej analizy w kontekście celu redukcyjnego podniesionego do 30%.

Kolejną szansę na wsparcie finansowe dla krajów mniej zamożnych w kwestiach związanych z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych może stanowić nowy budżet UE na lata 2014-2010, opracowywany obecnie jako podstawa nowych Wieloletnich Ram Finansowych UE. Istnieje szansa zwiększenia środków przydzielanych na działania na rzecz ochrony klimatu, zarówno w postaci wyodrębnionej pozycji budżetowej, jak i w tych sektorach, na które przeznacza się najwięcej środków, tj. badania i rozwój, rolnictwo, rybołówstwo, ochrona środowiska, a przede wszystkim polityka spójności i wsparcia dla regionów.

W ramach budżetu istnieją też inne potencjalne możliwości wsparcia dla mniej zamożnych krajów członkowskich:

- utworzenie nowego funduszu wspierającego działania skierowane na przeciwdziałanie zmianom klimatu i adaptację,

- przeznaczenie większej części istniejących funduszy na kwestie klimatyczne,

- podniesienie znaczenia kryteriów środowiskowych, zwłaszcza tych związanych z klimatem, podczas przydzielania określonych funduszy.

Raport IEEP pokazuje, że połączenie polityki klimatycznej i budżetu UE z bardziej ambitnym celem redukcyjnym jest możliwe. Nie ulega wątpliwości, że wśród wielu przedstawionych opcji trudno znaleźć idealne rozwiązanie, jednak jeśli chcemy uzyskać porozumienie w kwestii celu 30% jeszcze w tym roku, warto rozważyć każdą z nich. Pewne jest, że dodatkowe obowiązki redukcyjne powinny być rozdysponowane z rozwagą i przy pomocy bezpiecznych dla gospodarki rozwiązań prawnych.

Przypisy:

1. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Redakcja ChronmyKlimat.pl zezwala na przedruk tego artykułu, pod warunkiem podania źródła tekstu i zamieszczenia linku do portalu lub podlinkowanego logotypu.