Około 3,1% europejskich lasów poniosło w ostatnich latach straty z tego tytułu, głównie w wyniku oddziaływań czynników biotycznych. W 2014 r. 23,9% drzew zostało zakwalifikowanych jako uszkodzone lub martwe. W Polsce w 2013 r. 21,55% drzew zaliczono do uszkodzonych.

Lasy

Lasy są ekosystemami o bardzo długim cyklu rozwojowym, sięgającym ponad 100 lat. Z tego powodu ekosystemy leśne są szczególnie wrażliwe na krótkotrwałe ekstremalne zjawiska pogodowe, które powodują wymierne straty doraźne, ale przede wszystkim przerywają ok. 100-letni cykl rozwojowy części lasu. Podobny, destrukcyjny wpływ   powodują czynniki biotyczne, szczególnie groźne są kaskadowe oddziaływania zagrożeń. Z uwagi na spodziewany wzrost częstotliwości, zasięgu i natężenia ekstremalnych zjawisk klimatycznych jak najbardziej wskazane jest przygotowanie systemu zarządzania skutkami klęsk żywiołowych.

Przebieg zmian klimatycznych jest w dużym stopniu nieprzewidywalny, zwłaszcza w skali regionalnej i lokalnej, dlatego wskazane jest skoncentrowanie działań adaptacyjnych na tych poziomach. Biorąc pod uwagę przewidywane regionalne zróżnicowanie zmian klimatycznych należy oprzeć gospodarkę leśną na zweryfikowanej regionalizacji przyrodniczo-leśnej w taki sposób, aby nowo ustalone regiony obejmowały obszary narażone na zbliżone oddziaływania klimatyczne. Zalecane jest także sporządzanie scenariuszy i map zmian klimatu o zasięgu regionalnym. Na bazie już istniejącego monitoringu lasów możliwe jest utworzenie systemu monitorowania wpływu zmian klimatycznych w regionach, wprowadzając do niego szereg  wskaźników o istotnym znaczeniu dla poszczególnych rejonów.

Przydatnym sposobem przekazywania  informacji o zalecanych działaniach adaptacyjnych na forach lokalnych mogą być specjalistyczne bazy danych, przykładowo zawierające  informacje o zakończonych  lub realizowanych przedsięwzięciach oraz działaniach adaptacyjnych, przedstawiane m.in. przez ich autorów.

Problemem o znaczeniu ogólnokrajowym w systemie monitorowania lasów jest monitoring podstawowego typu drzewostanu sosnowego. Sosny są gatunkiem o niskich wymaganiach glebowych i tolerancyjnym na zmiany klimatu ale ze względu na płytki system korzeniowy- mało odpornym na huragany. Zbierane informacje pozwolą na ewentualne zamiany lasów sosnowych na lasy mieszane w określonych rejonach.

Adaptacja do zmian klimatu

Do przedsięwzięć najbardziej efektywnych z punktu widzenia adaptacji lasów do zmian klimatu należą:

• promowanie gatunków lepiej dostosowanych do zmian klimatu i bardziej wobec nich tolerancyjnych
• hodowla drzewostanów mieszanych
• sadzenie gatunków odpornych na zmiany klimatu  w określonych regionach
• przemieszczanie w przestrzeni geograficznej gatunków lepiej adaptujących  się w innych regionach
• wyprzedzające sygnalizowanie zagrożeń i promowanie skutecznych sposobów zwalczania szkodników

W działaniach adaptacyjnych ważną rolę odgrywa współdziałanie z sektorem wodnym. Niedostępność zasobów wodnych  może ograniczyć działania adaptacyjne eliminując gatunki o zwiększonych wymaganiach wodnych. Należy więc odtwarzać śródleśne zbiorniki i cieki wodne i dążyć do zachowania istniejących bagien i torfowisk. Z drugiej strony, w zlewniach im wyższa jest lesistość tym wyższa jest stabilność zasobów wodnych w przypadku zmian klimatu i tym większy jest potencjał naturalnej  retencji wody (zwłaszcza wody zimowej). Optymalnym rozwiązaniem dla zlewni może być system wzajemnego wspierania gospodarki leśnej i wodnej. Wymaga to nowego podejścia do urządzania lasu, tak, aby w przyszłości rejony leśne obejmowały obszar całej zlewni. Las rosnący na stokach gór może zatrzymać wiele wody w czasie burz, leśne gleby i ściółka w czasie dużych opadów mogą też zatrzymać  wodę.

