Zakup energooszczędnego sprzętu domowego jest wyrazem naszej troski o środowisko naturalne, poprzez przyczynianie się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Można zaryzykować stwierdzenie, że korzystanie z urządzeń nowoczesnych, o wysokich standardach energetycznych, staje się obowiązkiem świadomego konsumenta.

Na zakupy z… etykietą

Wybór optymalnego i jednocześnie energooszczędnego sprzętu AGD/RTV ułatwiają etykiety efektywności energetycznej. System etykietowania został wprowadzony na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2010/30/UE ws. wskazania przez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią. Polska wprowadziła zapisy powyższego aktu prawnego ustawą o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię¹. Lista urządzeń objętych obowiązkiem etykietowania cały czas uzupełniana jest o kolejne pozycje, co ułatwia dokonanie wyboru optymalnych modeli coraz większej ilości urządzeń w ramach poszczególnych grup. Aby móc korzystać z tego udogodnienia, niezbędna jest znajomość symboli znajdujących się na etykietach. Podstawową informacją jest klasa efektywności energetycznej. Oznacza się ją literowo w przedziale 10 klas od A+++ do G, przy czym na etykiecie zawsze znajduje się tylko 7 klas, np. od A+++ do D, czy od A do G. Jest to uzależnione od grupy produktów i potencjału wprowadzenia w danej grupie nowych rozwiązań służących energooszczędności. W miarę postępu technologicznego na etykietach produktów obecnie oznaczanych w skali od A do G będą pojawiać się klasy A+, A++ i A+++, a znikać będą klasy najniższe: G, F, E. Oznaczenia znajdują się po lewej stronie etykiety, na różnokolorowych strzałkach z zachowaniem zasady, że najwyższa klasa ma kolor zielony, a najniższa – czerwony. Po prawej stronie, na czarnej strzałce umieszczona jest informacja do której klasy należy dany model.

Jaką pralkę wybrać?

Oprócz klasy efektywności energetycznej na etykietach znajduje się kilka innych, istotnych dla użytkownika informacji. W przypadku pralki (rys. 1) jest to zużycie energii elektrycznej oraz wody w skali roku, przy 220 standardowych cyklach prania. Dalej producent określa pojemność maksymalnego wsadu suchego z dokładnością do 0,5 kg i charakteryzuje klasę efektywności wirowania w skali od A do G, ale bez znaków +. Z etykiety znajdującej się na pralce konsument dowie się również o poziomie hałasu wytwarzanego przez dany model, zarówno podczas prania, jak i wirowania. Kupując pralkę, warto zwrócić uwagę na jeszcze inne funkcje, pozwalające oszczędzać energię. Może być to np. automatyczne ważenie wsadu umożliwiające dobór odpowiedniej ilości wody, system zamkniętego obiegu wody ze zraszaniem.

Coraz częściej oprócz pralek kupujemy suszarki. One także zaopatrzone są w etykiety. Za oznaczeniem klasy efektywności energetycznej znajduje się informacja o wielkości rocznego zużycia energii w kilowatogodzinach, przy 160 cyklach suszenia. Poniżej umieszczona jest informacja o rodzaju danego modelu (elektryczny lub gazowy), czas trwania standardowego cyklu suszenia dla tkanin bawełnianych oraz pojemność urządzenia w kilogramach. Równie istotnymi cechami suszarki są: poziom mocy akustycznej podczas jej pracy i klasa wydajności skraplania określana w skali od A do G.

Rys. 1 Etykieta efektywności energetycznej pralek

Żeby taniej przechowywać żywność...

Wybierając lodówkę, warto szczegółowo zapoznać się z jej etykietą (rys. 2). Jest to sprzęt, który zużywa najwięcej energii z urządzeń AGD w gospodarstwie domowym, więc wybór optymalnego dla naszych potrzeb modelu ma kluczowe znaczenie. Podstawową informacją jest oczywiście klasa efektywności energetycznej. Drugą wielkością podawaną przez producenta jest zużycie prądu w ciągu jednego roku. Ale planując wymianę lub zakup lodówki, zacznijmy od określenia jej wielkości. O pojemności urządzeń chłodniczych decydujemy, kierując się liczbą użytkowników. Zbyt duża lodówka powoduje niepotrzebne zużycie energii. Przyjmuje się, że na jednego użytkownika wystarczy 60 litrów pojemności; zatem dla rodziny 4-osobowej powinniśmy wybrać urządzenie o pojemności do 240 l.

