Państwa członkowskie opracowują obecnie swoje plany wydatkowania funduszy UE, aby zademonstrować Komisji Europejskiej, w jaki sposób zamierzają wykorzystać bezprecedensowe kwoty z budżetu UE i funduszy naprawczych. Climate Action Network (CAN) Europe identyfikuje przyjazne dla klimatu i środowiska oraz szkodliwe praktyki ujęte w proponowanych planach odbudowy. www.cashawards.eu

Unijny pakiet naprawczy w połączeniu z budżetem UE na lata 2021–2027 wynosi 1,8 bln EUR i jest największym pakietem finansowym w historii (w UE) i ma na celu pobudzenie gospodarki podczas trwającej pandemii. Jednocześnie wsparcie finansowe powinno zostać przeznaczone na realizację celów Zielonego Ładu w walce z kryzysem klimatycznym i budowaniu bardziej zrównoważonych, odpornych społeczeństw i gospodarek.

Rozpoczęta kampania EU Cash Awards analizuje, w jaki sposób państwa członkowskie i regiony planują wykorzystać dostępne środki finansowe w ramach całego szeregu planów, które muszą opracować, aby uzyskać dostęp do funduszy UE, a mianowicie funduszy strukturalnych, funduszu sprawiedliwej transformacji i finansowania odbudowy. Na podstawie projektów planów opublikowanych przez rządy lub ujawnionych dokumentów kampania EU Cash Awards podkreśla dobre i złe środki w tych planach wydatków. Kampania ma na celu zachęcenie państw członkowskich, regionów i Komisji Europejskiej do podjęcia zdecydowanych kroków w celu sfinalizowania tych planów poprzez wyłączenie wszystkich szkodliwych dla klimatu i środowiska propozycji oraz promowanie rozwiązań w celu rozwiązania kryzysu klimatycznego i środowiskowego.

Wśród dobrych przykładów, które wyraźnie przyczyniają się do niezbędnej transformacji, jest ambitny plan sprawiedliwej transformacji terytorialnej polskiego regionu Wschodniej Wielkopolski oraz estoński region Ida-Virumaa, który wycofuje się z sektora ciepłowniczego. Ponadto działania naprawcze polskiego rządu promujące społeczności energetyczne i efektywność energetyczną w budynkach, plany hiszpańskiego rządu dotyczące uruchomienia ponad 10% planu naprawy gospodarczej w celu stworzenia możliwości i usług publicznych na obszarach wiejskich lub planowane przez region Walonii Belgijskiej inwestycje w efektywność energetyczną budynków to inwestycje, które służą ludziom i klimatowi.

Niestety, nagrody EU Cash Awards odkrywają więcej "złych" i "brzydkich" praktyk niż dobrych. Kategoria "złe przykłady" łączy w sobie elementy greenwashingu, które nie mają szans na prawdziwą zmianę. Należą do nich: stracone szanse na niskoemisyjne inwestycje transportowe w Czechach, Francji, Niemczech, Polsce, Portugalii, Słowenii i belgijskim regionie Flamandzkim oraz brak inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną – pomimo ogromnego potencjału – w Niemczech, Francji, Bułgarii, Czechach i na Łotwie. Francuskie i hiszpańskie plany inwestycyjne finansowania "nie tak zielonego wodoru" również podnoszą brwi ze zdziwienia. Fakt, że wszystkie te plany są przyćmione przez brak konsultacji społecznych w prawie wszystkich krajach, jest powodem do niepokoju dla organizacji pozarządowych.

Sekcja "Brzydkie praktyki" obejmuje środki wydatkowania, które mają na celu wspieranie wykorzystania paliw kopalnych, ropy naftowej, węgla czy gazu. Sekcja ta obejmuje: francuski czek na 2,5 mld EUR dla przedsiębiorstw naftowych i gazowych, a także przemysł emisyjny, polskie i bułgarskie inwestycje w zanieczyszczające spalarnie odpadów, plany inwestycyjne Rumunii i Bułgarii w zakresie dystrybucji gazu oraz ratowanie przedsiębiorstw lotniczych przez Słowenię.