Działania zmierzające do zwiększenia sekwestracji dwutlenku węgla w lasach należy dostosować do zmieniających się warunków klimatycznych. Przebudowa jednogatunkowych drzewostanów sosnowych z udziałem gatunków liściastych w siedliskach wilgotnych podwyższa znacznie absorpcję CO₂ i zawartość węgla organicznego w glebie, należy jednak mieć na uwadze, że ze wzrostem temperatury rośnie także emisja CO₂ z gleby.

Postępujące ocieplenie klimatu powodować będzie nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych i aktywizację szkodników i chorób grzybowych w lasach. Ograniczenie szkód w lasach zależeć będzie od determinacji w działaniach adaptacyjnych zmierzających do utrzymania stanu zdrowotnego drzewostanów.

Stanowisko Ministerstwa Środowiska w sprawie uwzględnienia pochłaniania CO₂ przez lasy w pakiecie klimatyczno-energetycznym Unii Europejskiej po 2020 roku

Na szczeblu unijnym dyskusja o włączeniu sektora leśnego do polityki klimatycznej UE toczy się od lat, jednakże do tej pory nie ustalono reguł obliczania wielkości redukcji CO₂ tym sposobem, m.in. ze względu na duży margines błędu oznaczania wielkości pochłaniania CO₂ przez lasy. W porozumieniu klimatycznym na szczycie COP21 w Paryżu dzięki polskim staraniom przyjęto zapis o uwzględnieniu pochłaniania CO₂ przez lasy w bilansie emisji. Ustalono także, że każde państwo – strona porozumienia – może w zakresie redukcji emisji podejmować swoje suwerenne decyzje. Minister prof. Jan Szyszko zapowiedział, że Polska podejmie aktywne działania, aby w negocjowanym obecnie pakiecie klimatycznym po 2020 r uwzględnić w redukcji emisji także pochłanianie CO₂ przez lasy. Wymagać to będzie zmian w unijnym prawie, m.in. w dyrektywie o handlu emisjami (ETS). W negocjacjach na temat reformy ETS bardzo poważnym problemem będzie ustalenie procedury raportowania pochłaniania CO₂. Uwzględnieniem leśnictwa w systemie handlu uprawnieniami są bardzo zainteresowane Lasy Państwowe. Podjęto już badania nad opracowaniem wskaźników do określenia poziomu pochłaniania CO₂ przez ekosystemy leśne, które są niezbędne do raportowania. Na podkreślenie zasługuje także fakt, że została już uruchomiona w Polsce prototypowa instalacja do pomiarów pochłaniania CO₂ przez lasy w Nadleśnictwie Tuczno. Lasy Państwowe zamierzają także w 2017 r utworzyć demonstracyjne Leśne Gospodarstwa Węglowe, które mają prowadzić gospodarkę leśną nastawioną na zwiększenie pochłaniania CO₂ z dokonywaniem pomiarów tego pochłaniania. Polsce, posiadającej 9,1 mln ha lasów, uwzględnienie pochłaniania CO₂ przez lasy jako sposobu redukcji emisji umożliwi spełnienie przyjętego w 2014 r celu unijnego obniżenia emisji CO₂ o 40% do 2030 r. W związku z podnoszonym przez niektóre kraje UE postulatem dalszego podwyższenia poziomu redukcji CO₂ na lata do 2030 i 2050 r. Rada Ministrów 15. marca br. podjęła uchwałę o niepodnoszeniu uzgodnionej przez UE obniżki redukcji CO₂ o 40%. W opinii rządu przyjęty w 2014 r poziom redukcji jest najwyższy w świecie i Unia powinna przede wszystkim skoncentrować aktualnie swoje wysiłki na zapewnieniu porównywalnych celów klimatycznych przez największe światowe gospodarki.

Źródło: www.klimada.mos.gov.pl