Sieć organizacji pozarządowych CEE Bankwatch Network, która monitoruje tę instytucję od blisko 20 lat, pozytywnie ocenia ograniczenie możliwości finansowania projektów węglowych, które ze względu na zobowiązania polityki klimatycznej bank wprowadził w grudniu 2013 roku do swojej strategii. Jednocześnie, w opublikowanym 14 maja raporcie organizacja ubolewa nad faktem, że jest to jeden z niewielu korzystnych elementów strategii banku, która poza tym pozwala m.in. na wspieranie niedemokratycznych reżimów i firm należących do oligarchów.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju powstał w 1991 roku, celem wspierania przemian gospodarczych, demokracji i zrównoważonego rozwoju w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. W grudniu zeszłego roku Rada Dyrektorów EBOR przyjęła nową strategię inwestowania w sektorze energetyki, której najważniejszym punktem jest odejście od finansowania inwestycji węglowych. Również w swojej strategii dla Polski, bank podkreśla, że należy podjąć wysiłki na rzecz zmniejszenia zależności kraju od węgla. Ostatniej pożyczki na blok węglowy EBOR udzielił w Polsce w 2006 roku.

Wycofywanie się z projektów węglowych wynika z kalkulacji ryzyka, jakim jest tzw. bańka węglowa. Polega ona na przeszacowaniu wartości aktywów spółek opierających swoją działalność na paliwach kopalnych, które ze względu na przyjęte przez szefów państw i rządów cele polityki klimatycznej nigdy nie będą mogły zostać wydobyte na powierzchnię – wyjaśnia Kuba Gogolewski z CEE Bankwatch Network.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, tak jak i Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny oraz niektóre banki prywatne: HSBC, BNP Paribas czy Societe Generale, zaczęły włączać ochronę klimatu do swoich strategii. Mogą być one wzorem do naśladowania dla banków polskich, które ignorują na razie politykę klimatyczną – dodaje Gogolewski. Najbardziej drastycznym przykładem tej ignorancji jest zdaniem organizacji Bankwatch działalność PKO BP, który udzielił ostatnio gwarancji na budowę nowych bloków elektrowni Kozienice, Opole i Jaworzno.

Z raportu przygotowanego przez CEE Bankwatch Network wynika, że poza tymi zmianami w dobrym kierunku w kwestii finansowania energetyki, działalność EBOR nadal budzi wiele zastrzeżeń. Pippa Gallop, autorka raportu uważa, że „EBOR kieruje się zasadą, że samo wprowadzenie wolnego rynku, prywatyzacja i liberalizacja gospodarcza pozwoli rozwiązać wszystkie problemy krajów, w których działa. Na początku lat 90. takie podejście mogło wydawać się słuszne, dziś natomiast budzi słuszne kontrowersje. Doprowadziło do wielu inwestycji o kwestionowanej wartości”.

EBOR wspiera finansowo Rosję i Egipt, mimo poważnych przypadków łamania praw człowieka przez rządy tych krajów. Promuje prywatyzację nawet w krajach o wysokim poziomie korupcji, a krytykuje korzystne dla społeczeństwa pomysły, takie jak wprowadzenie darmowego transportu publicznego w stolicy Estonii, Tallinie. Bank finansuje także firmy należące do oligarchów. Potrzeba wsparcia ze środków publicznych przeznaczonych na pomoc rozwojową budzi w tym przypadku poważne zastrzeżenia. Dotyczy to na przykład inwestycji należącej do najbogatszego Polaka Jana Kulczyka, notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie firmy Serinus Energy (wcześniej Kulczyk Oil Ventures) w Tunezji czy różnorakich interesów rosyjskich miliarderów, na przykład Nikity Mishina, Konstantina Nikolaeva i Andreya Filatova.

Autorką tekstu jest Anna Drążkiewicz, specjalistka ds. komunikacji Polska Zielona Sieć, annadrazkiewicz@zielonasiec.pl

Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć jest ogólnopolską organizacją pożytku publicznego zrzeszającą organizacje ekologiczne działające w największych miastach Polski. Naszym celem jest rozwój w zgodzie z naturą. Działamy poprzez budowanie obywatelskiego poparcia dla zrównoważonego rozwoju, tworzenie mechanizmów społecznej kontroli wydatkowania publicznych funduszy, zwiększenie wpływu konsumentów na jakość produktów oraz politykę globalnych korporacji, a także wspieranie ekorozwoju krajów Globalnego Południa oraz społeczeństwa obywatelskiego w Europie Wschodniej.