Wszystkie zebrane praktyki można obejrzeć na stronie www.cashawards.eu

Markus Trilling,  Koordynator polityki w Climate Action Network (CAN) Europa powiedział: "Państwa członkowskie zgodziły się przeznaczyć nadchodzące fundusze UE na cele Zielonego Ładu, stosując jednocześnie zasadę "nie szkodzić" wszystkim swoim inwestycjom. Teraz nadszedł czas, aby umieścić nasze pieniądze w planach wydatków funduszy UE na prawdziwej transformacji. Potrzebujemy inwestycji publicznych, które będą wspierać przejście na społeczeństwa bezpieczne dla klimatu. Przyniosłoby to korzyści nie tylko klimatowi, ale także ogólnie gospodarce europejskiej. Natomiast wydawanie środków pieniężnych UE na gaz kopalny w ciągu dziesięcioleci zablokuje gospodarkę w zakresie zwiększonych emisji i uzależnienia od paliw kopalnych."

Arnaud Collignon, od klimatu polityki energetycznej w Inter Environnement Wallonie (IEW), z Belgii, powiedział: „Kilka lat temu większość publicznych pieniędzy zostałaby wydana na infrastrukturę drogową i inne inwestycje publiczne zabójcze dla klimatu. W Belgii przynajmniej tak już nie jest i z pewnością jest to niezwykła ewolucja! Ale nadal istnieje długa droga dla naszych liderów, aby zrozumieć, że klimat i środowisko muszą być włączone do każdej decyzji inwestycyjnej ..."

Wojciech Szymalski, prezes Instytutu Zrównoważonego Rozwoju, z Polski, powiedział: "Wraz z pogarszaniem się pandemii rozwija się perspektywa polskiego ożywienia ekologicznego. W tym sensie polski plan naprawczy pokazuje dobre i złe przykłady tego, jak można wydać unijną gotówkę. Dobre jest to, że podkreśla poparcie dla rozwiązań energetycznych społeczności - ponieważ ludzie zużywają więcej energii w swoich domach. Złe jest to, że brakuje w nim poważnego finansowania lokalnej infrastruktury rowerowej, co poważnie przyczyniłoby się do zdrowia obywateli i bodźca sektora turystycznego. Jednak plan zawiera wiele niewiadomych - a niektóre na końcu mogą okazać się bardzo złe."

Raphael Hanoteaux, "Mówi się, że "złe" i "brzydkie" nominacje występują najczęściej w Europie Środkowej i Wschodniej. Unijne fundusze na rzecz odbudowy powinny pomóc w lepszym budowaniu inwestycji, które mają zaradzić rozpadowi klimatu i utracie różnorodności biologicznej. Zamiast tego rządy w tym regionie są gotowe do "wygrania" unijnych nagród pieniężnych, opracowując plany za zamkniętymi drzwiami, które obejmują projekty dotyczące paliw kopalnych i inne brudne inwestycje. Potrzebne są pilne działania w celu uszczelnienia Europejskiego Zielonego Ładu i osiągnięcia celów UE do 2030 r."

Sascha Müller-Kraenner, dyrektor wykonawczy Environmental Action, z Niemiec powiedział: "Niemcy, jako największe państwo członkowskie UE, ponoszą szczególną odpowiedzialność za zapewnienie, by bezprecedensowy fundusz UE nowej generacji w pełni wykorzystał swój potencjał do stymulowania zielonej transformacji w Europie. Ale zamiast promować zmiany transformacyjne, projekt niemieckiego planu naprawy gospodarczej ma na celu zachowanie biznesu w zwykły sposób. Projekt jest słaby w zakresie monitorowania klimatu, brakuje konsultacji społecznych i ogólnie wykazuje uderzający brak ambicji. Zdecydowanie zbyt mało funduszy przeznaczono na efektywność energetyczną i transformację ciepłowniczą, podczas gdy ochrona różnorodności biologicznej jest całkowicie zaniedbywana pomimo wymogów UE. W sektorze transportu rząd chce nawet przyznać nowe dotacje na skamieniałości w miliardach. Rząd musi pilnie zmienić ten projekt przed wysłaniem go do Komisji, aby mógł on stanowić pozytywny przykład dla reszty Europy."

