Zgodnie z przewidywaniami Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) do końca XXI wieku średnia roczna temperatura na Ziemi może wzrosnąć o 4°C, a już ocieplenie o 2°C może doprowadzić do długotrwałych negatywnych konsekwencji.

Już teraz możemy zaobserwować, że ocieplenie klimatu powoduje między innymi podniesienie wysokości opadów i zwiększenie ich częstotliwości. W konsekwencji zwiększa się ilość wód i ścieków deszczowych dostających się do kanalizacji, co stanowi wyzwanie dla gospodarki wodno-ściekowej.

Ze względu na nowe wymagania stawiane przedsiębiorstwom wodociągów i kanalizacji wynikające ze zmian klimatu, prowadzone są badania nad opracowaniem strategii prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej pod kątem tych zmian. Zajmują się nimi Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach oraz Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Gliwicach.

W jaki sposób zmieniający się klimat może wpłynąć na gospodarkę wodno-ściekową? Przede wszystkim sprawia on, że opady są bardziej gwałtowne, o większej intensywności, a równocześnie występują na mniejszych powierzchniach. Wpływa to na wilgotność gruntu i większe przenikanie wód gruntowych do kanalizacji. Aby temu sprostać, konieczne jest zwiększenie maksymalnych wartości przepływu w kanalizacji. Istniejące przelewy burzowe już teraz nie zawsze radzą sobie z objętością zrzucanej wody. Obserwuje się również znaczne różnice w czasie przetrzymywania ścieków w zbiornikach retencyjnych. Aby poradzić sobie z coraz intensywniejszymi opadami, do 2085 roku objętość zbiorników retencyjnych powinna wzrosnąć nawet o 230%!

Podnoszący się poziom wody w morzach oceanach i ekstremalne zjawiska pogodowe mają związek z licznymi problemami z kanalizacją na całym świecie. Przegląd literatury na temat przewidywanego wpływu zmian klimatu na funkcjonowanie systemów odprowadzania ścieków przygotowali Wojciech i Barbara Dąbrowscy z Politechniki Krakowskiej.

Autorzy przytaczają między innymi przykład Kanady, gdzie silne sztormy powodują, że wody nie mieszczą się kanałach. W rezultacie połowa z wypłacanych odszkodowań za szkody powodowane cofającymi się kanalizacją ściekami.

W Wielkiej Brytanii szacuje się, że aż około 5 000 nieruchomościom grozi podtopienie co najmniej raz na 10 lat. Do 2040 roku częstotliwość podtopień pochodzących z sieci kanalizacyjnych może wzrosnąć o ponad połowę (51%), za co w dużej mierze ma odpowiadać ocieplenie klimatu i związane z nim zwiększenie opadów. Pozostałe czynniki to przyrost demograficzny oraz większa powierzchnia terenów zabudowanych.

Należy jednak pamiętać, że w krajach, które już teraz cierpią na niedostatek wody można się spodziewać, że ten deficyt się pogłębi. W Holandii przewiduje się, że ekstremalne zjawiska pogodowe spowodują obniżenie poziomu wód gruntowych o kilkadziesiąt centymetrów, co będzie miało istotny i niewątpliwie negatywny wpływ na warunki zaopatrzenia ludności w wodę.

Autorzy opracowania przyglądają się także historii powodzi w Krakowie i dostrzegają wyraźną okresowość zwiększenia i zmniejszenia częstości zjawisk powodziowych. W ostatnich latach nasiliły się powodzie. Ich zdaniem ta z roku 2010, określana jako najcięższa od 1813 roku, może oznaczać początek kolejnego cyklu powodziowego. Rośnie też liczba rejestrowanych powodzi w Europie.

Trudno przewidzieć, jaki dokładnie wpływ będą miały zmiany klimatu na funkcjonowanie sieci kanalizacyjnych w najbliższych dziesięcioleciach, ale najwyższy czas zastanowić się nad tym, jak sprostamy temu wyzwaniu.

Jakie mamy możliwości? Na pewno konieczne będzie wspomniane już wcześniej zwiększenie przepływu w sieciach kanalizacyjnych, a w przypadku wyjątkowo intensywnych opadów zabezpieczanie odpływu wylewających ścieków deszczowych na powierzchni. Jako że wymiana kanalizacji może okazać się zbyt kosztowna, warto wziąć pod uwagę rozwiązania, które pozwolą zmniejszyć spływ wód deszczowych bezpośrednio do kanalizacji, takie jak m.in. drenaże, przepuszczalne powierzchnie parkingów oraz zielone dachy.

Opracowanie: Agata Golec, ChronmyKlimat.pl

Przegląd literatury na temat przewidywanego wpływu zmian klimatu na funkcjonowanie systemów odprowadzania ścieków przygotowali Wojciech i Barbara Dąbrowscy z Politechniki Krakowskiej. Materiał opublikowany został w magazynie "Gaz, Woda i Technika Sanitarna" (styczeń 2012).