Pozycja konkurencyjna polskiego przemysłu pogarsza się zarówno na arenie międzynarodowej, jak i w UE. Do przyspieszenia tego procesu przyczyniają się również regulacje prawne zwiększające koszty działalności. Od 1 stycznia 2013 r., przedsiębiorstwa objęte systemem handlu emisjami będą zobowiązane do odpłatnego nabywania części uprawnień do emisji dwutlenku węgla do atmosfery, co spowoduje znaczny wzrost kosztów działalności.

Sytuację przemysłu pogarszają również regulacje dotyczące akcyzy. Przemysł zużywa energię elektryczną i gaz ziemny, a także, w niektórych instalacjach, węgiel. Energia elektryczna obłożona jest akcyzą w wysokości 20 zł za megawatogodzinę. Od 1 stycznia 2012 r. opodatkowany akcyzą zostanie węgiel i koks (według stawki 1,28 zł za 1 gigadżul wartości opałowej), a od listopada 2013 r., również gaz ziemny (też według stawki 1,28 zł za 1 gigadżul wartości opałowej).

W sytuacji braku działań ustawodawczych oraz systemowego wsparcia przedsiębiorstw objętych systemem handlu emisjami CO₂, polskie firmy będą podlegały coraz wyższym obciążeniom fiskalnym i parafiskalnym, które mogą wręcz zagrozić ich funkcjonowaniu.

W obecnej sytuacji, bardzo często nie jest już możliwe przerzucenie dodatkowych kosztów na klientów w cenach produktów, ani na rynku krajowym ani europejskim, z uwagi na ostrą konkurencję cenową. Niezbędne jest zatem podjęcie działań ustawodawczych i systemowych zmierzających do złagodzenia negatywnych skutków powyższych zmian. Chodzi o:

a) Wsparcie dla przemysłów energochłonnych rekompensujące wzrost kosztów energii od 2013 roku.

Na mocy dyrektywy 2009/29/WE w sprawie europejskiego systemu handlu emisjami państwa członkowskie powinny przeznaczyć przynajmniej 50 proc. dochodów uzyskanych ze sprzedaży aukcji uprawnień do emisji CO₂ na działania wspomagające przejście gospodarki na niskoemisyjną. Szacuje się, że przychody z aukcji wyniosą ok. 0,4 proc. PKB w 2015 roku i wzrosną do ok.0,8 proc. PKB w 2020 roku. Co więcej dyrektywa 2009/29/W dopuszcza również wsparcie przez państwo przemysłów energochłonnych najbardziej narażonych na wzrost kosztów energii.

Rząd Polski nie przedstawił jeszcze żadnych planów wydatkowania przychodów z tytułu sprzedaży uprawnień do emisji CO₂, jak również nie ustosunkował się do możliwości i sposobu wsparcia przemysłów energochłonnych narażonych na wzrost kosztów energii od 2013 roku.

b) Zwolnienie z akcyzy

Przepisy wspólnotowe dotyczące akcyzy, czyli tzw. dyrektywa energetyczna (dyrektywa Rady 2003/96/WE), przewidują szerokie uprawnienia dla państw członkowskich w zakresie zwolnień i obniżania stawek akcyzy. Praktycznie wszystkie kraje UE oprócz Polski wprowadziły powyższy przepis dyrektywy energetycznej, zwalniając od akcyzy energię elektryczną, gaz ziemny i węgiel zużywane w sektorach objętych powyższym przepisem. Brak analogicznych rozwiązań w Polsce, powoduje znaczące pogorszenie się pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw w UE.

Dlatego PKPP Lewiatan proponuje stworzenie systemu wsparcia dla przemysłów energochłonnych ze środków publicznych uzyskanych przez budżet ze sprzedaży uprawnień do emisji CO₂. Powinien powstać fundusz wspierający przejście gospodarki na niskoemisyjną. Konieczna jest też bezpośrednia pomoc państwa dla przemysłów energochłonnych poprzez rekompensaty za wzrost cen energii (zwolnienia z obciążeń fiskalnych lub zwolnienie z części opłat za energię - np. Niemcy zwolniły przemysł energochłonny z opłaty przesyłowej (ok. 17,5 proc. ceny energii elektrycznej płaconej przez odbiorców przemysłowych w Niemczech). Pomoc publiczna państwa możliwa jednak będzie po wprowadzeniu stosownych zmian do ustawy o pomocy publicznej.

Lewiatan proponuje też wprowadzenie przez Polskę zwolnień od akcyzy dla energii elektrycznej, gazu ziemnego oraz węgla, zużywanych w procesach objętych dyrektywą energetyczną.

Uwzględnienie proponowanych rozwiązań przyczyni się do ograniczenia negatywnych skutków wzrostu kosztów działalności firm w związku ze zmianą zasad funkcjonowania systemu handlu emisjami i pozwoli na dalszy rozwój polskiego przemysłu. Jednocześnie, proponowane zmiany nie będą miały negatywnego wpływu na poziom ochrony interesów budżetu państwa. Dedykowany fundusz, pomoc publiczna, jak i zwolnienia od akcyzy zostaną zrekompensowane wpływami do budżetu z tytułu sprzedaży uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Co więcej, w dalszej perspektywie wdrożenie tych rozwiązań powinno wygenerować korzyści dla budżetu, z uwagi na poprawę kondycji finansowej przedsiębiorstw, zwiększenie zatrudnienia oraz prowadzonych przez nie inwestycji. Brak działań ustawodawcy będzie skutkować znacznym pogorszeniem się sytuacji polskiego przemysłu, a nawet może zagrozić funkcjonowaniu niektórych przedsiębiorstw.