Obok tego wszystkiego działa kilkadziesiąt wielkich elektrowni i elektrociepłowni, postawionych w ubiegłym wieku, które spalają węgiel kamienny i brunatny. Uzyskujemy w ten sposób ok. 90 % elektryczności dla całego kraju. Przy okazji pyły i gazy z naszych molochów produkujących prąd i ciepło rozprzestrzeniają się nie tylko po Polsce, ale i poza nią. Czy owe „mamuty energetyczne" muszą trwać wiecznie? Byłoby lepiej, gdyby w ciągu najbliższych 20-30 lat okazy te odeszły do historii techniki i stały się obiektami muzealnymi.

Koszty zanieczyszczeń. Kto za to płaci ?

W skład zanieczyszczeń powietrza pochodzących z wielkich elektrowni wchodzą liczne związki chemiczne: gazy: SO₂, NO_x, O₃, NH₃, CO₂, CH₄, N₂O; metale ciężkie: Cd, Ni, Pb, Hg, Cr; inne: dioksyny, NMVOC- niemetanowe związki organiczne.

Gazy i pyły pochodzące ze spalania węgla wywołują szereg niekorzystnych zjawisk, jak:

- utratę zdrowia ( min. choroby układu oddechowego i krążenia)
- szkody materialne ( korozja metali, niszczenie elewacji budynków itp.),
- szkody w zbiorach (obniżenie płodów rolnych, straty w lasach),
- utratę bioróżnorodności
- globalne ocieplenie ( zagrożenie życia, powodzie , straty w rolnictwie, turystyce itp.).

Wydawać by się mogło, że bilans produkcji energii jest prosty: koncerny energetyczne kupują i spalają węgiel, a dają nam prąd i ciepło. Osiągają przy tym pewien zysk, ponieważ za energię musimy płacić.

Szerszy wynik działania elektrowni i ciepłowni węglowych jest bardziej złożony. Jeżeli uwzględnimy wszystkie koszty następstw związanych z wytwarzaniem energii, okaże się, że za prąd i ciepło płacimy dużo więcej.

Te koszty w ekonomii nazywa się zewnętrznymi lub czasem osieroconymi. Gdyby zostały uwzględnione u źródeł, krajowy sektor energetyczny byłby nam winien każdego roku ok. 30 mld zł. Koszty te jednak nie obciążają producentów energii. Opłacane są poza rachunkami za prąd i ciepło. Ukryte są w wielu zwiększonych nakładach budżetowych. Uciekają także z prywatnych kieszeni, najczęściej jako wydatki związane z utratą zdrowia. 

Skutki zdrowotne powodowane przez emisję zanieczyszczeń

Zanieczyszczenia powietrza pochodzące z elektrowni i elektrociepłowni węglowych mają złożony skład chemiczny i osiągają stężenia zagrażające zdrowiu ludzi. Związki te powodują wzrost częstotliwości wielu chorób oraz zwiększoną śmiertelność. Stany chorobowe mogą pojawić się nagle albo nasilają się stopniowo. Często zostają utrwalone w postaci chronicznych dolegliwości.

Rząd Polski chce jeszcze więcej węgla. Nowe odkrywki w Polsce ?

Koncerny energetyczne, przy poparciu polskiego rządu, forsują budowę dwóch wielkich odkrywek węgla brunatnego i elektrowni po 4 600 MW. Zlokalizowane byłyby jedna koło Lubina w województwie dolnośląskim, druga w Gubinie-Brodach, na terenie województwa lubuskiego.

Mniej węgla w gospodarce – polityka ochrony klimatu i zdrowia UE

Zdecydowana większość państw Unii Europejskiej w swojej polityce uwzględnia wpływ spalania węgla i innych paliw kopalnych na zdrowie ludzi, równowagę ekosystemów i ocieplenie klimatu. Bierze się też pod uwagę gospodarcze uzależnienie UE od importu surowców kopalnych, które zawsze jest groźne dla bezpieczeństwa. Wysoko rozwinięte państwa europejskie stały się w świecie liderami aktywnej polityki ochrony klimatu. Jednym z najważniejszych jej elementów jest dekarbonizacja, czyli stopniowe odchodzenie od wykorzystywania węgla w gospodarce, szczególnie w energetyce. Przygotowano ambitny harmonogram redukcji zużycia węgla w UE do 2050 r. pod nazwą Mapy Drogowej.

Weto Polski wobec polityki klimatycznej Unii Europejskiej
Co z naszym zdrowiem ?

Polska zawetowała zobowiązania krajów UE w zakresie polityki klimatycznej. Nie zgodziliśmy się w szczególności na zwiększenie poziomu redukcji CO₂ z 20 do 30 % w 2020 r. Argumentacja na rzecz weta oparta była na porównaniach z resztą świata. Pokazywano, że inne kraje nie redukują CO₂. Przedstawiciele Polski przekonywali, że najpierw musi dojść do ogólnoświatowego porozumienia, aby UE mogła podnosić zobowiązania. Podkreślano też, że w znacznie większym stopniu niż inne kraje jesteśmy uzależnieni od węgla i nie możemy sobie pozwolić na wysokie redukcje.

Argumentacja ta nie bierze pod uwagę zysków, które wynikają ze zmniejszenia zużycia węgla w energetyce. Raport HEAL i HCWH przygotowany w 2010 r. [2], a więc przed wetem Polski, opisuje korzyści zdrowotne płynące z podniesienia poziomu redukcji CO₂ do 30%. Wymierne oszczędności, które za tym idą szacuje się dla mieszkańców UE w zakresie od 10,5 mld Euro do 30,5 mld Euro w 2020 r. (dla Polski 1,4- 4 mld Euro).

Żeby zredukować emisje CO₂ o 30 % do 2020 roku, trzeba ponieść dodatkowe koszty, które obliczono na ok. 46 mld Euro (0,3 % PKB UE). Wystarczy zatem przy ostrożnych i pesymistycznych szacunkach ponad 4 lata, aby nastąpił zwrot poniesionych nakładów. Przy wariancie najbardziej korzystnym okres ten trwałby tylko 1,5 roku.

Spośród 27 krajów Unii Europejskiej jedynie Polska wetuje Mapę Drogową, czyli harmonogram działań wpisanych w europejską politykę klimatyczną do 2050 roku. Czy rządowym decydentom nie zależy na poprawie zdrowia obywateli i ochronie klimatu? „Liberum veto" źle się skończyło dla Polski szlacheckiej. Nie wyciągnęliśmy wniosków z lekcji z historii. W tym wypadku zwycięża interes czterech monopoli energetycznych. Poza obroną archaicznej, węglowej energetyki nie widać żadnych korzyści.

Rząd broniąc starego modelu produkcji energii, zmniejsza szanse uczestniczenia naszego kraju w postępie technologii energetycznych. Weto Polski nie służy ani postępowi w gospodarce, ani naszemu zdrowiu!