Ważnym elementem prowadzenia efektywnej polityki prośrodowiskowej, a więc i i proklimatycznej jest zapewnienie środków finansowych na konkretne działania mogące ją wspierać. Dlatego nie do przecenienia jest rola, jaką w ciągu minionych 25 lat odegrał w tym zakresie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jeżeli czekasz na dzisiejszą prognozę pogody, albo zauważyłeś na ulicy energooszczędne lampy, lub nowe kolektory słoneczne na dachu sąsiada, to prawdopodobnie trafiłeś na ślad działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jest on bowiem znacznie bliżej życia Polaków niż by się to mogło wydawać.

Z wody korzystamy codziennie. Nieczystości i śmieci też ciągle wytwarzamy. Nikomu nie przychodzi do głowy by kojarzyć tak prozaiczne fakty z wielomiliardowym dofinansowaniem, które poprawia nasz komfort życia i jednocześnie zmniejsza presję człowieka na środowisko naturalne.

Przez 25 lat, tylko ze środków NFOŚiGW, we wszystkich dużych miastach zbudowano lub wyremontowano 2742 oczyszczalni, które każdej doby oczyszczają ponad 8 mln metrów sześciennych ścieków. Śmieci które codziennie produkujemy wędrują na wysypiska, przy których 96 instalacji przerabia dwa miliony ton surowca, odzyskanego i poddanego recyklingowi. Za chwilę w Poznaniu, (także dzięki Funduszowemu wsparciu), odpady zostaną wykorzystane jako paliwo do produkcji ciepła i prądu. Zmiany zachodzące w gospodarowaniu odpadami, z trudem przybliżają nas do sprawdzonych rozwiązań stosowanych w krajach Unii Europejskiej.

Dzisiaj coraz częściej słyszymy o wsparciu finansowym oferowanym przez NFOŚiGW. Jednak mało kto wie, że pomaga on inżynierom poszukującym gaz z łupków w ocenie zagrożeń środowiska, ale pewnie wszyscy słyszeli o smog(k)u wawelskim, który staje się symbolem Funduszowego wsparcia dla samorządów walczących z pyłami zawieszonymi w powietrzu. A wszystko zaczęło się 25 lat temu.

Okrągły Stół = NFOŚiGW

Kiedy obradował Okrągły Stół, środowisko w Polsce było tak zdegradowane, że 27 regionów oficjalnie uznano za „obszary ekologicznego zagrożenia”, a na powierzchni 35% rzek, woda nie nadawała się nawet do celów przemysłowych. Dlatego w zmianach społeczno-politycznych, znalazła się także troska o środowisko naturalne.

Dzisiaj korzystamy z przemian, w których także Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odegrał istotną rolę. Powołany wówczas do życia obchodzi swoją rocznicę. Pięć lat później, po utworzeniu 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, wspólnie utworzą, odnawialny i unikatowy w skali świata system finansowania ochrony środowiska.

Efekty i liczby

W tym czasie na ochronę środowiska i gospodarkę wodną, NFOŚiGW łącznie przeznaczył ponad 53 mld zł, z czego 33 mld zł pochodziły ze środków krajowych a blisko 20 mld zł ze środków europejskich. Stosując efekt dźwigni finansowej, wsparł on inwestycje chroniące środowisko naturalne o wartości całkowitej 130 mld złotych. Przez lata, Fundusz był odpowiedzialny za dystrybucję pieniędzy w ramach umów dwustronnych z kilkunastoma krajami ze Skandynawii czy USA. Jest ważnym ogniwem odpowiedzialnym za absorpcję 15 mld środków unijnych w ramach starej perspektywy finansowej. Bazując na zdobytym doświadczeniu, ma aspiracje by uczestniczyć w dysponowaniu środków unijnych w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020.

W latach 1989-2013 NFOŚiGW, zawierając ponad 19 tys. umów ( z czego 2 tysiące tylko w 2013r), zadbał o wymierne dla środowiska, otoczenia ale i dla ludzi efekty ekologiczne. Tylko przy programie dopłat do kolektorów słonecznych powstało 35 tysięcy zielonych miejsc pracy. Z inicjatywy NFOŚiGW utworzono także Bank Ochrony Środowiska S.A., w którym nadal posiada większościowy pakiet akcji.

Jako instytucja finansująca, w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych pomógł w budowie i modernizacji 167 oczyszczalni ścieków i budowie 5 tys. km kanalizacji sanitarnej. Prawie 9 miliardów złotych przeznaczył na ochronę powietrza, które pomogło w modernizacji polskiej energetyki w tym największej w Europie konwencjonalnej elektrowni opalanej węglem brunatnym w Bełchatowie. Trzy miliardy złotych przeznaczył na budowę zbiorników retencyjnych, polderów, jazów i stopni wodnych a ponad 1,6 mld zł na ochronę przyrody, leśnictwa i rozwoju Parków Narodowych. Na rekultywację terenów zdegradowanych przez górnictwo siarki przeznaczono 0.8 mld zł a na finansowanie zbiornika „Świnna Poręba”– 0.5 mld zł. Fundusz wspierał także ofiary żywiołów. Na zapobieganie i likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska przeznaczono ponad miliard zł, w tym większość środków przekazano na usuwanie skutków powodzi w 2010 r. Z pieniędzy NFOŚiGW finansowane są inwestycje wykorzystujące źródła odnawialne, badania w ekologii i geotermii a także edukacja w wymiarze horyzontalnym. Do tej pory dzięki wsparciu NFOŚiGW zlikwidowano wszystkie mogilniki. Kraj skutecznie radzi sobie z bombami ekologicznymi. Więcej nt. działalności finansowej NFOŚiGW w pigułce znajdziesz na stronie: http://www.nfosigw.gov.pl/o-nfosigw/

