W związku z przygotowanym przez Komisję Europejską komunikatem na temat Wspólnej Polityki Rolnej do 2020 r. (COM(2010) 672/5), Lutz Ribbe zaproponował, by podyskutować o istocie zbliżającej się reformy. Zwrócił uwagę na to, że zazwyczaj zamiast o celach WPR dyskutuje się głównie o pieniądzach, które tak naprawdę są tylko jednym z instrumentów tej polityki. Według Lutza Ribbe wiele słyszy się o stabilizacji rynku, jednak brakuje wytłumaczenia, co się przez to rozumie.

Do rolnictwa można podchodzić w dwojaki sposób – istnieje znacząca różnica między „przemysłem” rolniczym i „agrokulturą”.

Pierwsze podejście skupia się na masowej produkcji tanich surowców dla przemysłu rolno-spożywczego i, w coraz większym stopniu, również energetycznego. Pociąga to za sobą erozję gleby wynikającą z monokultury, utratę bioróżnorodności i nieprzypisywanie żadnej wartości dobrom publicznym, takim jak krajobraz czy przyroda. Co ciekawe, wszystko to odbywa się w całkowitej zgodzie z prawem, które dopuszcza tego typu sytuacje.

Drugie podejście jest bardziej przyjazne dla środowiska. Charakteryzuje się dużo niższą produktywnością, ale zapewnia więcej miejsc pracy. Warto rozważyć opłacalność każdej z technik – w Niemczech 25% krów nie pasie się na pastwiskach, dlatego że uprawa kukurydzy na paszę oznacza trzy razy wyższe dopłaty bezpośrednie niż wypas bydła (mimo że ekstensywna produkcja mleka z zastosowaniem rozległych pastwisk jest dużo korzystniejsza dla klimatu, środowiska i krajobrazu).

Obecny system dopłat jest powszechnie uznawany za niesprawiedliwy i w swoim komunikacie Komisja Europejska sugeruje, by zmienić go tak, aby stał się „sprawiedliwy”, unika jednak konkretów. Jednogłośnie odrzuca się pomysł wprowadzenia jednakowej dla wszystkich producentów stawki dopłat bezpośrednich (jako niemożliwe do wykonania), co może być trudne do przyjęcia przez polskich rolników, dla których jest to jeden z głównych postulatów.

Zdecydowanie zmiany w dopłatach powinny mieć wpływ na duże gospodarstwa produkujące na skalę przemysłową, bo to one dostają największe dofinansowanie, podczas gdy drobni rolnicy zyskują najmniej.

Lutz Ribbe przedstawił stanowisko, jakie zajmują niemieckie i francuskie organizacje pozarządowe. W swojej deklaracji domagają się one następujących zmian we Wspólnej Polityce Rolnej:

- płodozmian,
- obszary przyrodniczo cenne – co najmniej 10% powierzchni gospodarstwa rolnego,
- całkowity zakaz orki trwałych użytków zielonych na terenach szczególnie wrażliwych i wprowadzenie obowiązkowych zezwoleń w innych przypadkach,
- odpowiedni bilans azotu w gospodarstwie,
- zakaz uprawy roślin modyfikowanych genetycznie.
 

Platforma "Agrarbündniss" w Niemczech działa głównie na zasadzie lobbingu, organizując spotkania z politykami i parlamentarzystami, na których przedstawia swoje stanowisko. Bardzo ważna jest również współpraca z mediami: przekazywanie informacji dziennikarzom, udostępnianie im materiałów do publikacji i przede wszystkim wykorzystywanie elementu skandalu do publikowania w mediach różnego rodzaju treści związanych ze Wspólną Polityką Rolną.

Uczestnicy spotkania stwierdzili, że stworzenie podobnej platformy w Polsce jest potrzebne – Polska jest jednym z większych krajów członkowskich UE, gdzie rolnictwo wciąż pełni ważną rolę w gospodarce. Ribbe podkreślił, że istniejące platformy rolnicze w Europie (Niemcy, Francja, Holandia, Hiszpania) chętnie podjęłyby współpracę z podobną strukturą w Polsce.

Problemem jest jednak nie tylko brak inicjatywy ze strony organizacji zrzeszających rolników, lecz przede wszystkim niewielka liczba tego typu stowarzyszeń. Ponadto, interesy istniejących organizacji często leżą daleko od spraw środowiska. Lutz Ribbe przyznał, że stworzenie platformy wymaga czasu: w Niemczech początkowo (2001 r.) trudno było o zainteresowanie, podczas gdy obecnie platforma zrzesza ponad 30 organizacji pozarządowych, stowarzyszeń rolników i związków zawodowych.

Z kim dobrze byłoby współpracować w Polsce? Wśród potencjalnych partnerów wymienione zostały takie organizacje jak FAOW, Izba Rolnicza, OTOP, Salamandra, WWF, organizacje właścicieli lasów, producenci żywności ekologicznej…

Lutz Ribbe podkreślił również, że nie wolno zapominać o tym, że wspólna polityka rolna nie dotyczy tylko rolników, ale całego społeczeństwa i warto dyskutować o niej. Organizacje ekologiczne mogą w tej dyskusji odegrać ważną rolę, jako że reforma polityki koncentruje się na wpływie rolnictwa na klimat. W trakcie spotkania zrodził się pomysł zainteresowania tym tematem Koalicji Klimatycznej. Nie ulega bowiem wątpliwości, że istnieje ogólna potrzeba łączenia rolnictwa ze sprawami klimatu, zarówno w świadomości społecznej, jak i w polityce.

Aby osiągnąć sukces, potrzebny jest jednak wspólny cel, kluczowe wydarzenie, które zjednoczy i zmotywuje do działania wszystkich członków przyszłej platformy.

Czy czynnikiem takim mogłaby być polska prezydencja w Unii Europejskiej? Okres ten będzie z pewnością okazją do przedstawienia pewnych propozycji prawnych, a głos koalicji jest dużo silniejszy niż głos pojedynczej organizacji.

Notatkę przygotowała Agata Golec (a.golec@ine-isd.org.pl)
 

***

Pełen tekst Komunikatu Komisji Europejskiej „WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi” dostępny jest pod adresem:
ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/communication/com2010-672_pl.pdf

Komisja rozpoczęła nowe konsultacje WPR na stronie:
ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/consultation/index_en.htm

Organizacje pozarządowe mogą publikować swoje stanowiska na stronie Agricultural and Rural Convention (Konwencja Rolnicza i Wiejska): www.arc2020.eu

źródło: Instytut na rzecz Ekorozwoju
www.ine-isd.org.pl