Na etykiecie efektywności energetycznej chłodziarek umieszczone są informacje o pojemności wszystkich komór, służących do przechowywania żywności zamrożonej – czyli tych, które są oznakowane gwiazdką. W osobnym piktogramie – informacja dotycząca pojemności wszystkich pozostałych komór, o temperaturze roboczej powyżej -6^oC. Ponadto etykieta zawiera informację o poziomie hałasu emitowanego przez lodówkę wyrażonym w decybelach. Jest to szczególnie ważne, jeśli urządzenie będzie znajdować się np. w aneksie kuchennym. Cicha lodówka to taka, której poziom hałasu jest mniejszy niż 39 dB. Coraz częściej urządzenia chłodnicze wyposażone są w dodatkowe, użyteczne funkcje, np. kontrolę otwartych drzwi, czy też funkcję „wakacje”, umożliwiającą zmniejszenie poboru mocy i temperatury w okresie nieobecności domowników.

Rys. 2. Etykieta efektywności energetycznej lodówek

Żeby taniej zmywać…

Obowiązkiem etykietowania objęte są również zmywarki (rys. 3). Rozważając taki zakup, bierzemy pod uwagę kryterium pojemności. Na etykietach wyrażone jest ono liczbą standardowych kompletów naczyń, przez które należy rozumieć naczynia stołowe, szklane i sztućce dla jednej osoby. Oprócz klasy efektywności energetycznej na etykiecie znajduje się informacja o rocznym zużyciu energii oraz wody przy założeniu, że w tym czasie urządzenie wykona 280 standardowych cykli zmywania z użyciem zimnej wody, w trybie niskiego zużycia energii. Warto również zwrócić uwagę na wyrażoną w skali literowej klasę efektywności suszenia naczyń. Wskaźnik ten informuje o poziomie konsumpcji energii elektrycznej w procesie dosuszania umytych naczyń kuchennych. Litera A+++ oznacza najwyższą klasę suszenia, D – klasę suszenia najmniej efektywną.

Podstawową zasadą przy użytkowaniu zmywarki jest włączanie jej przy całkowitym załadowaniu. Jednak nie zawsze jest to możliwe, dlatego bardzo przydaje się funkcja zmywania połowy wsadu, przy jednoczesnym ograniczeniu zużycia wody i prądu. Podobnie jak w przypadku urządzeń chłodniczych, producenci zmywarek zobowiązani są do podania informacji o poziomie hałasu emitowanego w czasie pracy.

Rys. 3. Etykieta efektywności energetycznej zmywarek

Żeby mniej płacić za oglądanie telewizji…

Jednym z podstawowych sprzętów domowych jest telewizor. Kupujący najczęściej poświęcają uwagę jego wielkości oraz rodzajowi ekranu. Należy pamiętać, że telewizor z ekranem plazmowym jest zdecydowanie bardziej energochłonny niż urządzenia typu LCD. Za najbardziej energooszczędne uchodzą już dostępne modele z matrycą LCD, podświetlane diodami LED. Obecnie telewizory opisują klasy efektywności energetycznej w skali od A+ do F (rys. 4). Planowo od 2017 roku na rynek zostaną wprowadzone modele w klasie A++, a od 2020 w klasie A+++, tak więc etykiety będą się zmieniać zgodnie z postępem technicznym. Jeśli producenci szybciej będą mogli zaoferować bardziej energooszczędne urządzenia, wyższe klasy będą wprowadzone odpowiednio wcześniej.

