A to zaledwie po dwóch latach spadku zużycia węgla – zjawiska niemal nieznanego w najnowszej historii tego państwa.

Oczywiście Chiny nadal pozostają największym konsumentem węgla na świecie, spalając go niemal 4 mld ton rocznie. Siłą rzeczy są też największym emitentem zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych. Ale od 2013 r. coś się zmieniło. W 2015 r. wydobycie węgla spadło drugi rok z rzędu, tym razem o 3,5 proc. do 3,68 mld ton. Do załamania wydobycia jeszcze daleko, ale za to można o nim mówić w obszarze cen, bo te spadły o jedną trzecią, wpędzając w kłopoty górnicze firmy. Przedsiębiorstwa te akurat publikują wyniki za zeszły rok i jest to jedna wielka litania strat i spadków.

Górnicza filia przemysłowego giganta Shenhua: spadek zysków o 60 proc. przy 30 proc. spadku przychodów. Sprzedaż węgla mniejsza o 20 proc. Kolejny gigant – Datong oczekuje 260 mln dol. strat, podczas gdy w 2014 r. notował jeszcze niewielki zysk. Największy prywatny producent węgla w północnych Chinach Yitai spodziewa się spadku zysków o 97 proc. przy 20 proc. spadku sprzedaży – do poziomu 40 mln ton. A Yitai to jak na Chiny bardzo nowoczesna firma, ma 12 w dużym stopniu zmechanizowanych kopalń, mogących wydobywać rocznie 50 mln ton węgla. I tak dalej...

Przyczyny podawane przez firmy górnicze są takie same. Na pierwszym miejscu jest potężna nadwyżka zdolności wydobywczych. Na koniec zeszłego roku na hałdach w całych Chinach było 400 milionów ton węgla, w tym 100 mln ton niesprzedanego. Po drugie faktem jest załamanie cen. Typowe dla całej branży raporty Shenhua czy Yitai wyraźnie na to wskazują – spadek dochodów jest wielokrotnie większy od spadku sprzedaży.

Sytuacja w górnictwie okazała się na tyle poważna, że władze centralne musiały zareagować. Liczba chińskich kopalń przekracza 10 tys., choć w większości są to zakłady bardzo małe albo przestarzałe i nieefektywne. Już w 2015 r. zamknięto tysiąc. Plan na rok 2016 r. zakłada likwidację kolejnego tysiąca o rocznych zdolności wydobywczych rzędu 60 mln ton, a dalej sięgające plany to zamknięcie ogółem 4,3 tys. kopalń z rocznym wydobyciem 700 mln ton. Ich likwidacja ma kosztować przez następne trzy lata 4,5 mld dol. a towarzyszyć temu ma „relokacja” miliona pracowników. Czyli co szóstego chińskiego górnika.

Chiny stawiają na atom, OZE i efektywność

Przynajmniej do pewnego momentu władze Chin stawiały na modernizację sektora, w końcu w ciągu ostatnich 10 lat inwestycje w sektor węglowy wyniosły około 500 mld dol. W grudniu zapadła jednak najbardziej radykalna z dotychczasowych decyzji – trzyletni całkowity zakaz budowy nowych kopalń węgla. Jak oświadczył szef narodowego urzędu ds. energii (NEA) Nur Bekri, powodem jest konieczność eliminacji nadwyżki węgla oraz zwiększenia produkcji i zużycia energii z innych źródeł. W związku z oczekiwaną nadprodukcją energii preferowana będzie ta zielona i niskoemisyjna – dodał. Potwierdzając tym samym utrzymanie w mocy lansowanego od jakiegoś czasu w Chinach hasła „wszystko, tylko nie węgiel”.

Aktualne podejście w ramach tego sloganu jest więc takie: jeszcze więcej elektrowni jądrowych na uprzemysłowionym wybrzeżu (za pięć lat będzie ich 58 GW i kolejne 30 GW w budowie), do 2020 r. dodatkowe 20 GW w wiatrakach oraz 15 GW nowej mocy w panelach fotowoltaicznych (PV). Oprócz tego rozbudowa sieci, bo dziś wiele OZE w ogóle nie jest do niej podłączonych ze względu na ograniczenia techniczne. Jest co poprawiać, bo Chiny mają wiatraki o mocy 120 GW i 43 GW w PV. Razem z hydroenergetyką daje to 480 GW. Elektrownie węglowe mają spełniać wyśrubowane standardy emisyjności i efektywności. Po serii regionalnych projektów w życie ma wejść krajowy system handlu emisjami.

Jednym z efektów głośnego klimatycznego porozumienia Chin z USA z 2014 r. było przyjęcie przez władze w Pekinie planu działań, zakładającego wiążące cele - wzrost udziału OZE w końcowym zużyciu energii z 10 proc. w 2013 do 15 proc. w 2020 i 20 proc. w 2030 r. Innym celem jest spadek udziału węgla w 2020 r. poniżej 62 proc. Plan przewiduje też koncentrację spalania węgla w instalacjach zawodowych – do poziomu 60 proc. zużycia w 2020 r. Po zawarciu porozumienia w amerykańskiej prasie ukazały się złośliwe komentarze, że cele, które przyjęły Chiny, Kongres USA z pewnością by odrzucił.

Tymczasem może się okazać, że Chiny znacznie wyprzedzą swój harmonogram. Nur Bekri oświadczył bowiem, że w wyniku ostatnich pociągnięć w sektorze węglowym, udział węgla w końcowym zużyciu energii spadnie w 2016 r. do 62,4 proc, czyli niemalże osiągnięty zostanie cel na 2020 r.

Pod znakiem zapytania stoi też kontynuacja eksperymentu z decentralizacją zarządzania sektorem energii i o tym w dalszej artykułu na portalu WysokieNapiecie.pl.

Wojciech Krzyczkowski, WysokieNapiecie.pl