Fundusz nowoczesny i z aspiracjami

Po dwudziestu pięciu latach działania Narodowy Fundusz znajduje się w okresie przedefiniowania celów. W latach 90-tych miały one wymiar cywilizacyjny, związany z negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Na przełomie dekad XX i XXI wieku cele ekologiczne Narodowego Funduszu zaczęły ewoluować w kierunku jak najlepszego wykorzystania środków pochodzących z Unii Europejskiej. Pod koniec pierwszej i drugiej dekady XXI wieku, Narodowy Fundusz coraz bardziej angażuje się w skuteczną politykę oszczędzania energii, ochrony klimatu w rozwijanie potencjału odnawialnych źródeł energii czy wprowadzanie ekoinnowacji.
Pojawił się nowy klient i partner – polska rodzina.

Szczególnie ważne dla Narodowego Funduszu były lata po 2008 roku. Wówczas dokonała się najgłębsza w historii NFOŚiGW reorganizacja struktur instytucjonalnych. Wprowadzono zarządzanie menedżerskie. Dzisiaj NFOŚiGW jest instytucją samofinansującą. Spektakularną miarą realizacji przyjętej Strategii 2013-2016 okazał się już pierwszy - rekordowy rok jej wdrażania. Ponad 5,5 mld zł wypłat, blisko dwa tysiące podpisanych umów, ponad 3,7 tysiąca złożonych wniosków - to efekt działalności NFOŚiGW w 2013 r. W konsekwencji rośnie satysfakcja klientów Funduszu. Efekty tej współpracy poddawane są corocznym badaniom opinii publicznej sięgające 2002 roku.

„Będziemy poprawiać funkcjonowanie naszej instytucji, m.in. poprzez skrócenie czasu obsługi naszych klientów, wdrożenie Modelu Doskonałości Europejskiej Fundacji Zarządzania Jakością i unowocześnienie systemów informatycznych. W przyszłości NFOŚiGW pełniąc rolę nowoczesnej instytucji finansującej, stanie się także centrum kompetencji i miejscem tworzenia nowych idei i doradztwa” – podsumowuje Małgorzata Skucha, Prezes Zarządu NFOŚiGW.

Projekty proklimatyczne

Z punktu widzenia serwisu chronmyklimat.pl, który jest również beneficjentem projektów prowadzonych przez NFOŚiGW, kluczowe są programy proklimatyczne. NFOŚiGW prowadził i prowadzi ich wiele: KAWKA – likwidacja niskiej emisji, OZE i Kogeneracja (program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji), Efektywne wykorzystanie energii, Dofinansowanie audytów energetycznych i zadań inwestycyjnych czy współfinansowanie opracowań programów ochrony powietrza to tylko niektóre z nich z dwóch ostatnich lat. Z uwagi na wielkość środków (ok. 864 mln EUR) niezwykle ważną rolę odgrywa podprogram LIFE działania na rzecz klimatu. Obszary priorytetowe, jakie należy w nim wyróżnić to:

• łagodzenie zmian klimatycznych, w ramach którego finansowane będą projekty dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych;
• adaptacja do zmian klimatycznych, w ramach którego finansowane będą projekty dotyczące przystosowania się do zmian klimatycznych;
• zarządzanie i informacja w zakresie klimatu, projekty finansowane w ramach którego skupiać się będą na zwiększaniu świadomości, komunikacji, współpracy i rozpowszechnianiu informacji na temat łagodzenia zmian klimatu i działań adaptacyjnych.

Stworzenie podprogramu działań na rzecz klimatu rozbudowuje dawny obszar tematyczny „Zmiana klimatu” w ramach komponentu II. „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” programu LIFE+.

Stworzenie nowego dedykowanego podprogramu LIFE ma na celu:

• wsparcie wdrażania dotychczasowego „dorobku klimatycznego” UE
• umożliwienie rozwiązywania najbardziej aktualnych problemów dotyczących zmian klimatu i dostosowania się do zmian klimatycznych
• przyśpieszenie rozwoju polityki przez dostarczanie i rozpowszechnianie rozwiązań i najlepszych praktyk w celu osiągnięcia celów klimatycznych.

Ogólne cele w zakresie zmian klimatu, jakie przyświecają stworzeniu podprogramu to:

• przyczynianie się do przejścia na niskoemisyjną/niskowęglową i odporną na zmianę klimatu gospodarkę;
• rozwój, wdrażania oraz egzekwowania polityki i prawodawstwa Unii odnośnie zmian klimatycznych oraz promowanie integracji i włączenie celów klimatycznych do innych unijnych polityk i praktyk tak sektora publicznego jak i prywatnego;
• wspieranie lepszego zarządzania w zakresie klimatu i środowiska na wszystkich poziomach.

źródło: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
www.nfosigw.gov.pl