Oprócz klasy efektywności energetycznej na etykiecie telewizorów określone jest roczne zużycie energii wyrażone w kilowatogodzinach. Podaje się je zgodnie z założeniem, że odbiornik pracuje 4 godziny dziennie przez 365 dni. Znaczkiem, który przysparza najwięcej problemów, jest symbol informujący o dodatkowym przełączniku, służącym do zmiany pracy telewizora na specjalny tryb oszczędzania energii (nie należy go mylić ze stanem czuwania stand-by). Wtedy zużycie energii jest niższe niż 0,01 W. Na etykiecie widnieje również długość przekątnej ekranu, podana w calach oraz centymetrach, a także informacja o poborze mocy w trybie włączenia, wyrażona w watach. Tu obowiązuje prosta zasada: im mniej, tym oszczędniej.

Rys. 4. Etykieta efektywności energetycznej telewizorów

Tańsze odkurzanie, klimatyzacja i oświetlenie

Od września 2014 roku etykiety efektywności energetycznej będą dołączane również do odkurzaczy. Podobnie jak w przypadku innych urządzeń, podstawową informacją na etykiecie jest klasa efektywności energetycznej w skali od A do G oraz roczne zużycie energii, obliczone dla 50 odkurzań powierzchni mieszkalnej równej 87 m^₂. Ponadto z etykiety konsument dowie się, jak duży hałas towarzyszy pracy odkurzacza i jak kształtuje się skuteczność odkurzania w zależności od rodzaju powierzchni (oznaczona systemem literowym: najwyższa skuteczność to litera A, najniższa – G). Alergicy znajdą istotną dla nich informację o poziomie reemisji kurzu. Maksymalny pobór mocy odkurzaczy wskazany na etykietach to 1600 W, a najwyższa klasa energetyczna to A +++ (od 2017 roku).

Kolejną grupą urządzeń podlegających obowiązkowi etykietowania są klimatyzatory. Charakteryzujące je etykiety oprócz określenia klasy efektywności energetycznej zawierają informacje o rocznym zużyciu energii elektrycznej, wskaźniku sezonowej efektywności energetycznej i poziomie emitowanego hałasu. Ponadto kupujący może się zapoznać z typowym dla danego modelu obciążeniem obliczeniowym dla trybu chłodzenia.

W opisanych powyżej przypadkach etykieta jest najczęściej naklejką umieszczoną z przodu bądź na górnej części każdego egzemplarza produktu wystawionego w punktach sprzedaży. W przypadku lamp, etykieta jest nadrukowana na opakowaniu i informuje nie tylko o klasie efektywności energetycznej, ale również o ważonym rocznym zużyciu energii w kWh na 1000 godzin świecenia.

Na etykietach efektywności energetycznej może znajdować się dodatkowy znak „Ecolabel”. Przysługuje on urządzeniom, których proces produkcji spełnia wyższe standardy bezpieczeństwa dla środowiska naturalnego.

Komputery z „gwiazdką”

Już niemal w każdym domu znajduje się komputer, laptop, notebook, często też drukarka. Jak dotąd nie są one objęte systemem etykietowania, ale kupując którekolwiek z powyższych urządzeń, również powinniśmy zwrócić uwagę na ich parametry energetyczne. Od 6 lat na podstawie umowy między USA a UE realizowany jest program „Energy Star”.

Producenci, importerzy i dystrybutorzy sprzętu biurowego przystępują do niego dobrowolnie. W ten sposób promuje sie produkty spełniające wysokie kryteria efektywności energetycznej, precyzyjnie określone w założeniach programu. Standardy te definiują maksymalne pobory mocy w trybie pracy, czuwania oraz wyłączenia. Produkty objęte programem można poznać po niebieskim lub czarnym znaczku z białym logotypem oraz napisem „EnergyStar”.

