Podczas gdy panuje powszechna zgoda co do tego, że klimat się zmienia, wciąż ciężko jest ocenić skalę tych zmian i ich długofalowe skutki. Nie ulega wątpliwości że zachodzące zmiany wpłyną także na obiekty dziedzictwa kulturowego – wykopaliska, zespoły budowli czy zabytkowe budynki. Aby zbadać ten proces i zbierać niezbędne do tego dane konieczne jest opracowanie odpowiedniego narzędzia.

W tym celu naukowcy z Uniwersytetu w Lincoln w Wielkiej Brytanii oraz Politechniki w Dublinie w Irlandii stworzyli  Legacy Tool indicator (LegIT) – narzędzie, które pozwoli konserwatorom zabytków obserwować jak zmieniające się warunki atmosferyczne oddziałują na budynki i inne zabytkowe obiekty. Obserwacje będą mogły być prowadzone przez okres od 30 do nawet 100 lat.

W ramach pilotażu narzędzie zainstalowano w pięciu miejscach w Irlandii, z których dwa znajdują się Światowej Liście Dziedzictwa UNESCO. Wybrane obiekty pochodzą z czasów od 3000 p.n.e. do 1700 n.e.  i ze względu na swoją lokalizację są narażone na oddziaływanie różnych czynników związanych ze zmieniającym się klimatem.

Zamek w Dublinie jest elementem zabudowy miejskiej. Klasztor na wyspie Skellig Michael (irl. Sceilg Mhichíl) charakteryzuje nadmorskie położenie narażone na silne wiatry i erozję. Zespół średniowiecznych budowli sakralno-obronnych w Cashel znajduje się na pograniczu miasta i wsi, a wykopaliska w Brú na Bóinne i klasztor w Clonmacnoise położone są na terenach wiejskich.

LegIT – jak to działa?

Narzędzie składa się z pięciu kostek o wielkości 50 mm³. Cztery z nich stanowią punkt odniesienia i są zrobione z cegły, betonu i dwóch rodzajów piaskowca. Pozwalają one niezależnie obserwować zmieniające się warunki atmosferyczne i porównywać ich skutki w różnych lokalizacjach. Piąta kostka to fragment materiału pochodzącego z obiektu poddanego analizie. Kostki są tak niewielkie, ponieważ naukowcy uznali, że taki wymiar pozwoli szybciej zaobserwować zachodzące w nich procesy.

Nowy system można uznać za innowacyjny także z tego względu, że jego elementy nie wymagają konserwacji, ani żadnych działań naprawczych. Dzięki temu zbieranie niezbędnych danych nie jest kosztownym procesem. Ponadto narzędzie jest przyjazne dla środowiska i praktycznie nie generuje odpadów – jego elementy zostaną z czasem zniszczone "siłami natury".

Autorką systemu LegIT jest Cathy Daly, konserwatorka zabytków z Uniwersytetu w Lincoln. Jej zdaniem w sektorze ochrony dziedzictwa kulturowego panuje przekonanie o potrzebie monitorowania skutków zmian klimatu, brakuje jednak zgody co do tego, jak miałby wyglądać efektywny proces pozwalający zdobyć konkretne informacje. Problem wynika głównie z tego, że obserwacja wpływu zmian klimatycznych na budynki i inne budowle wymaga długiego horyzontu czasowego. Nowe narzędzie może pomóc sprostać tego typu przeciwnościom, gdyż pozwala gromadzić dane nawet przez 100 lat, dzięki czemu możliwe będzie określenie istniejących zależności i trendów.

Wyniki prowadzonego badania pilotażowego mają być znane już pod koniec tego roku. Wtedy okaże się, czy zastosowane rozwiązanie rzeczywiście potrafi odzwierciedlić wpływ zmiennych warunków pogodowych na obiekty priorytetowe z punktu widzenia dziedzictwa kulturowego.

Agata Golec, ChronmyKlimat.pl
Na podstawie: www.lincoln.ac.uk, www.klimada.mos.gov.pl