Instytut na rzecz Ekorozwoju wraz z innymi 10 organizacjami z 10 krajów pod przewodnictwem sieci organizacji ekologicznych Climate Network – Europe realizuje projekt UNIFY.

W ramach projektu każda organizacja w nim uczestnicząca powołała grupę wsparcia reprezentującą różne punkty widzenia – partii politycznych, biznesu, samorządu lokalnego, organizacji ekologicznych, niezależnych instytutów (tzw. think tank), gospodarczych agencji specjalistycznych i mediów. Chcąc ocenić jak wygląda KPEiK po blisko roku realizacji zadaliśmy członkom grupy z Polski trzy pytania. Ten artykuł podsumowuje odpowiedzi ekspertów grupy wsparcia na ponizsze pytanie:

Jakie kluczowe elementy zapisane w KPEiK są nadal aktualne, a które powinny ulec zmianie zwłaszcza w zakresie: odchodzenia od węgla, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, pochłaniania CO₂, rozwoju OZE, poprawy efektywności energetycznej i budowania bezpieczeństwa energetycznego?

Nowe podejście do KPEiK

Po pierwsze, co pojawiło się w niektórych opiniach, że KPEiK nie zawiera żadnych pozytywnych elementów wynikających z bieżącej sytuacji. Pandemia, głęboki kryzys ekonomiczny i gospodarczy, który czeka Polskę w jej efekcie oraz zmiany, jakie nastąpią w jej wyniku powodują, że większość zapisów dokumentu jest nie aktualna. Niezbędna jest głęboka jego restrukturyzacja, czyli napisanie od nowa w procesie partycypacji społecznej a nie w zaciszu gabinetów rządowych, z długofalową perspektywą sięgającą co najmniej roku 2060. W jednej z opinii zwraca się uwagę na brak akceptacji dla gazu ziemnego i energetyki jądrowej jako podstawowej alternatywy dla energetyki węglowej. Można zaznaczyć dodatkowo, że podejście takie uznano za nieefektywne i niezgodne z potrzebami osiągnięcia celów klimatycznych w wymaganym czasie tj. osiągnięcie redukcji gazów cieplarnianych w wysokości 55% w roku 2030 w stosunku do roku 1990 i neutralności klimatycznej w roku 2050.

Gaz ziemny to paliwo kopalne i podejmowane dzisiaj inwestycje będą funkcjonowały 40-60 lat czyli poza okres wymagany osiągnięciem celu zapisanego w Porozumieniu Paryskim. Jednocześnie gaz ziemny jest paliwem drogim w stosunku do OZE i efektywności energetycznej . Kontynuując energetyka jądrowa jest rozwiązaniem najdroższym (wymagane znacznie subsydia ze strony podatników) niekonkurencyjnym w stosunku do OZE i efektywności energetycznej. Jednocześnie nie dającym efektów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w wymaganym czasie (budowa pierwszej elektrowni w warunkach polskich to co najmniej kilkanaście lat nie mówiąc o kolejnych), a więcej oznacza to dłuższe funkcjonowanie elektrowni węglowych i gazowych (potrzeba bezpieczeństwa energetycznego), czyli utrzymania znacznych emisji gazów cieplarnianych poza rok 2050.

Zaangażować samorządy

Po drugie, niektórzy eksperci stwierdzają, że w procesie transformacji energetycznej i dochodzenia do neutralności klimatycznej niezbędne jest szersze zaangażowanie samorządów. Wymagane jest ich zdaniem wyposażenie samorządów w niezbędne kompetencje (trwałość prawa), narzędzia i środki. Umożliwi to podejmowanie przez nie działań na rzecz odchodzenia od węgla, redukcji emisji gazów cieplarnianych, rozwoju OZE, poprawy efektywności i przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu. Stanowiłoby to zasadnicze wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa.

