Entuzjazm władz Polski i zapewnianie o osiągniętym sukcesie są więc zdecydowanie przedwczesne. Opinię taką potwierdza reakcja Komisji Europejskiej, która na doniesienia polskich mediów, iż „...KE wydała korzystną dla Polski decyzję ws. darmowych uprawnień do emisji CO₂”, musiała studzić euforyczne nastroje dyplomatycznie tłumacząc, że "...Komisja nie wydała jeszcze wytycznych i jest w trakcie konstruktywnych dyskusji z krajami członkowskimi, w tym Polską...". Miało to miejsce w lipcu 2010 roku, a nic nie wskazuje, aby od lipca coś się w tej sprawie zmieniło.

W rzeczywistości sytuacja nie jest więc wcale tak różowa, jak przedstawiają ją reprezentanci polskiego rządu. Inwestorzy, zdając sobie sprawę z niepewności stopy zwrotu inwestycji w nowe moce węglowe, rezygnują z kolejnych planów budowy elektrowni węglowych (ostatnio swoje plany zmieniły RWE i Vattenfall), wydanie przez Komisję Europejską wytycznych dotyczących wdrażania derogacji opóźnia się, Polski rząd robi dobrą minę do złej gry, a czasu niezbędnego na przygotowanie aplikacji o skorzystanie z derogacji jest z dnia na dzień coraz mniej (zgodnie z wymogami dyrektywy wniosek taki musi zostać złożony do końca września 2011 roku).

Dlaczego więc Polska z derogacji nie zrezygnuje?

Zwolennicy derogacji podają zazwyczaj 3 powody dlaczego konieczne jest przyznanie polskiej elektroenergetyce darmowych uprawnień po roku 2012. Wydaje się jednak, że w znacznym stopniu są to mity, poparte jedynie wybiórczymi argumentami, a nie całościową analizą wszystkich dostępnych rozwiązań, wraz z oceną ich skuteczności i kosztów:

1. Konieczne są inwestycje w nowe moce wytwórcze. „Zdemolowany autobus”, do którego prof. Żmijewski porównuje stan polskiej energetyki, faktycznie daleko już nie pojedzie, jednak warto zapytać dlaczego miałyby to być inwestycje właśnie w moce węglowe? Trzymając się transportowych metafor można stwierdzić, że inwestycje w wielkoskalową energetykę węglową to nie tylko jazda pod prąd światowych trendów, ale i droga do nikąd, bo sektor ten nie ma długoterminowych perspektyw rozwoju. Wystarczy wspomnieć, że w roku 2009 aż 61% nowych mocy wytwórczych zainstalowanych w UE pochodziło z odnawialnych źródeł energii, podczas gdy z węgla - jedynie 9%. Prognozy rozwoju rynku energetyki w Europie - np. scenariusz “EU energy trends to 2030” opublikowany przez Komisję w połowie września 2010 roku - jasno wskazują, że inwestycje w zieloną energię, a nie energetykę opartą na węglu, będą siłą napędową gospodarek w nadchodzących dziesięcioleciach.

2. Polska ośmieszyłaby się rezygnując z czegoś, o co tak usilnie zabiegała w 2008 roku. To mit, choć wydawać się może, że niezręcznie byłoby z derogacji zrezygnować po tym, gdy w grudniu 2008 roku nasz kraj jasno dawał do zrozumienia, że „derogacja albo śmierć”. Problemem byłoby też zapewne, jak w sytuacji rezygnacji z derogacji, wyglądałyby certyfikaty wiszące najprawdopodobniej nad biurkami przedstawicieli Green Effort Group, nagrodzonych w 2009 roku przez Ministerstwo Gospodarki za lobbing na rzecz darmowej alokacji (nazwany „Promowaniem zasad solidarności ekologicznej, opartej na połączeniu zasady zrównoważonego rozwoju z europejską koncepcją solidarności”)? Polska jednak ośmieszy się tym bardziej, im później przyzna, że z derogacjami jest koniec końców więcej problemów niż pożytku – w końcu negocjacje z Komisja, przygotowanie skomplikowanych wniosków i robienie dobrej miny do złej gry zabierają mnóstwo czasu i sporo kosztują. Ponadto czas spędzony na rozważaniach jak najlepiej zabezpieczyć przyznanie darmowych uprawnień, byłby lepiej wykorzystany gdyby przeznaczyć go np. na przygotowanie w terminie „Planu działań na rzecz OZE”, dostarczonego Komisji z półrocznym opóźnieniem.

3. Nie chcemy by ceny prądu wzrosły o 300%. Oczywiście nikt nie chce, aby ceny energii wzrosły trzykrotnie, jednak należy podkreślić, że darmowa alokacja uprawnień mieć będzie jedynie niewielki wpływ na cenę energii elektrycznej płaconej przez finalnego odbiorcę. Tylko w latach 2008 – 2010 ceny prądu wzrosły o 30%, chociaż uprawnienia do emisji przyznawane były w tym okresie za darmo. Na zliberalizowanych rynkach obrotu energią, jej producenci już dziś przenoszą koszt zakupu uprawnień na konsumentów, choć obecnie za uprawnienia nie muszą płacić, a więc koszt ich zakupu nie wpływa ujemnie na ich bilans płatniczy. Zabiegi o zapewnienie elektroenergetyce bezpłatnych uprawnień są więc w rzeczywistości zabiegami mającymi na celu ochronę finansowych interesów energetycznych gigantów, a nie troskę o portfele konsumentów energii. Przyznanie derogacji nie wpłynie ani na obniżenie nałożonych na energię akcyz i podatków, ani na rozwój symulującej obniżkę cen konkurencji (warto tu wręcz wspomnieć o zlekceważeniu przez polski rząd ostrzeżeń, że forsowane – i na szczęście obecnie zablokowane - przejęcie Energii przez PGE może prowadzić do znaczących podwyżek cen). W przypadku rezygnacji z ubiegania się o przyznanie darmowych uprawnień, wzrost cen może zostać zrekompensowany poprzez odpowiednią alokację przychodów uzyskanych z aukcji jak np. wsparcie przedsięwzięć efektywności energetycznej, obniżenie podatku VAT lub akcyzy na energię czy obniżenie opodatkowania dochodów z pracy, co przełoży się na zwiększenie zatrudnienia.

1. Czy ogromny wysiłek rządu mający na celu zabezpieczenie darmowej alokacji dla elektroenergetyki ma więc jakoś racjonalnie wytłumaczenie?

2. Czy próby zagwarantowania możliwości pośredniego subsydiowania z budżetu państwa drogiej, nieefektywnej i niekonkurencyjnej energetyki konwencjonalnej mają ekonomiczne uzasadnienie?

3. Czy oddawanie walkowerem 25 miliardów złotych przychodu do budżetu w latach 2013-2020, na rzecz zysku przedsiębiorstw energetycznych, jest faktycznie podyktowanie potrzebą ochrony konsumentów?

Ekologiczne organizacje pozarządowe, zwłaszcza te działające w ramach Koalicji Klimatycznej, już od 2008 roku wiedzą, że odpowiedzi na powyższe pytania to „3 razy NIE”. Im szybciej Polska podejmie decyzje o rezygnacji z ubiegania się o darmowe uprawnienia, tym lepiej dla budżetu, inwestorów, konsumentów i klimatu.

Julia Michalak
Greenpeace


Artykuł pochodzi z najnowszego numeru "Biuletynu Klimatycznego", wydawanego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju oraz Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki. Kwartalnik jest redagowany we współpracy z członkami Koalicji Klimatycznej – grupą pozarządowych organizacji ekologicznych.