Zdrowie publiczne na całym świecie jest narażone na wpływ wielu czynników takich jak zanieczyszczenie powietrza, czy skażenie wód. Każdego roku powodują one miliony przedwczesnych zgonów, rozprzestrzenianie się i rozwój wielu chorób, a także znaczące obniżenie jakości życia współcześnie żyjących ludzi. Wedle szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) czynniki środowiskowe powodują nawet 25% współczesnych chorób i zgonów w skali świata.

W Polsce od wielu lat odczuwa się negatywne skutki zanieczyszczenia środowiska. Głównym zagrożeniem środowiskowym zdrowia publicznego w naszym kraju jest zanieczyszczenie powietrza. Każdego roku powoduje ono ponad 45 tysięcy przedwczesnych zgonów. Ponadto przyczynia się do rozwoju i nasilenia chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, częstszej zachorowalności na nowotwory i wielu innych schorzeń.  Dodatkowo pogorszenie się  jakości zdrowia publicznego powoduje zewnętrzne koszty zdrowotne, które ponosi cała gospodarka.  W przypadku zanieczyszczenia powietrza w Polsce zewnętrzne koszty zdrowotne szacowane są na 12,9%  PKB (ok. 102 mld dolarów rocznie).

By osiągnąć przyjazny dla zdrowia ludzkiego stan środowiska, należy kompleksowo myśleć o obszarach działalności człowieka mogących wpływać destrukcyjnie na przyrodę. Jednym z takich obszarów jest energetyka. Produkcja energii jest procesem, w którym emitowanych jest wiele szkodliwych substancji do atmosfery. Jest to skutek spalania paliw kopalnych - węgla, ropy, gazu.

Polska jako kraj, w którym powietrze jest najbardziej zanieczyszczone w Unii Europejskiej powinna szczególnie zwrócić uwagę na możliwość redukcji zanieczyszczeń do atmosfery. Jednym ze sposobów jest zastępowanie energetyki węglowej przez odnawialne, przyjazne zdrowiu źródła energii. O tym można się przekonać czytając raport organizacji HEAL Polska*.

Według najnowszej publikacji HEAL pt. „Energia przyjazna zdrowiu. Czy i jak źródła energii wpływają na stan zdrowia publicznego?”- porównującej skutki zdrowotne poszczególnych źródeł produkcji energii - energetyka węglowa to jedno z najbardziej szkodliwych dla zdrowia źródeł energii, a spalania węgla w Europie należy zaprzestać do 2040 roku.

Jest to szczególnie zauważalne w Polsce, najbardziej zanieczyszczonym pod względem jakości powietrza kraju Unii Europejskiej, w którym energetyka w ponad 80% opiera się na wysokoemisyjnym spalaniu węgla. 

Z kolei odnawialne źródła energii, stanowiące 11,45 % miksu energetycznego (8,18% z wiatru, 0,21% ze słońca), przy stworzeniu sprzyjających warunków miałyby szanse w najbliższych dekadach stopniowo zastępować emisyjną energetykę ze źródeł konwencjonalnych.

Opinia ta wydaje się być szczególnie ważna w kontekście niedawnego przyjęcia nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii, która w znacznym stopniu zatrzymuje rozwój odnawialnej energetyki obywatelskiej (w szczególności przyczynia się do ograniczenia rozwoju energetyki wiatrowej). Energetyka odnawialna nie tylko jest przyjazna dla zdrowia, ale i wpływa na poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Rozwój produkcji energii ze źródeł odnawialnych przyczyni się do poprawy zdrowia publicznego w Polsce. Bardzo ważne jest także podnoszenie efektywności energetycznej oraz redukcja krajowego zużycia energii.

Jak sugeruje publikacja HEAL - odchodzenie od węgla powinno następować stopniowo. Do 2040 r. węgiel powinien całkowicie zniknąć z miksu energetycznego, a tymczasowe wsparcie dla systemu opartego o OZE powinno stanowić spalanie gazu. Organizacja podkreśla również znaczenie wykonywania kompleksowych analiz wpływu strategii energetycznych na zdrowie publiczne i zaangażowania sektora ochrony zdrowia w dyskusję na temat stosowanych źródeł energii oraz ich skutków zdrowotnych.

* Heal Polska (Health and Environment Alliance) – europejska organizacja typu non-profit, analizująca wpływ środowiska na zdrowie obywateli Unii Europejskiej.

Autor: Katarzyna Dmochowska, Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju, na podstawie  HEAL Polska