Audrey Mathieu, starszy doradca ds. polityki klimatycznej UE w Germanwatch powiedział: "Ogólnie rzecz biorąc, największa gospodarka UE niestety nie jest dobrym przykładem, ponieważ niemiecki projekt planu nie jest wzorem do pomyślnego trwałego ożywienia gospodarczego. Brakuje w nim unijnego celu wydatków na cele w zakresie klimatu wynoszącego co najmniej 37% wydatków związanych z klimatem, nie odnosi się ona do obecnego projektu taksonomii UE jako testowego wskaźnika inwestycji, ani do zasady "Nie szkodzić znacząco", a w fazie opracowywania brakuje udziału społeczeństwa. Należy podkreślić niektóre środki, takie jak brak funduszy na renowację budynków lub brak funduszy na zachowanie różnorodności biologicznej. Wyraźnie widzimy przestrzeń do ulepszeń."

Siim Kuresoo, z Estońskiego Funduszu na rzecz Przyrody powiedział: "Ten okres planowania funduszy UE jest wyjątkowo ważny, ponieważ dodatkowe fundusze otwierają szansę na dążenie do bardziej znaczących zmian. Widzimy, że dialog na temat ożywienia gospodarczego i bardziej ekologicznej przyszłości w końcu zaczyna się w Estonii, a właśnie tam rozważane są między innymi ważne inwestycje. Musimy jednak dołożyć większych starań, aby nie przegapić potencjału wykorzystania całej wiedzy fachowej, aby zagwarantować, że fundusze zostaną wykorzystane na starannie obliczone i odważne decyzje potrzebne do przejścia ekologicznego."

Neil Makaroff, urzędnik polityki UE, Réseau Action Climat France powiedział: "Plany naprawy gospodarczej są wyjątkową okazją do dostosowania inwestycji do większych ambicji klimatycznych, co stawia Europę na drodze do neutralności klimatycznej. Niestety plan naprawczy Francji nie pokazuje wiodącej pozycji w zakresie ekologicznego ożywienia gospodarczego i nie przewiduje odpornej, przyjaznej dla klimatu przyszłości: 20 mld euro na odbudowę zostanie przeznaczone na bezprecedensową obniżkę podatków dla największych, a tym samym najbardziej zanieczyszczających przedsiębiorstw we Francji, podczas gdy ograniczona kwota zostanie przeznaczona bezpośrednio na renowację domów najsłabszych i najbiedniejszych gospodarstw domowych. Podczas gdy sektor lotnictwa otrzymał od rządu francuskiego 15 miliardów euro na ratowanie, koleje otrzymają jedynie 650 milionów euro świeżych pieniędzy, pomimo pilnej potrzeby ożywienia sieci kolejowej. Francja, która twierdzi, że jest zwolennikiem zielonych finansów, musi dogłębnie zrewidować swój plan naprawy zgodnie z propozycjami Zgromadzenia Obywatelskiego na rzecz Zmian Klimatu. Francja musi odegrać swoją rolę we wdrażaniu bardzo potrzebnego zielonego ładu europejskiego."

Ana Márquez, ds. klimatu i energii, SEO / BirdLife powiedziała: "Hiszpania jest drugim co do wielkości beneficjentem dotacji z Funduszu Odbudowy i Odporności i dlatego jest w stanie dawać przykład mądremu i efektywnemu wykorzystaniu tych pieniędzy. Plan zarysu pokazuje obiecujące zaangażowanie w działania w dziedzinie klimatu i ochronę przyrody, ale niezwykle ważne jest, aby przygotowywany projekt został otwarty na szersze uczestnictwo przed ostatecznym zatwierdzeniem pełnego planu. Bardzo ważne jest, aby proponowane reformy i finansowanie koncentrowały się na generowaniu korzyści społecznych i gwarantowały, że nie wyrządzą żadnych szkód środowisku naturalnemu. Prawdziwie śmiały i transformacyjny plan naprawy i odporności stanowi szansę do szybkiego przejścia na bardziej zrównoważone, sprawiedliwe i odporne społeczeństwo."

CAN Europe