W 2001 r. Wspólnota Europejska przyjęła dyrektywę dotyczącą krajowych poziomów emisji (tzw. dyrektywa NEC [1]) w celu ograniczenia emisji do atmosfery i gleby czterech rodzajów zanieczyszczeń powietrza. Miała przeciwdziałać zakwaszaniu i eutrofizacji wrażliwych ekosystemów oraz zmniejszyć ilość ozonu w warstwie przyziemnej, szkodzącego ludziom oraz zaburzającego wegetację.

Dyrektywa ma pomóc w osiągnięciu długoterminowych celów Unii dotyczących jakości powietrza, wskazanych w szóstym programie działań na rzecz środowiska (6th European Action Plan – EAP). Aby zrealizować to zamierzenie w dyrektywie ustalono zestaw wiążących pułapów emisji, które muszą zostać spełnione do roku 2010 i w latach następnych, zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i przez poszczególne państwa. Dotyczą one czterech istotnych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki (SO₂), tlenków azotu (NO_X), niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO) oraz amoniaku (NH₃).

W raporcie "Ocena postępów w realizacji dyrektywy UE ws. krajowych poziomów emisji"" [2] opublikowanym 18 października br. EEA ocenia postępy Wspólnoty w wypełnianiu celów środowiskowych i zdrowotnych dyrektywy NEC na rok 2010. Do analiz na przestrzeni dekady wykorzystano dwa różne rodzaje badań, które pozwoliły na uzyskanie dokładnego obrazu efektów działań. Pierwsze dane pochodzą z roku 2000 i zwane są "oryginalnym", najnowsze to zaktualizowane zgromadzone dane o emisjach na rok 1990 i 2010, zgłoszone w 2012.

Po porównaniu obu rodzajów danych stało się jasne, że wpływ na środowisko zanieczyszczeń objętych dyrektywą NEC w większości przypadków jest większy niż sugerowały to wyniki starej metody. Analiza jedynie "oryginalnych" danych może wskazywać, że Europa idzie w dobrym kierunku wypełniania celów. Jednakże, w ciągu ostatniej dekady zrozumienie procesów zanieczyszczenia atmosfery i jego wpływu na środowisko znacznie się pogłębiło, rozwinęły się techniki modelowania do obliczenia dyspersji zanieczyszczeń w skali regionalnej. Do badań krytycznych przekroczeń obciążeń zostały włączone także specyficzne aspekty ekosystemów. Dzięki najnowszym metodom okazało się, że część pierwotnych celów NEC nie została osiągnięta, a zła jakość powietrza utrzymuje się w wielu częściach Europy. Unia ma nadal zaległości w eliminowaniu zanieczyszczeń.

W analizie opublikowanej wcześniej, w czerwcu 2012 roku przez EEA zebrano oficjalne dane na 2010 rok i zaprezentowano, w jakim stopniu krajowe pułapy emisji zostały spełnione. Od 1990 do 2010 roku nastąpiły znaczące cięcia w emisji zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki (-82 proc.), niemetanowych lotnych związków organicznych (-56 proc.), tlenków azotu (-47 proc.) i amoniaku (-28 proc.). Niemniej, dwanaście państw członkowskich UE nie utrzymało emisji poniżej uzgodnionych pułapów. Były to: Austria, Belgia Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Malta, Niemcy i Szwecja. Według analizy około jedna trzecia europejskich mieszkańców miast jest narażona na zanieczyszczenia przekraczające limity UE.

"W czerwcu opublikowaliśmy raport na temat dyrektywy NEC, który pokazuje, że pomimo iż legislacja pomaga redukować emisje, zgodnie z pierwotnymi celami, to nadal są pewne problemy z ich osiągnięciem" – mówiła dyrektor wykonawczy EEA, Jacqueline McGlade. "Ale raport, który opublikowaliśmy dzisiaj stwierdza, że obecnie państwa członkowskie mają jeszcze więcej do nadrobienia w sprawie zanieczyszczeń powietrza niż wtedy, kiedy ostatnio przyglądano się danym naukowym. Dokument pokazuje jednocześnie, jak ważne jest ciągłe inwestowanie w wiedzę".

EEA wskazuje na konieczność dalszych badań i dokładniejszych analiz w celu ochrony zdrowia i środowiska przed niekorzystnymi skutkami zanieczyszczenia powietrza. Komisja Europejska obecnie prowadzi przegląd polityki UE w zakresie jego jakości. W ramach tych działań chce najpóźniej w 2013 roku zaproponować poprawioną dyrektywę NEC, która ma określać cele dla istotnych zanieczyszczeń do roku 2020 i później. Do tego czasu aktualna wersja, która wymaga od państw członkowskich utrzymania emisji poniżej pułapów krajowych, także w kolejnych latach po 2010, pozostaje w mocy.

 

***

 
Niektóre problemy związane z zanieczyszczeniami powietrza:

Eutrofizacja: Wysoka emisja amoniaku i tlenków azotu skutkuje przeżyźnieniem np. na łąk i dystroficznych jezior. Zgodnie z ówczesną wiedzą cel zmniejszenia obszarów ryzyka został spełniony, ale według obecnej eutrofizacja spowodowana depozycją atmosferyczną jest nadal poważnym problemem ekologicznym.

Zakwaszenie: Dwutlenki siarki, tlenki azotu i amoniak emitowane do powietrza przyczyniają się do zakwaszenia wody i gleby. Pomiędzy 1990 a 2010 rokiem UE zamierzała zmniejszyć o co najmniej połowę powierzchnię obszarów narażonych na zakwaszenie. Jednak biorąc pod uwagę nowe dane np. o wyższych stopach kwaśnych depozycji w lasach nadal istnieje wiele obszarów w Europie, gdzie cel nie jest jeszcze zrealizowany.

Ozon: Wdychanie dużych ilości ozonu może powodować problemy z oddychaniem i przyczynić się do przedwczesnej śmierci. Jego nadmierna ilość niszczy roślinność m.in. upraw i lasów. Zarówno zgodnie ze starą, jak i nową metodologią, cel ochrony upraw został w dużej mierze spełniony. Wyjątkiem są niektóre części południowej Europy, jak Hiszpania, Portugalia. Natomiast cel ochrony lasów, z wyjątkiem krajów skandynawskich i Wielkiej Brytanii, nie został wyraźnie osiągnięty w większości krajów Europy.

Przypisy:
1. Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (Dz.Urz.WE L 309 z 27.11.2001, s. 22).
2. Raport EEA "Evaluation of progress under the EU National Emission Ceilings Directive": www.eea.europa.eu/highlights/publications/evaluation-progress-nec-2012
 

OB, ChronmyKlimat.pl
na podstawie: www.eea.europa.eu, www.environmental-expert.com