Korzystanie z energooszczędnego sprzętu

Zakup energooszczędnego sprzętu powinien wiązać sie z proekologicznym sposobem jego użytkowania. Przestrzeganie prostych zasad, czy też zmiana nawyków, pozwala na uzyskanie dodatkowych oszczędności wynikających ze spadku zużycia energii. Spośród urządzeń domowych najwięcej prądu potrzebuje lodówka. Już samo jej ustawienie ma wpływ na wysokość rachunków za energię elektryczną. Lodówkę należy ustawić w możliwie najchłodniejszym miejscu (z dala od grzejników, kuchenek, piekarników) i nie wystawiać jej na działanie promieni słonecznych. Ponadto trzeba pamiętać o zachowaniu odstępu między lodówką a np. ścianą, a także o niezasłanianiu kratek wentylacyjnych urządzeń chłodniczych. Zapewni to właściwą wentylację i zapobiegnie przegrzaniu. Nie powinno się wkładać do lodówki ciepłych potraw, gdyż podnosi to jej energochłonność. Do lodówki wkładamy potrawy dobrze wystudzone i w przykrytych naczyniach. Nie zaleca się zbyt często i na zbyt długo otwierać drzwi, aby uniknąć ogrzewania wnętrza. Ważne jest, aby systematycznie sprawdzać stan uszczelek. Jeżeli dany model wymaga rozmrażania, należy to robić regularnie. Już 5 mm warstwa szronu o 20% zwiększa zużycie prądu. Pamiętać należy o odpowiedniej regulacji temperatury: w chłodziarce powinno być przynajmniej +7oC, a w zamrażarce nie więcej niż 18oC na minusie. Każdy dodatkowy stopień mniej to większe koszty eksploatacji.

Korzystanie ze zmywarki stwarza znaczne możliwości oszczędzania – zarówno wody, jak i energii elektrycznej. Czyści ona przy użyciu tej samej ilości wody trzy razy więcej naczyń niż człowiek podczas zmywania ręcznego. Również w przypadku tego urządzenia przestrzeganie kilku reguł zmniejszy domowe rachunki za prąd. Przede wszystkim zmywarkę należy włączać dopiero wtedy, gdy jest w całości zapełniona, i w miarę możliwości korzystać z programu krótkiego i ekonomicznego. Przy normalnie zabrudzonych naczyniach wystarczy ustawić temperaturę na 50oC. W porównaniu do mycia w temperaturze 60^oC można zaoszczędzić do 30% energii elektrycznej. Załadowana do pełna duża zmywarka (np. o szerokości 60 cm) potrzebuje mniej energii niż zmywarka mała. Z tego względu warto rozważyć zakup większego urządzenia, które będzie rzadziej używane.

Przy użytkowaniu pralek też pojawiają się możliwości oszczędzania. Podstawową zasadą jest włączanie sprzętu przy pełnym wsadzie. Pranie pojedynczych rzeczy jest kompletnie nieopłacalne. Starajmy się prać w możliwie najniższej dla danego programu temperaturze. Większość dostępnych na rynku proszków osiąga swoje optimum działania już przy 40^oC. W większości sytuacji możemy też zrezygnować z prania wstępnego, co bez uszczerbku na czystości przyniesie około 20% oszczędności wody i około 20% mniej zużytej energii. Wiele nowoczesnych pralek posiada tzw. programy oszczędnościowe. Redukują one pobór energii nawet o 40%. Dla osób suszących odzież w suszarkach ważną kwestią jest odwirowanie. Pamiętać też trzeba, aby bielizny nie przesuszać. Nie tylko sprowadza się to do marnowania energii, ale też niszczy tkaniny. Generalnie w przypadku suszarek kupujący powinni rozważyć zakup urządzeń kondensacyjnych. Suszą one już w temperaturze 45^oC, co chroni przed uszkodzeniem nawet delikatne tkaniny, a wbudowana pompa ciepła pozwala na odzyskanie odprowadzanego ciepła w 50%, co nawet o połowę zmniejsza koszty procesu suszenia.

