Większość z nas nie zastanawia się nad dalszymi losami odpadów powstających w gospodarstwach domowych, wszystkie składując do jednego pojemnika. Brak podstawowej wiedzy i nieefektywna gospodarka Polaków sprawia, że jedynie 20 proc. odpadów z tworzyw sztucznych poddawanych jest ponownemu przetworzeniu, a z 8 proc. odzyskuje się energię. Reszta trafia na wysypiska.

W świetle dzisiejszego zapotrzebowania na surowce i energię jest to zjawisko bardzo niepożądane. Zwraca na to uwagę fundacja PlasticsEurope Polska, która już po raz czwarty ruszyła z kampanią społeczną o konieczności właściwego postępowania z tworzywami sztucznymi.

Kraje rozwinięte produkują coraz większe ilości odpadów, które należy zagospodarować. Większa część tworzyw sztucznych zostaje składowana na wysypiskach, pomimo że ma ogromną wartość użytkową, którą można uzyskać na trzy sposoby: recykling mechaniczny, surowcowy oraz odzysk energii.

W wyniku obróbki mechanicznej otrzymujemy regranulat lub recyklat, nadający się do ponownego przetworzenia. Stosuje się ją przy tworzywach czystych i jednorodnych, jak np. butelki PET i ramy okienne z PCV. Kiedy odpad jest złożony z kilku różnych tworzyw lub zanieczyszczony, stosuje się jego rozkład surowcowy pod wpływem temperatury lub reakcji chemicznej. Produktami reakcji są głównie ciekłe węglowodory i gazy.

Do odzysku energii wskazane są odpady złożone lub zanieczyszczone pochodzące z gospodarstw domowych, a także zużyty sprzęt elektryczny i części samochodowe. Podczas ich bezpośredniego spalania odzyskiwana jest energia wykorzystywana do produkcji prądu, ciepło oraz woda.

Z odpadów stałych można również otrzymać wtórne paliwa stałe (WPS, ang. solid refused fuels), cechujące się wysoką kalorycznością. Mogą one z powodzeniem zastąpić paliwa kopalne w przemyśle energochłonnym, szczególnie cementowym. Podczas ich spalania w piecach nie powstają szkodliwe dioksyny. Zużycie WPS w cementowniach systematycznie rośnie i szacuje się, że w ciągu kilku lat uda się pokryć zapotrzebowanie tego sektora, wynoszące 1500-1700 tys. ton/rok.

Obecnie ropa naftowa jest substratem do produkcji większości tworzyw sztucznych. Mają one zbliżoną do ropy wartość kaloryczną. Mogą być więc wykorzystywane w przemyśle jako paliwa. Odzysk energii to najlepszy sposób zagospodarowania odpadów, jeśli ich recykling mechaniczny jest nieefektywny ekonomicznie lub technologicznie niemożliwy do przeprowadzenia. Utylizując odpady na wysypisku, bezpowrotnie tracimy ich potencjał.

Wysokie wymagania względem czystości spalin i pomiarów emisji powodują, że WPS w Polsce są niechętnie wykorzystywane w energetyce i ciepłownictwie. Jednak nowy „Krajowy plan gospodarki odpadami" oraz unijne przepisy mogą to wkrótce zmienić.

Przyjęta 19 listopada 2008 roku przez Parlament Europejski i Radę UE dyrektywa odpadowa 2008/98/WE wyznacza kierunki racjonalnego gospodarowania odpadami. W Polsce transpozycja tej dyrektywy do prawa krajowego opóźnia się (termin minął 12 grudnia 2010 roku). Implementacja odbywa się na kilku płaszczyznach. Do końca 2012 roku ma zostać przyjęta nowa ustawa o odpadach, a w lipcu 2011 roku parlament zatwierdził ustawę o zachowaniu porządku i czystości w gminach, według której odpady komunalne staną się własnością samorządów lokalnych. Inne elementy to zmiana ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z użytku i nowa ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

"Uregulowanie kwestii własności odpadów oceniane jest przez ekspertów jako decydująca zmiana w polskim prawodawstwie środowiskowym, która pomoże naprawić stan polskiej gospodarki odpadami. Odpady komunalne wytwarzane na danym terenie staną się własnością samorządu, co pozwoli gminom i regionom prowadzić racjonalną gospodarkę odpadami poprzez ekonomicznie uzasadniony odzysk zawartych w odpadach zasobów" – mówi Kazimierz Borkowski, dyrektor zarządzający fundacji PlasticsEurope.

Według fundacji "równie ważne są innowacyjne technologie, dobrze funkcjonująca infrastruktura i rachunek ekonomiczny dla danego procesu gospodarowania odpadami, aby można było zbudować efektywny ekologicznie i ekonomicznie system gospodarki odpadami". Każdy kraj ma inny model zarządzania odpadami, dlatego wybierając optymalny dla niego kierunek rozwoju należy wziąć pod uwagę uwarunkowania lokalne.

Zgodnie z założeniami rozwoju zrównoważonego unijne gospodarki powinny dążyć do ograniczania składowania tworzyw sztucznych na wysypiskach, elastycznie podchodząc do hierarchii ich odzysku:

• zapobieganie powstawaniu odpadów (reduce)

• przygotowanie do ponownego użycia (reuse)

• recykling (recycle)

• inne metody odzysku, w tym odzysk energii (recover)

• składowanie (disposal)

Właściwe zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych, dzięki odzyskowi energii, ograniczaniu emisji CO₂ (powstającego przy ich produkcji) i oszczędzaniu zasobów naturalnych, jest ekologicznie uzasadnione. Unia Europejska powinna dążyć, aby jej prawodawstwo odnośnie odpadów było również opłacalne ekonomicznie, zarówno pod względem wykorzystania surowców naturalnych, jak i energii na wszystkich etapach życia produktu.

***

PlasticsEurope jest jedynym stowarzyszeniem branżowym z siedzibą w Brukseli i przedstawicielstwami we wszystkich 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej. Prowadzi ścisłą współpracę partnerską ze stowarzyszeniami siostrzanymi, zrzeszającymi 50 000 przetwórców i ponad 1000 producentów maszyn, wspólnie z nimi reprezentując cały łańcuch wartości branży tworzyw sztucznych w Europie.

Redakcja ChronmyKlimat.pl zezwala na przedruk tego artykułu, pod warunkiem podania źródła tekstu i zamieszczenia linku do portalu lub podlinkowanego logotypu.