Szczelinowanie jest techniką używaną przez przemysł naftowy do rozsadzania podziemnych warstw skał łupkowych za pomocą płynów wtłaczanych pod wysokim ciśnieniem. Proces ten umożliwił przemysłowi naftowemu i gazowemu eksploatację pokładów paliw kopalnych, które były dotychczas niedostępne, i zainicjował ogromny wzrost liczby odwiertów w USA.

Obnażył również problemy związane z wydobyciem paliw kopalnych i spowodował ich nasilenie, od skażenia toksycznymi substancjami i degradacji ekologicznej po problemy społeczne łączące się z gospodarką opartą na eksploatacji zasobów. Poniżej kilka rzeczy, których my w USA dowiedzieliśmy się o szczelinowaniu i o przedsiębiorstwach wydobywczych.

1. Przedsiębiorstwa wydobywcze systematycznie niszczą społeczności lokalne w USA.

Przedsiębiorstwo naftowe przybywa do małej wsi. Wkrótce zanieczyszczenie środowiska i niewłaściwe użytkowanie lokalnych zasobów przez korporację wywołują powszechne oburzenie. Aby poskromić rebelię, przedsiębiorstwo zatrudnia byłych żołnierzy i taktyków wojskowych. Większość Amerykanów dufnie sądzi, że „takie rzeczy" mogą się zdarzyć tylko w miejscach takich jak Indonezja czy Niger. Lecz to jest historia z rolniczej Pensylwanii. Firma Range Resources wynajęła personel wojskowy w celu przeprowadzenia Operacji Psychologicznych (w skrócie PsyOps) na mieszkańcach Pensylwanii sprzeciwiających się wierceniom i szczelinowaniu hydraulicznemu. Jeden z członków kierownictwa firmy zajmującej się wydobyciem gazu łupkowego określił nawet ludzi przeciwstawiających się wierceniom mianem „rebeliantów" i zalecił innym przedsiębiorstwom wydobywczym lekturę podręcznika zwalczania partyzantki, przeznaczonego dla wojsk lądowych i piechoty morskiej USA.

Przedsiębiorstwa wydobywcze walczą również o zniesienie lokalnych zakazów szczelinowania i starają się zapobiegać ich uchwalaniu. W odpowiedzi na zagrożenia związane z wierceniami społeczności w rejonach pól naftowych i gazowych zaczęły wprowadzać lokalne zakazy szczelinowania. Przemysł wydobywczy odpowiedział procesami sądowymi i presją polityczną, próbując unieważnić decyzje podjęte na drodze demokratycznego głosowania.

2. Szczelinowanie hydrauliczne zanieczyszcza wodę i studnie oraz pozbawia wody całe miasta.

Jeśli wszystko przebiega zgodnie z planem, szczelinowanie skaża ogromne ilości czystej wody. Do przeprowadzenia procesu szczelinowania hydraulicznego konieczne jest wtłaczanie pod ziemię wielkich ilości wody – od dwóch do dziesięciu milionów galonów na jedno szczelinowanie (1 galon = 3,785 litra – przyp. red.), a w każdym szybie szczelinowanie może być wykonywane wielokrotnie. Woda ta jest celowo zaprawiona rakotwórczymi substancjami, w celu wytworzenia płynu do szczelinowania, którego większość pozostaje w szybie, uwięziona pod ziemią, na zawsze wyłączona z cyklu hydrologicznego. To, co wraca na powierzchnię, nazywane jest „płynem powrotnym" i jest mocno skażone mieszanką chemiczną zawierającą płyn do szczelinowania, a także pochodzące z głębi ziemi rozpuszczone sole i metale ciężkie. Według szacunków przemysłu w procesie szczelinowania w 2011 r. w Pensylwanii wytwarzano ok. 19 milionów galonów tych ścieków dziennie.

Jeśli coś nie idzie zgodnie z planem, płyn do szczelinowania przedostaje się do cieków wodnych, jest wlewany do strumieni i rzek lub też wycieka pod ziemię, zatruwając podziemne warstwy wodonośne.

Pensylwania: woda studzienna zanieczyszczona wskutek szczelinowania. Źródło: Les Stone / Greenpeace

W Teksasie zapotrzebowanie na wodę było tak duże, że w rezultacie na wiele dni zostało jej pozbawione całe miasto. Buduje się tam teraz ponad 60-milowy wodociąg, aby dostarczyć wodę do miasta Barnhart, a wszystko to z powodu zapotrzebowania na wodę ze strony przemysłu wydobycia gazu łupkowego.

3. Wbrew twierdzeniom przemysłu nie można dokładnie przewidzieć, co stanie się pod ziemią podczas procesu szczelinowania.

Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że intensywne szczelinowanie hydrauliczne (high volume fracking) jest nową technologią. Ta sama machina PR-owa przemysłu wydobycia gazu łupkowego, która wmawia nam, że szczelinowanie jest stosowane od dziesięcioleci, uważa za „ojca szczelinowania" nafciarza, Georga Mitchella. Mitchell zrewolucjonizował ten proces w 1997 r., dodając część „intensywną" („high-volume" part), i szczelinowanie jest dzisiaj wykonywane w zakresie i na skalę, które nie mają precedensu.

Tak więc badania nad prowadzonym na dużą skalę szczelinowaniem hydraulicznym zaczęły się bardzo niedawno. Badania w takich podstawowych kwestiach jak to, jak daleko pod ziemią mogą postępować szczeliny, już doprowadziły do odkrycia, że w rzeczywistości mogą one postępować o wiele głębiej, niż sądzili przedstawiciele przemysłu – co jest dla nich kłopotliwą rewelacją.

Inne badania wykazały, że cementowe i stalowe rury chroniące warstwy wodonośne przed płynem używanym do szczelinowania psują się w zatrważającym tempie, co prowadzi do skażenia studni wodnych.

4. Na skutek szczelinowania do atmosfery uwalniają się alarmujące ilości metanu i innych niebezpiecznych substancji.

Metan, podobnie jak dwutlenek węgla, jest gazem cieplarnianym. Lecz jest on gazem 105 razy silniejszym od dwutlenku węgla, co sprawia, że nawet umiarkowane wycieki metanu stanowią zagrożenie dla stabilności klimatu. Niedawne badania w Kolorado pokazały, że z odwiertów do szczelinowania uwalnia się oszałamiająca ilość 60 ton metanu na godzinę.

Niektórzy entuzjaści szczelinowania i gazu łupkowego twierdzą, że gaz jest dobrodziejstwem dla klimatu, ponieważ do atmosfery przedostaje się mniej gazów cieplarnianych niż w przypadku węgla. Lecz nawet oni przyznają, ze gaz jest lepszy od węgla, jeśli mniej niż 3,4% niespalonego metanu ucieka do atmosfery. Poziom wycieków w Kolorado, który osiąga 12%, wskazuje na to, że gaz łupkowy może być wielokrotnie bardziej szkodliwy dla naszego klimatu niż jakiekolwiek inne źródło emisji.

Ponadto gaz wyciekający z odwiertów do szczelinowania nie jest szkodliwy jedynie dla globalnego klimatu. Jest także niebezpieczny, gdy go wdychamy, ponieważ zawiera lotne związki organiczne (Volatile Organic Compounds – VOCs), które powodują wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych, w tym raka. Badania wykazały duże skażenie lotnymi substancjami organicznymi w wyniku szczelinowania.

Co możemy doradzić krajom, które znajdują się u progu szczelinowania?