W każdym domu znajduje się co najmniej kilka urządzeń utrzymywanych w trybie stand-by (czerwona lampka). Telewizor, sprzęt audio, monitor, drukarka pozostawione w trybie czuwania pobierają energię elektryczną. Gdyby zsumować czas działania tych wszystkich urządzeń i pomnożyć przez cenę marnowanej w ten sposób energii na godzinę, to okazałoby się, że rocznie skutkuje to znaczą opłatą. Najprostszym sposobem na rozwiązanie tego problemu jest podłączenie sprzętów do jednej listwy przełącznikowej z gniazdkami. Stwarza to możliwość jednoczesnego wyłączenia wszystkich tych urządzeń np. na czas nieobecności domowników bądź w porze nocnej. Trzeba też pamiętać o tym, aby nie pozostawiać podłączonych do gniazdka ładowarek do laptopa lub telefonicznych. Nawet jeśli nie są używane – pobierają energię, co też generuje niepotrzebne koszty. Wiele modeli komputerów, notebooków i laptopów posiada funkcję oszczędzania energii. Jej aktywacja umożliwia uzyskanie oszczędności do 45%. Również podczas tak prozaicznej czynności, jak odkurzanie, można pomyśleć o zmniejszeniu rachunków za zużywaną w domu energię elektryczną. Przede wszystkim zadbać należy o regularną wymianę worków lub opróżnianie zbiornika kurzu. Przy wypełnionym worku spada wydajność i siła ssania odkurzacza. Powoduje to, że dłużej sprzątamy, czyli zużywamy więcej energii.

Każdego dnia członkowie rodziny wielokrotnie korzystają z drobnego sprzętu AGD. Sposób, w jaki to robią, ma wpływ na ilość zużytej przez nich energii. I tak, w czajniku elektrycznym należy gotować tylko tyle wody, ile faktycznie potrzeba. Zagotowanie pół litra wody po to, aby zrobić jedną herbatę, jest ewidentnym przykładem marnotrawstwa. Kupując czajnik, lepiej wybrać model z płytą grzewczą zamiast grzałki, wówczas można zagotować mniejszą ilość wody. Używając kuchenki mikrofalowej, też można oszczędzać. Bardziej ekonomiczne jest podgrzewanie małych porcji do 400g. Jedzenie starajmy się układać na talerzu płasko, co skraca czas pracy urządzenia. Energooszczędna kuchenka powinna mieć co najmniej 4 stopnie wydajności.
Nie przesadzając można stwierdzić, że kuchnia jest miejscem, gdzie istnieje wiele możliwości oszczędzania energii. Przyrządzanie posiłków to nie tylko sztuka kulinarna, ale też sztuka gospodarności. Proste zasady prowadzą do oszczędności. Gotowanie w naczyniach z pokrywkami zmniejsza zużycie energii nawet o 1/3. Koniecznie trzeba dopasować wielkość garnka do elementu grzejnego – średnica garnka powinna być o 2 cm większa niż palnik czy płyta grzejna. Same naczynia do gotowania powinny być gładkie, o łatwo nagrzewającym się dnie i dobrze utrzymywać ciepło. Najbardziej energooszczędne są te wykonane ze stali szlachetnej, emaliowanej lub miedzi. Dania wymagające długiego gotowania lepiej przygotowywać w szybkowarze. Dzięki temu można zaoszczędzić do 40% energii. Pieczenie w piekarniku jest energochłonnym procesem. Wskazane jest korzystanie z termoobiegu, co pozwala na ustawienie temperatury o 25-30oC niżej niż w przypadku grzania oddolnego lub odgórnego, przy tym samym czasie pracy. Ponadto termoobieg umożliwia wykorzystanie kilku poziomów piekarnika, co pozwala na jednoczesne upieczenie dwóch ciast. Niepotrzebne otwieranie drzwiczek podczas pieczenia zwiększa zużycie prądu o 10%, należy więc tego unikać. Wyłączenie piekarnika 10 minut przed końcem pieczenia z pewnością nie zaszkodzi potrawie, a przyczyni się do uzyskania kolejnych oszczędności.

Oświetlenie również stwarza duże możliwości oszczędzania energii elektrycznej. Wskazówki na ten temat opisano w tekście nr 15 pt.: „Oświetlenie w domach energooszczędnych”.

Warto czytać etykiety efektywności energetycznej ze zrozumieniem oraz znać podstawowe zasady korzystania z nowoczesnego, energooszczędnego sprzętu. Dzięki tym umiejętnościom można zużywać mniej energii, oszczędzać pieniądze i zadbać o środowisko naturalne.

Przypisy:
1. Dz. U. z 2012 r. poz. 1203.

Renata Stępień
Krajowa Agencja Poszanowania Energii SA

ChronmyKlimat.pl
Energooszczędne 4 kąty