Strategia Europa 2020, która jest głównym dokumentem planistycznym obowiązującym w Unii Europejskiej ma podtytuł: „Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju”. Na podstawie tego dokumentu wdrażane są obowiązujące w Unii dyrektywy i przepisy stąd w sposób bezpośredni (poprzez przepisy wdrażane na jej podstawie) i pośredni (poprzez zmianę zachowania obywateli) wpływa ona również na jeden z głównych działów przemysłu - budownictwo.

Zrównoważony rozwój jest pojęciem znacznie szerszym i nie ogranicza się wyłącznie do obniżania zużycia energii. To idea, zakładająca postęp cywilizacyjny teraźniejszego pokolenia, który nie zmniejsza możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. W stosunku do sektora budownictwa, oznacza to ograniczenie oddziaływania na środowisko naturalne poprzez wykorzystanie materiałów oraz surowców odnawialnych (lub praktycznie niewyczerpywalnych) w całym cyklu życia budynku czyli: projektowania, budowy, eksploatacji i rozbiórki. Idea zrównoważonego rozwoju w architekturze obejmuje również aspekty pro społeczne skupiając się na tworzeniu optymalnych warunków zdrowotnych, estetycznych i socjalnych do przebywania ludzi. Tak więc, w przypadku zrównoważonych budynków trzeba wziąć pod uwagę cały szereg kryteriów wpływających na wszystkie trzy nierozłączne elementy zrównoważonego rozwoju:

• ekologię – poprzez redukcję oddziaływania na środowisko naturalne podczas całego cyklu życia budynku (budowy, użytkowania i rozbiórki),
• ekonomię – zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych i inwestycyjnych,
• ludzi – zapewnienie zdrowego środowiska wewnątrz obiektu (dostępność światła dziennego, wysoka jakość powietrza, komfort cieplny).

Użycie tak szerokich i często trudno mierzalnych kryteriów powoduje, że trudno mówić o jednym wzorcu zrównoważonego budownictwa. Na rynku można obserwować całe spektrum rozwiązań, dzięki którym budynki spełniają ideę zrównoważonego rozwoju w mniejszym lub większym stopniu.

Dodatkowe zamieszanie wprowadza stosowanie wielu terminów odnoszących się do budownictwa zrównoważonego. Zamiennie stosowane są nazwy: budownictwo zielone, ekologiczne czy naturalne. 

Budownictwo zielone to krok dalej niż budownictwo energooszczędne

Z praktycznego punktu widzenia budynki zielone to takie, które:

• Są budynkami energooszczędnymi ograniczającymi wykorzystanie źródeł energii kopalnej poprzez ograniczenie zapotrzebowania na energie i wykorzystanie mikro źródeł energii odnawialnej,
• Wykorzystują materiały o małej energii wbudowanej czyli takie, które potrzebują jak najmniejszej ilości energii do ich wytworzenia i transportu,
• Oszczędzają wodę np. poprzez systemy odzysku wody szarej i deszczówki,
• Ograniczają wykorzystanie terenów naturalnych, poprzez jak najlepsze wykorzystanie terenów już zabudowanych,
• Są adaptowalne do innych funkcji – dzięki czemu możemy je wykorzystać wielokrotnie chroniąc już istniejącą infrastrukturę,
• Są dobrze skomunikowane za pomocą środków transportu publicznego, dróg rowerowych i pieszych.

Pewnym rozwiązaniem wprowadzającym więcej ładu są tzw. systemy wielokryterialnej oceny budynków, które na przestrzeni ostatnich kilku lat, zyskały w Polsce ogromną popularność zwłaszcza wśród inwestycji komercyjnych. Część przedsiębiorców stara się o uzyskanie dla swoich obiektów jednego z powszechnie rozpoznawanych na rynku nieruchomości certyfikatów - brytyjskiego BREEAM lub amerykańskiego LEED.

Budynek będący przedmiotem certyfikacji zostaje oceniony względem kilkudziesięciu kryteriów. Za spełnienie każdego z nich otrzymuje punkty. Im więcej punktów zdobędzie, tym wyższą ocenę końcową może uzyskać. Oceniane zagadnienia są dość podobne w obu systemach. Przykładowo w BREEAM będą to: zarządzanie, zdrowie i dobre samopoczucie użytkowników, energia, transport, materiały, odpady, woda, wykorzystanie terenu i ekologia, zanieczyszczenia, innowacje. Proces oceny jest całkowicie dobrowolny. Inwestorzy decydują się na certyfikację ze względu na szereg płynących z niej korzyści, takich jak:

• uzyskanie międzynarodowego, powszechnie cenionego dokumentu, potwierdzającego wysoki standard budynku,
• redukcja kosztów eksploatacyjnych,
• zwiększenie komfortu użytkowania obiektu przekładającego się na produktywność pracowników,
• większe zainteresowanie potencjalnych najemców,
• wzrost wartości nieruchomości.

     

Aktualnie w naszym kraju znajduje się ponad 400 budynków posiadających certyfikat LEED lub BREEAM. Liczba inwestycji, które starają się dołączyć do tego prestiżowego grona jest kilkukrotnie większa i stale rośnie. Systemy oceny wielokryterialnej to przemyślane i rozbudowane narzędzia, bazujące na idei rozwoju zrównoważonego. Przy ich pomocy można skutecznie promować obiekty, które nie tylko charakteryzują się wysoką efektywnością energetyczną, ale również zapewniają zdrowe i komfortowe warunki wewnątrz budynku.

Większe koszty i jeszcze większe korzyści

Spełnienie kryteriów zrównoważonego budownictwa jest wyzwaniem i oczywiście wiąże się z dodatkowymi początkowymi nakładami inwestycyjnymi. Choć zgodnie z założeniami idei zrównoważonego rozwoju inwestycje te zwracają się na przestrzeni czasu pozwalając na równomierny i trwały rozwój gospodarczy i społeczny, to w przypadku inwestycji prywatnych takich jak jednorodzinne domy mieszkalne, koszty inwestycyjne pokrywane są przez osobę prywatną, a większa lub mniejsza część korzyści uzyskiwana jest przez ogół społeczeństwa. [Tabela pokazuje przykładowe rozwiązania zrównoważone i podział korzyści z ich zastosowania]. Stąd w przypadku wielu rozwiązań zrównoważonego budownictwa wydaje się uzasadnione finansowanie ich przynajmniej w części ze środków publicznych. Środki te mają na celu:

• Promowanie nowoczesnych technologii pro-ekologicznych,
• Pobudzanie indywidualnych zachowań obywateli, które są korzystne dla ogółu społeczeństwa,
• Rekompensowanie korzyści uzyskiwanych przez ogół społeczeństwa

Środki publiczne nie powinny jednak w całości pokrywać wszystkich kosztów inwestycji proekologicznych.

Przykładem programu, który z większym lub mniejszym sukcesem wspiera rozwiązania budownictwa zrównoważonego w Polsce, jest choćby program dopłat do kredytów na budowę domów energooszczędnych wdrażany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dla dalszego rozwoju zrównoważonego budownictwa w naszym kraju, warto by rozważyć stworzenie wielokryterialnego systemu wsparcia nie skupiającego się wyłącznie na energii.

Bartosz Królczyk
Prezes Stowarzyszenia Wielkopolski Dom Pasywny
Współautor Strategii wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2011-2020.