W listopadzie ubiegłego roku decydenci mogli zapoznać się ze streszczeniem specjalnego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), dotyczącego powiązań zmian klimatycznych i ekstremów pogodowych. Pod koniec marca br. opublikowana została pełna wersja dokumentu, mówiącego o pilnej potrzebie poprawy zarządzania ryzykiem pogodowym w obliczu nadchodzących zmian.

Dokument I i II grupy roboczej IPCC "Special Report on Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation" (SREX) został opublikowany 28 marca br. Jest on efektem dwuipółrocznej współpracy ponad 200 autorów z całego świata. Eksperci w dziedzinie klimatologii, działań adaptacyjnych i zarządzania kryzysowego szczegółowo przeanalizowali prawie tysiąc naukowych publikacji oraz wyniki regionalnego i globalnego modelowania, które nie zostały wzięte pod uwagę w ostatnim sprawozdaniu z 2007 roku. Kolejne szkice opiniowało prawie 19 tys. ekspertów i recenzentów rządowych, ostateczną wersję zatwierdziły 194 rządy.

Dzięki tak dokładnym analizom uzyskano rzetelne, a zarazem alarmujące wyniki. Raport ukazuje wizję coraz częstszych i silniejszych naturalnych katastrof w zmieniającym się klimacie. Susza w Somalii, rekordowe opady śniegu w Stanach Zjednoczonych czy powódź w Tajlandii – to tylko niektóre z nich.

Według dowodów zebranych przez IPCC zmiany klimatu znacznie zmieniły już wielkość i częstotliwość występowania niektórych ekstremów pogodowych w różnych rejonach świata i będą mieć coraz większy wpływ na takie zjawiska w przyszłości. IPCC uważa, że to właśnie one odpowiadają za fale upałów czy wzrost ilości opadów w ostatnim 50-leciu.

Co prawda, przez najbliższe dekady wzrost ten będzie niewielki, ale wraz z pogłębianiem się zmian klimatycznych będzie miał coraz większy wpływ na powstawanie ekstremalnych zjawisk pogodowych i wywoływane przez nie skutki. Jednocześnie zdarzenia takie staną się coraz bardziej nieprzewidywalne, co w połączeniu z wrażliwością społeczeństw i stopniem narażenia, może niektóre tereny uczynić bardzo trudnymi do życia.

Raport wylicza prawdopodobieństwo wystąpienia różnych zjawisk, np.:

• Jest prawdopodobne (66-100%), że do końca XXI w. wzrośnie częstotliwość ulewnych opadów w wielu regionach;

• Jest prawie pewne (99-100%), że wzrost częstości występowania dziennych ekstremów ciepła i spadek ekstremów zimnych nastąpi na światową skalę jeszcze w tym wieku;

• Bardzo prawdopodobne (90-100%), że długość, częstość i/lub intensywność fal gorąca wzrośnie na większości obszarów lądowych.

• Bardzo prawdopodobne (90-100%), że średni wzrost poziomu morza przyczyni się do tendencji wzrostowej ekstremalnych stanów wód przybrzeżnych.

Nie wszędzie te zmiany będą zachodzić jednakowo, np. z dużym prawdopodobieństwem założyć można, że w południowej Europie i basenie Morza Śródziemnego fale upałów staną się bardziej dotkliwe, ale prawdopodobieństwo to jest mniejsze w centralnej i północnej części kontynentu.

Z analiz wynika, że główną przyczyną wzrostu strat w wielu regionach świata będą czynniki społeczno-gospodarcze. Raport objaśnia, jak z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia zdobytego przez różne instytucje, organizacje i społeczności na całym świecie można zmniejszyć stopień narażenia na zdarzenia ekstremalne. Istnieje wiele możliwości skutecznej reakcji, ale środki zarządzania ryzykiem w wielu krajach są niewystarczające i muszą zostać usprawnione.

Do takich działań należą systemy wczesnego ostrzegania, poprawa infrastruktury, rozbudowa bezpieczeństwa socjalnego, rozwój i wzmocnienie przepisów budowlanych, czy zarządzanie ekosystemami. Aby osiągnąć właściwe efekty, działania te muszą być zdecydowane i zintensyfikowane.

Oczywiście, kluczowym elementem osiągnięcia powodzenia jest wymóg głębokich cięć redukcyjnych w emisji gazów cieplarnianych. Analizy podają, że wszelkie opóźnienia w tym kierunku mogą prowadzić do występowania częstszych i dłuższych ekstremów w przyszłości.

Środowiskowe i społeczne aspekty wrażliwości i narażenia są dla każdego regionu inne, ale wiele skutecznych strategii jest podobnych. W dokumencie przytoczono studia konkretnych przypadków ekstremalnych zjawisk i ich skutków w różnych rejonach świata, co może okazać się pomocne dla wielu społeczeństw przy usprawnianiu zarządzania kryzysowego.

"Najważniejszym przesłaniem raportu jest to, że mamy wystarczająco dużo wiedzy, aby móc podejmować odpowiednie decyzje o zarządzaniu ryzykiem klimatycznych katastrof. Czasami korzystamy z tej wiedzy, ale w większości przypadków nie. (...) Mamy nadzieję, że raport ten będzie naukową podstawą do podejmowania właściwych decyzji dotyczących infrastruktury, rozwoju miast, zdrowia publicznego, ubezpieczeń, a także planowania – od społecznych organizacji do międzynarodowego zarządzania ryzykiem" – mówi Chris Field, współprzewodniczący II grupy roboczej.

***

W najbliższych tygodniach raport zostanie zaprezentowany zainteresowanym na całym świecie. IPCC udostępni także wcześniejsze szkice dokumentu wraz z odpowiedziami autorów do poszczególnych komentarzy.

Pełny raport można pobrać ze strony: www.ipcc-wg2.gov/SREX/.