Czas na efektywność

Po trzecie, według niektórych ekspertów, konieczne jest oszacowanie realnych możliwości ograniczenia zużycia energii wraz z obliczeniem kosztów i porównania tego z kosztami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi nowych lub zmodernizowanych źródeł wytwarzania energii, w szczególności gazowych i jądrowych. Taka opinia jest zgodna z jedną z kluczowych zasad UE, czyli najpierw znacząca poprawa efektywności a dopiero potem budowa nowych mocy (energy efficiency first). Znaczącym według respondentów, ale słabo widzianym w KPEiK obszarem jest osiąganie poprawy efektywności energetycznej w istniejących budynkach oraz i nowo budowanych obiektach (standardy zeroemisyjne dla nowych i termomodernizowanych budynków). Niezbędnym jest powiązanie poprawy efektywności energetycznej  z modernizacją ciepłownictwa z punktu widzenia energetyki rozproszonej, a nie tylko rozwiązań sieciowych.

Warto nadmienić, że niestety obszar ten nie jest dostatecznie doceniany przez rząd, o czym świadczy brak przygotowania przez Polskę wymaganej przez UE długofalowej strategii renowacji. Jak podkreślają niektórzy z respondentów efektywność energetyczną należy widzieć także w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym powiązanej z zagospodarowaniem odpadów czy też z koniecznością zobowiązania przedsiębiorstw energetycznych, będących spółkami skarbu państwa, do podjęcia szerokich inwestycji w efektywne energetycznie rozwiązania (np. energooszczędne oświetlenie, weryfikacja istniejącej sieci i inne). Podkreślano w opiniach konieczność wsparcia finansowego służącego wdrażaniu kompleksowego zarządzania energią i mediami na poziomie lokalnym zwłaszcza w miastach.

Więcej uwagi dla dekarbonizacji transportu

Po czwarte, w opiniach zaznaczono konieczność szerokiego  uwzględniania działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z transportu w ramach nałożonych wymagań na sektory non-ETS. Urealnienia wymaga zapisany cel 1 mln samochodów elektrycznych w roku 2025, nie negując istoty rzeczy jakim jest potrzeba elektryfikacji transportu.

Lepsze wsparcie dla OZE

Po piąte, respondenci zwrócili uwagę na potrzebę zastosowania silniejszych bodźców służących  rozwojowi OZE zwłaszcza w zakresie energetyki rozproszonej i prosumenckiej, prowadząc do tworzenia samowystarczalnych lokalnych systemów energetycznych, zastępując tym samym energetykę węglową. Wymaga to ich zdaniem:

-  zaplanowania kompleksowych i stabilnych warunków prawnych stymulujących rozwój energetyki odnawialnej;

-  odblokowania energetyki wiatrowej na lądzie wytwarzającej najtańszy prąd elektryczny oraz przyspieszenie działań służących rozwojowi energetyki morskiej;

-  dostrzeżenia szerszych możliwości zarówno rozwoju produkcji biogazu w ramach lokalnych układów hybrydowych OZE jak i zgodnego z zasadami zrównoważonego wykorzystania biomasy.

Jeden z respondentów stwierdza, że nie można przy niezbędnym rozwoju OZE zapomnieć o kwestii starzenia się technologii i utylizacji zużytych turbin, instalacji fotowoltaicznych oraz baterii samochodowych. W nawiązaniu do tej opinii warto zaznaczyć, że może to być szansa na nowy rynek aktywności gospodarczej oraz tworzenia dodatkowych miejsc pracy.

Zwiekszyć pochłanianie CO₂

Po szóste, aby stworzyć warunki umożliwiające utrzymanie nieznacznych emisji gazów cieplarnianych z procesów przemysłowych i hodowli zwierząt (bardzo trudne do wyeliminowania do roku 2050) ważnym jest według jednego z respondentów zadbanie o odpowiednią skalę pochłania CO₂ przez lasy i tereny rolnicze oraz zieleni.

Opracowanie: Andrzej Kassenberg

Materiał został przygotowany w ramach projektu „LIFE_UNIFY - łącząc Unię Europejską na rzecz działań klimatycznych” dofinansowanego ze środków instrumentu finansowego LIFE Komisji Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Komisja Europejska oraz Federalne Ministerstwo ds. Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Atomowego Republiki Federalnej Niemiec nie ponoszą odpowiedzialności za treść przedstawioną w artykule